الوقت- روابط آمریکا و پاکستان در بیش از یک دهه گذشته، شکل سینوسی داشته و تنش در مناسبات دو کشور به امری پایدار تبدیل شده است. در ماه‌های گذشته نیز مسئله فروش هشت فروند جنگنده اف 16 توسط آمریکا به پاکستان، سوژه‌ای جدید برای تنش در همکاری‌های واشنگتن و اسلام آباد بوده است. وجود اختلاف نظر بین کاخ سفید و کنگره آمریکا درباره فروش جنگنده اف 16 سبب شده تا پاکستان به شدت از این شرایط ابراز نارضایتی کند.
از نظر کنگره آمریکا، دولت و ارتش پاکستان عملکرد شفافی در مبارزه با تروریسم ندارند و بر همین اساس باید کمک‌های مالی و نظامی به این کشور محدود و هدفمند شود.
در چارچوب این نگرش، کنگره آمریکا بر خلاف کاخ سفید تاکید دارد که پاکستان برای خرید جنگنده‌های اف 16 باید هزینه کامل خرید را بپردازد. این در حالی است که دولت آمریکا با پذیرش موضع انتقادی کنگره درخصوص برنامه‌های پاکستان در مقابله با تروریسم، خواهان واگذاری این گونه هواپیماها در چارچوب حمایت مالی و نظامی به اسلام آباد است.
با توجه به ادامه مخالفت‌های کنگره، کاخ سفید مجبور به رعایت موضع نهاد قانونگذاری در خصوص واگذاری جنگنده‌های اف 16 به پاکستان است.
چنین رویکردی توسط کنگره آمریکا سبب نارضایتی شدید مقامات مختلف پاکستان شده و حتی برخی از آنها از جمله رئیس سنای این کشور خواستار بازنگری در روابط با واشنگتن شده است.
پاکستان همواره در قبال فشارهای سیاسی و نظامی آمریکا، با مسئله جنگ و صلح در افغانستان به مقابله با کاخ سفید پرداخته است.
از سوی دیگر اعلام مخالفت‌های کنگره با واگذاری بدون دریافت هزینه جنگنده‌های اف 16 به پاکستان همزمان شد با برگزاری نشست‌های چهار جانبه صلح در افغانستان که ابتکاری آمریکایی محسوب می‌شود.
دولت آمریکا حدود شش ماه پیش طرح نشست چهار جانبه صلح افغانستان با حضور نمایندگان کابل، واشنگتن، پکن و اسلام آباد را در دستور کار قرار داد.
با وجود برگزاری پنج نشست از نشست‌های چهارجانبه صلح افغانستان، آمریکا نتوانسته نتیجه لازم را از این طرح بگیرد.
برخی محافل سیاسی و رسانه‌ای در منطقه می‌گویند، نقش منفی پاکستان در این نشست‌ها در پاسخ به موضع کنگره آمریکا برای فروش جنگنده‌های اف 16 سبب ناکامی کاخ سفید در پیشبرد طرح نشست چهار جانبه صلح افغانستان شده است.
از جمله مصادیق کارشکنی پاکستان در روند نشست‌های چهار جانبه صلح افغانستان، عدم اجرای ماموریت واگذار شده در نشست چهارم مبنی بر دعوت پاکستان از گروه‌های مسلح مخالف دولت افغانستان برای شرکت در روند و گفتگوهای صلح بود.
دولت آمریکا که به خوبی می‌داند پاکستان با ایفای نقش منفی در روند صلح و جنگ در افغانستان می‌تواند برنامه‌های کاخ سفید در این کشور را با چالش اساسی روبرو کند، در هفته‌های اخیر برخی مقامات ارشد خود را به اسلام آباد فرستاده تا تنگناهای خود با کنگره درباره فروش جنگنده‌های اف 16 را برای مقامات پاکستان تبیین کند که البته چنین توجیهی از سوی این کشور پذیرفته نشده است.
در تازه ترین رایزنی‌ها، تقریبا یک هفته پیش هیاتی آمریکایی به سرپرستی ریچارد اولسون نماینده ویژه آمریکا در امور افغانستان و پاکستان به اسلام آباد رفت تا در این خصوص با مقامات پاکستان گفتگو کند.
در بحبوحه این تنش‌ها، حمله چندی پیش هواپیماهای بدون سرنشین ارتش آمریکا به منطقه‌ای در ایالت بلوچستان پاکستان و کشته شدن ملا اختر منصور سرکرده سابق طالبان افغانستان موجب اوج گرفتن تنش‌ها در روابط آنان شد.
پاکستان در واکنش به این حمله هوایی، با تکرار مواضع گذشته، حمله هواپیماهای بدون سرنشین آمریکا را به آن کشور نقض حاکمیت ملی خود ارزیابی و آن را محکوم کرد.
از نظر دولت پاکستان، این اقدام ارتش آمریکا همچنین موجب تشدید خشونت‌های طالبان علیه اسلام آباد خواهد شد.
پس از کشته شدن ملا اختر منصور در حمله هوایی آمریکا، این گمانه هم مطرح شد که پاکستان با هدف نشان دادن صداقت خود در همکاری با کاخ سفید در مبارزه با تروریسم، اطلاعات لازم در خصوص سرکرده سابق طالبان افغانستان را در اختیار واشنگتن قرار داده است.
پیچیده شدن تنشهای آمریکا و پاکستان در ماه‌های اخیر علاوه بر مسائل ذکر شده، ناشی از توسعه همکاری‌های هسته‌ای واشنگتن با دهلی نو هم بوده است. هند که رقیب سنتی پاکستان محسوب می‌شود، در مدل‌های همکاری منطقه‌ای آمریکا بر اسلام آباد ترجیح داده شده است که این مسئله به لحاظ راهبردی برای پاکستان نگران کننده است. در چنین شرایطی، به نظر می‌رسد که ادامه تنش‌ها در روابط پاکستان و آمریکا موجب ادامه نقش منفی اسلام آباد در تحولات افغانستان خواهد شد و علاوه بر آن موجب سوق یافتن پاکستان به سمت گسترش همکاری‌ها با رقبای آمریکا شامل چین و روسیه در بخش‌های راهبردی می‌شود.
محمدرضا عسگری مورودی-کارشناس ارشد مسائل آسیا
