الوقت- جامعه مصر به دنبال تحولات چند ساله اخیر به شدت آماده تنش و مخالفت با دولت هایی شده است که علیرغم یدک کشیدن میراث داری انقلاب 25 ژانویه 2011(بهمن 1389ش) هیچکدام نتوانسته اند به خواست مردم رنج کشیده مصر وفادار باشند. واگذاری دو جزیره تیران و صنافیر به عربستان که در تنگه استراتژیک تیران و در مدخل ورودی خلیج عقبه قرار دارد بهانه ای شد تا موجی از احساسات ملی و وطن دوستانه گروه ها و اقشار مختلف مردم مصر شعله ور شود. بدون شک گسترش اعتراضات به جامعه رسانه ای مصر می تواند موجب شعله ورتر شدن هر چه بیشتر خشم مردم از اقدام دولت مصر گردد.
طیف منتقد به واگذاری دو جزیره یاد شده به عربستان، شخصیت‌های طرفدار دولت را نیز در خود جای داده است؛ از جمله «حمدین صباحی»، «احمد شفیق» و «عمرو موسی» که دارای وزن سیاسی بالایی هستند و در انتخابات ریاست جمهوری در سال 2012 در مقابل محمد مرسی حضور داشتند. حمدین صباحی موسس جریان مردمی و رهبر حزب ناصری الکرامه که در دو انتخابات گذشته رقیب مرسی و بعد سیسی بوده است به شدت با این توافق مخالفت و خواستار همه پرسی عمومی شده است. علاوه بر این طیف گسترده‌ای از ژنرال‌های بازنشسته ارتش، دانشگاهیان و روزنامه‌نگاران معروف و شناخته شده جامعه مصر نیز در خیل معترضان به واگذاری این دو جزیره به عربستان دیده می‌شود.گزارشات حاکی از انتقاد اتحادیه اروپا و شخص بان کی مون دبیر کل سازمان ملل از حمله نیروهای امنیتی به اتحادیه روزنامه نگاران مصر درقاهره دارد. کشیده شدن موضوع اعتراضات به محافل بین المللی به هیچ روی به نفع حاکمیت نظامیان نخواهد بود.
در این میان چند موضوع اساسی برای فهم بیشتر وضعیت فعلی مصر دارای اهمیت می باشد:
1. مصر هم اکنون و در سایه حاکمیت نظامیان همچنان با چالش های اجتماعی و اقتصادی دست به گریبان می باشد. اقتصاد مصر با 12 ملیارد دلار بدهی و 43 ملیارد دلار کسری بودجه مواجه می باشد. صنعت توریسم که یکی از منابع اصلی تامین بودجه اقتصاد مصر بوده تقریباَ به حالت تعطیل در آمده و بیکاری به نرخ 30در صد رسیده است. معضلات اقتصادی باعث رشد فساد و ناامنی افسارگسیخته شده است به طوری که میزان طلاق مصر را در صدر کشورهای جهان قرار داده است و از سوی دیگر فقر و نابسامانی اجتماعی روز به روز بیشتر می شود. همه این مولفه به اضافه فساد در دستگاه های دولتی، سرخوردگی اجتماعی و به خصوص قشر جوان را موجب شده است.
2. گروه ها و احزاب لیبرال و ملی گرا و ناصری که در زمان حاکمیت اخوان جبهه نجات را تشکیل و با حمایت از اقدام نظامیان به رهبری ژنرال السیسی کودتا علیه محمد مرسی را حمایت کردند اکنون به عنوان عمده مخالفان توافق مصر و عربستان در آمده اند. از سویی تلاش السیسی برای قانع کردن افكار عمومی نشان می‌دهد محبوبیت دولت وی به شدت كاهش یافته و انتقادات گسترده از سوی نیروهای ملی نسبت به اقدامات وی وجود دارد. گزارش‌هایی كه سرویس‌های امنیتی و اطلاعاتی تهیه كرده اند، به رئیس‌جمهور توضیح می‌دهد كه ضعف دولت مصر در آماده سازی افكار عمومی باعث شد این توافقنامه غافلگیر كننده باشد و به منزله عقب‌نشینی از اراضی در برابر كمك‌های مالی تلقی می شود. گزارش مذكور این اشتباه را متوجه وزارت خارجه و وزارت همكاری بین‌المللی دانست، دولت مصر سعی دارد با فشارهای امنیتی و بازداشت گسترده مخالفین اوضاع را کنترل نماید.
3. واگذاری جزایر تیران و صنافیر به عربستان در بدترین وقت و وضعیت مصر صورت گرفته است. به نحوی که می تواند نزول شان و جایگاه این کشور در جهان عرب منجر شود و این توافق در حالی انجام گرفته که از قضا کسانی در راس امور مصر هستند که بسیار تلاش دارند خود را شبیه جمال عبدالناصر نشان بدهند کسی که داعیه سیادت مصر بر جهان عرب و در نقطه مقابل عربستان سعودی و مطامع آن در جهان عرب قرار داشت. این توافق در حالی توسط نظامیان مصری مدعی کرامت و شرافت مصر امضاء شد که هیچ کدام از روسای جمهور قبلی مصر حتی حسنی مبارک علیرغم کمک های بی حساب به مصر از سوی سعودی ها در طی سالیان زمامداری زیر با این توافق نرفته بودند.
4. اقدام مصر در واگذاری جزایر تیران و صنافیر باعث نفوذ و تاثیر گذاری بیشتر عربستان در ارکان سیاسی و اقتصادی و فرهنگی مصر خواهد شد که این موضوع به مراتب خطرناک تر از واگذاری جزایر می باشد. نفوذ افکار وهابی- سلفی که از سوی عربستان باعث رشد گروه های تکفیری خواهد شد که هم اکنون هم جامعه مصر را تهدید می کند. از طرفی کمک های سعودی به الازهر که در بازدید ملک سلمان از این دانشگاه مطرح شد وابستگی هر چه بیشتر الازهر به عنوان مرجعت عالی اهل سنت در جهان اسلام را با چالش جدی روبرو خواهد کرد. کوتاه آمدن مصر بر سر جزایر فرصت تحریک همسایگان مصر به از سر گیری ادعاهای ارضی خود را می دهد چنانچه ابراهیم غندور وزیر امور خارجه سودان روز دوشنبه 13 اردیبهشت خواستار بازگرداندن حلایب و شلاتین از سوی مصر به سودان مانند اقدام مشابه در اعطای تیران و صنافیر به عربستان شد. غندور در پارلمان سودان گفته از حقوق حاکمیتی خود بر مثلث حلایب نمی گذریم و راهکارهای قانونی و سیاسی را در این باره اتخاذ کرده ایم.
5. بدون شک بایستی رژیم صهیونیستی را برنده این توافق نامید. رژیم سعودی با این توافق به صورت رسمی پیمان کمپ دیود را تائید کرد و بدین وسیله اسرائیل را به رسمیت شناخت. وزیر خارجه سعودی پس از امضای توافق اعلام داشت که عربستان به قرارداد های بین المللی در موضوع جزایر و تنگه تیران پایبند است و همگان می دانند منظور قرارداد کمپ دیوید است که مصر طی آن تعهداتی را به اسرائیل داده است. موشه یالون وزیر جنگ اسرائیل این موضوع را که مصر موافقت اسرائیل را با واگذاری جزایر اعلام داشته است را در مصاحبه با روزنامه هاآرتس اعلام کرد. وزیر جنگ رژیم صهیونیستی اعلام کرد، توافق صورت گرفته میان مصر و عربستان درباره جزایر تیران و صنافیر یک توافق چهارجانبه میان مصر، عربستان، اسرائیل و آمریکا بوده است. وی افزود، عربستان به تل‌آویو برای تردد كشتی‌های اسرائیلی در تنگه تیران، تعهد داده است.در همین حال، روزنامه صهیونیستی هاآرتص در خصوص واگذاری این دو جزیره نوشت، توافقنامه مصر و عربستان درباره جزایر تیران و صنافیر به منزله ریسمان نجات اقتصادی مصر است اما در عین حال مصر به یک جزیره سعودی تبدیل شده است. دیختر رئیس سابق شین بت (سازمان اطلاعات داخلی اسرائیل) تقویت روابط مصر و عربستان در راستای منافع اسرائیل و ساخت یک پل میان دو کشور بر فراز دریای سرخ را امری سرنوشت‌ساز وحیاتی می‌داند.
6. گزارشات منتشره حاکی از آن است که روز دوشنه 13 اردیبهشت 95 هیئتی از کنگره آمریکا به ریاست مایکل اوسیل رئیس کمیته امنیت ملی کنگره در سفری چند روزه وارد قاهره شد. این هیئت 24 نفره با یک هواپیمای نظامی ویژه وارد فرودگاه شد و مورد استقبال اعضای سفارت آمریکا در قاهره قرار گرفته است. این سفر در این سطح و تعداد طبعاَ خارج از تحولات مصر نمی تواند باشد و نشان از اهمیت رصد اوضاع کنونی مصر در پس اعتراضات اخیر دارد.
به نظر می رسد اگر چه از جنبه سیاسی توافقات مصر و عربستان را نمی توان کوتاه آمدن مصر از برخی سیاست های اصولی خود در رابطه با پرونده های منطقه ای نظیر سوریه و یمن و به حساب آورد لیکن تلاش عربستان همواره بر این است که در راستای راهبرد تهاجمی خود در منطقه مصر را کاملاَ به جانب خود متمایل کند و با حل اختلافات مصر و ترکیه، مثلث عربستان،ترکیه و مصر در مقابل ایران را شکل دهد. موضوعی که ملک سلمان در آن ناکام ماند.
از جنبه اقتصادی بر اساس داده های موجود اگر چه کمک ها و سرمایه گذاری های وعده داده شده سعودی می تواند تا حدی فشار اقتصادی را برای مصر کاهش دهد لیکن اقتصاد به شدت بیمار و فساد زده مصر درگذشته هم ثابت کرده با این گونه حمایت ها نتوانسته است سرو سامان جدی به اوضاع معیشتی مردم بدهد و این کمک ها تنها بعنوان مسکن، مدتی می تواند اقتصاد مصر را سرپا نگه دارد. حال آنکه تنها راه نجات اقتصاد و جامعه مصر اتکای به منابع و توان داخلی می باشد.
