الوقت- روز پنج‌شنبه نمایندگان بیش از 30 کشور- که همگی در زمره اعضای ائتلاف ضدداعش به رهبری آمریکا هستند- در واشنگتن گرد هم آمدند تا در مورد شکست داعش با یکدیگر به گفت‌وگو بپردازند که در نهایت به گفته اشتون کارتر آنها به یک استراتژی در مورد شکست داعش دست یافتند. براساس این استراتژی که در نشست ائتلاف ضدداعش مطرح شد، قرار بر این بود که شبه‌نظامیان داعش در پایگاه‌هایشان در رقه (سوریه) و موصل (عراق) محاصره شده و هدف گرفته شوند. در این میان آمریکا اینگونه نشان می‌دهد که عجله بسیاری برای پاکسازی موصل از نیروهای تروریستی داعش دارد. در خصوص این سیاست واشنگتن باید به چند مسئله توجه داشت؛ نخست اینکه آمریکا در کارنامه خود در مقابله با تروریسم توفیقات قابل توجهی ندارد. شاهد بودیم که در بحث آزادسازی فلوجه نیروهای ارتش عراق و حشد الشعبی نقش اصلی را ایفا کردند. همچنین در سال 2006 نیز آمریکا موفق به آزادسازی فلوجه نشده بود. به همین دلیل در حال حاضر تلاش دارد آزادسازی موصل را به اسم خود ثبت کند. در مقطعی که بحث آزادسازی فلوجه مطرح بود، آمریکا اساسا با عملیات فلوجه موافق نبود و اولویت موصل را مطرح می‌کرد در حالی که اولویت برای عراق همان فلوجه بود. از سوی دیگر درباره رقه نیز آمریکا باوجود سرمایه گذاری روی نیروهای دموکراتیک سوریه همچنان موفق به آزادسازی این شهر نشده است. به عبارتی در شهر «منبج» دو ماه است این نیروها نتوانسته‌اند شهر را پاکسازی کنند.
این ناکامی‌ها در رقه هم آمریکا و هم این شهر را دچار مشکل کرده و لذا واشگتن آماده است نبرد در موصل را به نفع خود مصادره و خود را به عنوان فرمانده عملیات آزادسازی این شهر مطرح کند.
همچنین این رویکرد آمریکا به انتخابات ریاست جمهوری پیش رو در این کشور نیز مربوط می‌شود؛ درواقع دولت آمریکا به عنوان همپیمان دولت عراق به شمار می‌آید اما عملا در کمک به عراق در مبارزه با تروریسم خیلی نقش چندانی ایفا نکرده و به همین دلیل امروز و در آستانه انتخابات تلاش دارد در نبرد موصل برای خود جایگاه و نقشی پررنگ تعریف کند.
از سوی دیگر آمریکایی‌ها اطمینان بالایی به نیروهای عراقی دارند و تقریبا مطمئن هستند که در این نبرد موصل علیه نیروهای داعش پیروز خواهند شد. زیرا در فلوجه، نیروهای عراقی نشان دادند که توان مقابله با داعش را دارند و شاید فلوجه مهمترین میدان آزمون بود. در این میان نقش ایران نیز حائز اهمیت است؛ چرا که جمهوری اسلامی ایران در حمایت از حشد الشعبی بیشترین نقش را ایفا می‌کند. البته هماهنگی مستقیمی میان تهران و واشنگتن در نبرد علیه داعش وجود ندارد ولی از طریق دولت عراق هماهنگی‌هایی صورت می‌گیرد. باید توجه داشت که موصل دومین شهر بزرگ عراق با بیش از 2 میلیون نفر جمعیت است؛ بخش وسیعی از مرزهای عراق با سوریه و ترکیه از طریق استان نینواست و باقی مرزها نیز در اختیار اقلیم کردستان است. لذا موصل هم به لحاظ سیاسی، هم به لحاظ اقتصادی و هم به لحاظ جغرافیایی برای دولت عراق اهمیت زیادی دارد.
از سوی دیگر از آنجایی که در موصل فقط نیروهای داعش حضور دارند امکان موفقیت بیشتر است. یعنی در کل در عراق برخلاف سوریه، تروریست‌های داعش فقط حضور دارند که همین مسئله کار مبارزه با آنها را آسان تر کرده است. در سوریه متاسفانه آمریکا و ائتلاف غرب برخی گروههای تروریستی را گروههای میانه رو می‌خوانند و علیه آنها مبارزه نمی‌کنند که همین موضوع، کار را پیچیده کرده است. مقامات جمهوری اسلامی ایران نیز نسبت به این مسئله انتقاداتی را مطرح کردهاند که غرب باید تکلیفش را نسبت به تروریست‌ها روشن کند؛ یعنی نمی‌توان از یک سری از تکفیری‌ها حمایت کرد و به جنگ با گروه دیگری رفت.
در عین حال عربستان سعودی از نیروهای تکفیری هم در سطوح رسمی و هم غیر رسمی حمایت می‌کند؛ هر چند اخیرا در سطوح رسمی مدعی شده است که کمک نمی‌کند اما به طور کلی این اتهام وجود دارد که عربستان حامی اصلی داعش است. همچنین طرف‌هایی در آمریکا وجود دارند که عربستان را به حمایت از تروریست‌ها متهم می‌کنند. همچنانکه اخیرا هیلاری کلینتون، نامزد حزب دموکرات در سخنرانی‌اش اعلام کرد کسانی در عربستان هستند که از داعش حمایت می‌کنند.
در نهایت اینکه اگر داعش از موصل نیز بیرون رانده شود، فقط در مرز سوریه و عراق برخی نیروها به صورت پراکنده باقی خواهند ماند که البته پاکسازی آن مناطق دیگر خیلی دشوار نخواهد بود و عراقی‌ها موفق می‌شوند خیلی سریع آن مناطق را پاکسازی کنند.
امروز راه رفتن داعش به سوریه بسته شده است چون در مقابل آنها، کردها قرار دارند لذا یا باید به کردستان عراق بروند یا ترکیه.
در خصوص کردستان عراق نیز به نظر می‌رسد که آنها اجازه حضور نیروهای داعش را در آن منطقه ندهند اما رفتن آنها به ترکیه همچنان محتمل است. چرا که باوجود تحولات اخیر در ترکیه اما هنوز شاهد تغییری در سیاست خارجی آنکارا نسبت به داعش نیستیم و مرزهای این کشور به روی تروریست‌ها باز است.
حسین رویوران/ کارشناس مسائل خاورمیانه
