الوقت- در میانه وضعیت پرآشوب این روزهای منطقه غرب آسیا، علی‌اکبر احمدیان نماینده مقام معظم رهبری و دبیر شورای عالی امنیت ملی روز چهارشنبه چهارم بهمن ماه به دعوت رسمی نیکلای پاتروشف دبیر شورای امنیت ملی روسیه راهی مسکو شد. گفته شده این سفر که نخستین بازدید احمدیان از مسکو پس از تصدی این سمت است با هدف توسعه روابط امنیتی و اقتصادی دو کشور صورت پذیرفته و بر اساس بیانیه شورای امنیت ملی روسیه از محتوای مذاکرات میان دو طرف طیف گسترده‌ای از مسائل همکاری امنیتی روسیه-ایران مورد بحث قرار گرفته است.
در رابطه با محورها و اهداف این سفر و همچنین بررسی سطح همکاری‌های میان جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه، الوقت به گفتگو با «روح الله مدبر» کارشناس مسائل روسیه پرداخته است.
انجام این سفر را در برهه زمانی کنونی و تحولات منطقه چگونه ارزیابی می‌کنید؟
مدبر: ملاقات دبیران شورای عالی امنیت ملی ایران و فدراسیون روسیه برمبنای تقویمی زمان بندی شده و به صورت مستمر در طول سال ادامه داشته است. این دعوت در راستای این موضوع است که تهران و مسکو در مسیر همگرایی امنیتی منطقه ای و فرامنطقه ای همواره با یکدیگر هماهنگ هستند. سفر اخیر هم به دعوت اقای نیکلای پاتروشف صورت گرفته و دارای چند محور است. یکی از این محورها موضوع تحولات امنیتی منطقه‌ای بوده است. تهران و مسکو در زمینه افزایش تنش در دریای سرخ نقاط مشترکی با یکدیگر داشته و مخالف گسترش تنش ها دراین منطقه هستند. خصوصا فدراسیون روسیه انتقاد جدی را به طرف آمریکایی و انگلیسی به واسطه سو استفاده از قطعنامه شورای امنیت برای انجام حملات به یمن انجام داد. با توجه به ادامه حملات امریکایی و انگلیسی به یمن و تکرار آن که به صورت روزانه صورت می گیرد و امکان اینکه دامنه تنش و درگیری را افزایش دهد لزوم همگرایی ُ هماهنگی و گفت و گوی مقامات امنیتی ایران و روسیه برای رسیدن به انتظارات میانی بر مبنای ظرفیت‌هایی که ایران در حوزه یمن و روسیه در شورای امنیت دارند را می‌طلبد.
همانطور که اشاره کردید یک عرصه بسیار مهم مرتبط با بحران غزه، مسئله تنش‌ها در دریای سرخ است. روس ها به قطعنامه شورای امنیت درباره یمن رای ممتنع دادند ولی بعد از حمله آن را محکوم کردند. آیا برآورد شما این است که آنها از امریکایی ها رودست خوردند؟
مدبر: با توجه به اینکه روس ها بنیانگذار علم روابط بین الملل و سیاست خارجی هستند.دیپلماسی در روسیه تزاری به وجود آمد. لذا دیپلمات‌های روس آموزش دیده ای هستند. درباره رای ممتنع به قطعنامه با توجه به اینکه طرف امریکایی و انگلیسی مسئله یمن را از مسیری به عنوان اخلال در امنیت خطوط کشتیرانی پیش برد این امر باعث شد که با همگرایی ژاپن پیشنهادی را به شورای امنیت ببرند و قبل آن اجماع و نظر اعضای دائم و غیردائم را گرفتند. امریکا انگلیس و ژاپن برکلید واژه اخلال در امنیت دریایی تاکید کردند و سبب شد که کشورهایی که عضو شورای امنیت بوده و حق وتو دارند دستشان در وتوی این قطعنامه بسته و محدود شود. چون ممکن بود مورد حمله رسانه ای قرار بگیرند که در مقابل این موضوع سکوت کردید. بنابراین روس ها متممی برای این قطعنامه ایجاد کردند که اگر تصویب می شد این قطعنامه را خنثی می کرد زیرا امریکا آن متمم را وتو کرد.
دوباره روس‌ها بندی برای این قطعنامه اضافه کردند مبنی بر اینکه اولویت این قطعنامه در مذاکرات دیپلماتیک جهت جلوگیری از گسترش تنش هاست.
همچنین بندی آمده که اشاره به یمن کرده و ادامه داده کشورهای عضو شورای امنیت برای حفظ مسیر کشتیرانی و امنیت دریایی خود می توانند اقدام کنند. تفسیر موسع است در واقع این قطعنامه فرصتی است برای تمام اعضای دائم همچون چین که می تواند در قبال تایوان به دلیل بر هم زدن امیت دریایی اقدام نظامی انجام دهد و یا روسیه که بر همین اساس می تواند در دریای سیاه علیه اوکراین اقدام کند. البته جریان ضدروسیه در ایران قوی است. البته روسیه به امریکا پیام داد که او از این قطعنامه تفسیرموسع کرده و به خود تعمیم داده است. امریکا قطعنامه ای را صادر کرد که از طریق آن علیه یمن اقدام نظامی کند اما حالا امتیازی به تمام کشورهای عضو شورای امنیت داده است که می توانند بر همین مبنا هر تفسیری از امنیت دریایی و خطوط کشتیرانی خود داشته باشند.
در طول یک دهه گذشته یکی از اصلی‌ترین پرونده‌های همکاری‌های نظامی و امنیتی ایران و روسیه در سوریه بوده است. موضع روسیه را به عنوان نیروی سوم نسبت به شهادت مستشاران ایرانی در سوریه چطور ارزیابی می‌کنید؟ چرا روس ها در این قضیه واکنشی نداشتند؟
مدبر: طرف غربی به منظور اختلال در روابط ایران و روسیه دروغی را متتشر می‌کنند بر مبنای اینکه پدافند روسیه در مواقع حملات اسرائیل اقدام نمی‌کند باید بگویم این یک درورغ مطلقی است و هدف این دروغ این است که در شرایطی که ما در حال گسترش روابط خود با روسیه هستیم و بعد از پیگیری چند ساله ایران قرار هست به زودی تفاهم‌نامه جامع همکاری های بیست ساله ایران و روسیه امضا شود که ابعاد بسیار متنوعی دارد. در موضوع فعال نبودن پدافند روسیه باید گفت آنهایی که اهل فن هستند می‌دانند که این پدافند در کجا قرار دارد و مکان‌هایی که رژیم صهیونیستی به آن حمله می‌کند در طول پدافندی نیست.
در واقع برخی به قصد اختلاف‌افکنی این موضوع را مطرح می کنند. متهم اصلی که اسرائیل است و به مناطق مسکونی حمله می کند را فراموش کرده و روسیه را در معرض اتهام قرار می دهند.
روس ها همواره تذکرات خود را به طرف اسرائیلی داده اند. لازم نیست که حتما این موضوع را در رسانه مطرح کنند. برخی تصور می کنندتمام مسائل امنیتی باید حتما پشت تریبون مطرح شود. روسیه و ایران در سوریه با یکدیگر هماهنگ هستند. برای مبارزه با تروریسم عمل می‌کنند و بر مبنای توافق نامه با دولت سوریه در این کشور حضور دارند و تا حد لزوم با هم همگرایی دارند.
"این موضوع نباید به ابزاری برای اختلاف‌افکنی تبدیل شود".
در یک هفته اخیر رسانه های معاند همچون بی بی سی فارسیُ رادیو آمریکا و اینترنشنال خط اصلی این روایت را به وجود اوردند. باید به این نکته توجه داشته باشیم که وقتی یک روایت را رسانه ای همچون اینترنشنال که متعلق به رژیم صهیونیستی است ایجاد می کند پشت پرده این خط خبری ایجاد اختلاف بین ایران و روسیه و فراموش کردن متهم اصلی که رژیم صهیونیستی است.
به تحولات فلسطین بپردازیم. با توجه به تحولات اخیر غزه و بحرانی بودن وضعیت در این باریکه و احتمال خطر گسترش جنگ در منطقه، این موضوع چه جایگاهی در مذاکرات احمدیان با مقامات روسی دارد و اینکه روس ها در این زمینه چه سیاستی را در پیش گرفته اند؟
مدبر: مسئله مهم این است که روسیه از ابتدای بحران غزه دیپلماسی فعالی را در پیش گرفت و با همگرایی و همکاری با سفرای کشورهای اسلامی همچون اتحادیه عرب که مستقر بودند یک نشست مهمی در وزارت امور خارجه روسیه برگزار شد و پوتین رئیس جمهور روسیه چندین مرحله در رابطه با توقف جنگ و درگیری در غزه و رفع محاصره غذایی و بهداشتی در این باریکه تاکید کرده بود.
"قطعا یکی از محورهای گفت و گو همین مورد است. اما دونکته وجود دارد روس ها در مسئله گروگان های اتباع روس که دست حماس هستند حساسیت ویژه ای دارند. بهتر این هست که حماس گروگان های روس را آزاد کند."
در دو سفر حماس که به مسکو انجام شد روس ها این موضوع را مطرح کردند. نکته دوم اینکه روس ها به دست با اقامات اسرائیل مخالف هستند اما قضیه این است که بین تهران و مسکو در مسئله فلسطین یک تفاوت وجود دارد. اینکه مسکو معتقد به طرح دو دولتی است و می گوید باید دو دولت مستقل فلسطینی و اسرائیلی تشکیل شود که با دیدگاه ایران متفاوت است. اما نقاط اشتراک ما با روسیه زیاد است. هر دو کشور معتقد به آتش بس فوری در غزه همچنین به جلوگیری از حملات به مناطق غیر نظامی و رفع محاصره هستیم. با توجه به نفوذی که روسیه در شورای امنیت سازمان ملل دارند این خواسته‌ها را پیگیری می‌کنند. قطعا مذاکرات احمدیان و پاتروشف می تواند نقاط مشترک و تقسیم کار دو طرف را در این زمینه مورد توجه قرار دهد.
درباره گروگان های روسی گفتید آنها شهروند اسرائیلی بوده اند؟
مدبر: بله. یک ونیم میلیون نفر از شهروندان اسرائیل اتباع روسیه هستند تابعیت روسی داشته و یهودیان روس تبار محسوب می شوند. در میان انها طبق آماری که وزارت خارجه روسیه اعلام کرده است بین ۶ تا ۸ نفر از اتباع دو تابعیتی روسی اسرائیلی در اختیار حماس هستند. موضوع به قدری برای روس ها مهم است که در دو سفری که لز هیئت حماس دعوت کرده است روسیه بر آزادی آنها تاکید کرده است.
یکی از مواردی که روس ها پیگری می کنند همین موضع است و حماس هم قول مساعد داده است. اما نکته مهم این است که روس ها یک تفاوت جدی با آمریکایی‌ها در مسئله غزه دارند. دیروز بایدن اعلام کرد که باید تمام رهبران حماس کشته شود و امریکا تفکیکی بر بمباران های هوایی در مناطق مسکونی و نظامی قائل نمی شود اما روسیه به شدت مخالف حملات هوایی بر مناطق مسکونی غزه هستند. روسیه بر خلاف امریکا حماس را سازمان تروریستی نمی دانند. روسیه روابط شان را با حماس بنا بر ملاحظاتی حفظ کردند و انها را دعوت کرده‌اند که این موضوع می‌تواند به شنیده شدن صدای حماس در شورای امنیت شنیده شود. تنها کشور با عضویت دائم در شورای امنیت روسیه است که با آنها مذاکره می کند. لذا این مسئله نقش روسیه به عنوان سوپاپ عمل کمک کننده به کاهش فشار بر مردم فلسطین بوده است.
بیش از ۱۰ فروند هواپیمای ایلوشین روسیه تا کنون کمک های انسان دوستانه توانسته به غزه ارسال کند. حالا اینکه چرا توانسته است باید گفت به دلیل اینکه روسیه مذاکرات همزمانی را با مصر و اسرائیل انجام می‌دهد. باید مانع اجرای طرح امریکایی شویم که معتقد است نابودی حماس به قیمت اینکه هر کسی که آنجاست کشته شود. این موضوع به جامعه بشری نشان می‌دهد که امریکا چه رویکرد ضدانسانی دارد. همگرایی تهران و مسکو باعث می شود برخی نقاط اختلاف هم پوشانی پیدا کرده و در نهایت می تواند به بحران فعلی مردم غزه کمک کند.
درباره همکاری‌های نظامی هم صحبت کنیم. با توجه به خرید سوخو ۳۵ از روسیه توضیحی درباره آخرین وضعیت همکاری‌ها بفرمایید و اینکه ارزیابی شما از آینده روابط دو کشور درحوزه نظامی چه هست؟
مدبر: اشاره ای به هواپیمای جنگی نمی کنم صلاحیت اظهارنظر در این مورد با ستاد نیروهای مسلح است. اما همکاری‌های نظامی ایران و روسیه در ابعاد مختلف خصوصا به صورت ساختاری هدفمند و هوشمند در مسیر درستی در حال پیشرفت است. این نکته قابل توجهی است که باعث خشم طرف امریکایی شده است. تا به حال شاهد بودیم که واشنگتن چندین بیانیه مبنی بر عدم تقویت همکاری‌های نظامی میان ایران و روسیه صادر کرده است. این مواضع به این دلیل صورت می‌گیرد که روس ها درحوزه تکنولوژی نظامی خصوصا در مواردی که ما تحریم بوده‌ایم، قرار است همکاری‌هایی با ما داشته باشند.
۱۰ روز پیش هم سرگئی شویگو وزیر دفاع فدراسیون روسیه با محدرضا آشتیانی وزیر دفاع کشورمان گفت‌وگوهایی داشته‌اند. همانطور که می دانید وقتی تلفنی گفتوگویی صورت می گیرد به این معناست که همکاری قبلا تمام شده است را اعلام می کنند. که بیانگر نقطه مثبتی درپروسه همکاری‌های تسلیحاتی ونظامی دو کشور است.
نرگس رمضانی /
