الوقت- چین که برای تبدیل شدن به قطب اول اقتصاد در جهان تلاش می‌کند در ماه‌های اخیر میزبان نشست‌های مهم تجاری و اقتصادی برای معرفی پروژه‌های کلان خود به جهانیان بوده است. پس از برگزاری نشست جهانی کمربند و جاده در ماه گذشته، این روزها ششمین نمایشگاه بین‌المللی واردات چین و توسعه روابط اقتصادی هم در شانگهای در حال برگزاری است و نمایندگانی از سراسر جهان به این نمایشگاه آمده‌اند تا دستاوردهای تجاری و صنعتی خود را به نمایش بگذارند.
نمایشگاه بین‌المللی واردات چین CIIE نمایشگاهی تجاری است که از سال ۲۰۱۸ هر ساله در شانگهای چین برگزار می‌شود. این نمایشگاه نخستین اکسپو در سطح ملی با موضوع واردات در جهان است. امسال نیز ششمین دوره نمایشگاه بین‌المللی واردات چین (CIIE ۲۰۲۳) از ۱۴آبان آغاز شده و تا ۱۹آبان در شهر شانگهای ادامه خواهد داشت.
در این دوره از برگزاری نمایشگاه رکورد حاضرین شکسته شد و چین میزبان نمایندگانی از 154 کشور، منطقه و سازمان بین‌المللی با بیش از 3400 غرفه‌دار و 410000 بازدیدکننده حرفه‌ای که برای این رویداد ثبت‌نام کرده‌اند است. بر اساس گزارش دفتر CIIE، تقریباً 200 شرکت برای ششمین سال متوالی متعهد به شرکت در این نمایشگاه شده‌اند و حدود 400 کسب‌وکار پس از یک وقفه دو ساله یا بیشتر به نمایشگاه بازمی‌گردند.
از طرف دیگر نسخه 2023 نمایشگاه برای چین از اهمیت مضاعفی نسبت به سالهای قبل برخوردار است زیرا در برهه‌ای چالش برانگیز و پر از اتفاقات بزرگ برگزار می‌شود که شامل جنگ در اوکراین و نوار غزه، ظهور و گسترش کشورهای بریکس، تنش های مداوم بین چین و ایالات متحده، و کند شدن روند بهبود اقتصاد جهانی از جمله رشد اقتصادی چین می‌باشد.
همچنین به گفته شنگ کیوپینگ، معاون وزیر بازرگانی چین، در مقایسه با نسخه‌های قبلی، در نمایشگاه امسال انتظار می‌رود حضور بخش تکنولوژی‌های کاهش استفاد از کربن، هوش مصنوعی و سایر فناوری‌های پیشرفته تا 30 درصد افزایش یابد.
علاوه بر این در نمایشگاه امسال می‌توان شاهد حضور 15 برند برتر خودروسازی در جهان، 10 شرکت برتر برق صنعتی، 10 شرکت برتر تجهیزات پزشکی، سه غول بزرگ معدن، چهار تاجر عمده غلات و پنج شرکت بزرگ کشتیرانی بود. حدود 1500 شرکت کوچک و متوسط نیز محصولات خود را در این رویداد به نمایش خواهند گذاشت.
همچنین به گزارش شین‌هوا، در نمایشگاه امسال با ارائه غرفه‌های رایگان و اعمال سیاست‌های مالیاتی ترجیحی، ورود محصولات تخصصی محلی کشورهای کمتر توسعه‌یافته به بازار چین نیز افزایش خواهد یافت.
سفر مخبر به شانگهای؛ نگاه شرکتهای ایرانی به حضور در بازار چین
در نمایشگاه تجاری شانگهای، 7 شرکت دانش‌بنیان ایرانی در پاویون نمایشگاه بین‌المللی واردات چین حضور یافتند تا بستر مناسبی برای معرفی محصولات خود و توسعه بازار فراهم کنند. یکی از شرکتهای دانش‌بنیان حاضر در پاویون اختصاصی، شرکت توسعه فناوری‌های مرتبط با نانوالیاف شامل طراحی و تولید دستگاه‌های الکتروریسی در مقیاس آزمایشگاهی، نیمه صنعتی و صنعتی و همچنین سیستم‌های الکتروریسی کارتریجی و دمشی با تجهیزات جانبی مختلف با تمرکز بر تولید ماسک‌های تنفسی، فیلترهای هوای نیروگاهی، فیلتر روغن و فیلتر هوای کابین و فیلتر هوای سوخت اتومبیل، توری پنجره، کیسه‌های جاروبرقی، ماسک‌های آرایشی بهداشتی صورت، زخم‌پوش و مبتنی بر نانوالیاف است.
توسعه کیت‌های آموزشی یکی دیگر از شرکتهای دانش‌بنیان در حوزه تهیه بسته‌های آموزشی (کیت آموزشی، کیت نمایشگاهی، بسته آموزشی تجهیزات)، برگزاری کارگاه‌ها و جلسه‌های آموزشی مرتبط با فناوری نانو، همچنین توزیع تجهیزات آزمایشگاه‌های علمی فعال است.
آزمایشگاه طیف‌نگاری صنعت معدن در زمینه طراحی، ساخت، تولید و تهیه تجهیزات الکترونیکی آزمایشگاه‌های طیف‌نگاری، اکتشاف معدن، ذرات بنیادی- آموزش بر بستر واقعیت مجازی، شرکت شناخته‌شده در زمینه فناوری واقعیت مجازی- شرکت تولید و پیاده‌سازی نرم‌افزارهای کاربردی، دستگاه‌های هوشمند بر پایه ایده‌های جدید و ایجاد برند معتبر در سطح جهانی- همچنین ساخت دستگاه موازی‌سازی نور، شامل دستگاه موازی‌ساز نور، ارتعاش‌سنج، دوربین خارپشتی، رویه‌نگار اپتیکی سطح و رویه‌نگار لیزری سطوح، از دیگر شرکتهای دانش بنیاین ایارنی حاضر در نمایشگاه شانگهای هستند که محصولات خود را در دید عموم نمایندگان شرکتهای صنعتی قرار داده‌اند. بنابراین، این نمایشگاه فرصت خوبی برای شرکتهای دانش بنیان ایرانی است تا با بازاریابی خوب بتوانند مشتریان جدیدی را از سراسر جهان برای محصولات ایرانی پیدا کنند.
این نمایشگاه برای جمهوری اسلامی به عنوان یکی از شرکای اقتصادی بزرگ چین در غرب آسیا، نیز فرصت خوبی فراهم کرده تا سطح مناسبات با ابرقدرت اقتصادی جهان را ارتقا دهد. به همین منظور، محمد مخبر، معاون اول رئیس جمهور ایران به دعوت رسمی نخست وزیر چین برای شرکت در این نمایشگاه به این کشور سفر کرده است که ضمن سخنرانی در آیین افتتاحیه، گفتگوهای دو و چندجانبه‌ای را برای توسعه روابط اقتصادی و بازارگشایی برای کالاهای ایرانی در چین و سایر کشورها انجام می‌دهد.
مخبر در سخنرانی خود در همایش تجاری ایران و چین گفت:«مصمم هستیم موانع موجود در مسیر همکاری شرکتهای ایرانی و چینی را برطرف کنیم و بستر لازم برای روابط باثبات و پرمنفعت برای هر 2 طرف را فراهم آوریم».
وی تاکید کرد، سفر تاریخی جناب آقای رئیسی به جمهوری خلق چین در فوریه سال جاری و ملاقات ایشان با آقای شی جین پینگ رئیس جمهور محترم کشور دوست، جمهوری خلق چین، به واقع فصل جدیدی از روابط رو به گسترش ایران و چین در غرب و شرق قاره آسیا را رقم زد. بی تردید اراده و تأکید رهبران دو کشور بر تعمیق هرچه بیشتر مناسبات، ما را موظف ساخته است تا تمام تلاش خود را برای اجرا کردن این مهم، معمول داریم.
معاون اول رئیس جمهور با تاکید بر اینکه نگاه استراتژیک و راهبردی دولت ایران، توسعه و تعمیق روابط با کشورهای همسایه، هدف و گروه بریکس و کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای و به خصوص کشور چین است، تصریح کرد:«البته ضرورت گسترش روابط اقتصادی و تجاری با کشورهای همسایه و هدف، بر مبنای شناخت دقیق از ظرفیتها و مزیت‌های این کشورها استوار است».
وی از آمادگی جمهوری اسلامی برای صادرات شیلات و محصولات کشاورزی به چین خبر داد و تصریح کرد:بخش‌های خصوصی دو کشور در این زمینه‌ها باید فعال تر شوند و همکاری های خود را ارتقا دهند.».
جذابیت نفت و گاز ایران برای چین
شالوده تعاملات ایران و چین در دهه‌های اخیر بر بخش انرژی متمرکز بوده است و دو طرف سعی دارند تا سطح روابط در این بخش استراتژیک را بیش از پیش توسعه دهند. موضوعی که در مواضع معاون اول رئیس جمهور هم جایگاه پررنگی داشت و مخبر با اشاره به ذخایر بالای انرژی در ایران کوشید تا علاقه شرکتهای چینی برای سرمایه گذاری در این بخش را جلب کند. به گفته مخبر: «جمهوری اسلامی ایران از نظر مجموع ذخایر شناخته شده نفت و گاز رتبه اول جهان است و از نظر تنوع و ذخایر قابل برداشت رتبه هفتم جهان و اگر عملیات اکتشافی کامل انجام شود رتبه سوم را در اختیار دارد. ما انتظار داریم که دولت چین شرکتهای نفتی بزرگ خود را برای حضور و سرمایه‌گذاری مشترک در پروژه‌های نفت و گاز ایران تشویق کند ضمن آنکه شرکتهای بزرگ ایرانی نیز برای صادرات محصولات دانش بنیان ایرانی به چین آمادگی کامل دارند».
چین بزرگترین واردکننده جهانی منابع انرژی است. علیرغم تحریم‌های شدید اعمال شده توسط ایالات متحده، تقاضای چین برای نفت ایران از سال 2018 افزایش یافته است. موسسه «کپلر» در ماه آگوست اعلام کرد، صادرات نفت ایران به چین به بالاترین رقم در حداقل یک دهه اخیر رسیده، چراکه افزایش قیمت جهانی نفت، جذابیت نفت خام تخفیف خورده را بیشتر کرده است. بر اساس برآوردهای کپلر، چین در آگوست حدود 1.5 میلیون بشکه نفت در روز از ایران وارد کرده که بالاترین رقم از سال 2013 به شمار می‌رود. به نوشته شبکه بلومبرگ، ایران امسال صادرات نفت را افزایش داده، زیرا از نظر ژئوپلیتیکی قوی‌تر شده و بیشتر محموله‌های آن به سوی چین می‌رود.
بر اساس گزارش بلومبرگ، صادرات نفت و میعانات گازی ایران در آگوست با جهش 54 درصدی نسبت به ژانویه، به ۱.۸۵ میلیون بشکه در روز افزایش یافته است و با این حساب، چین 80 درصد نفت ایران را خریداری می‌کند.
ایران و چین در سالهای اخیر سطح روابط خود را در همه حوزه‌ها افزایش داده‌اند و این مناسبات در چارچوب سازمان همکاری شانگهای هم به وضوح روشن است. با عضویت کامل ایران در سازمان شانگهای، تهران به استفاده از وزن چین برای خنثی کردن تحریم‌ها و مقابله با یکجانبه گرایی آمریکا، دلارزدایی در تجارت و بازگشایی منابع مالی و سرمایه گذاری روی آورده است.
بنابراین، در صورت ورود مجدد شرکتهای چینی به حوزه نفت و گاز ایران و سرمایه‌گذاری در این بخش حیاتی، در آینده این منابع نقش مهمی در توسعه برنامه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی که با محوریت چین و روسیه انجام می‌شود، خواهند داشت.
از آنجا که کشورهای نوظهور شرق به دنبال ساخت نظم نوین جدید با ساختار چندقطبی هستند و مقدمات آن نیز فراهم شده است، لذا در سالهای آینده کشورهای صاحب انرژی نقش محوری در این نظم جدید خواهند داشت و به همین منظور چینی‌ها، بر روی ایران و کشورهای عرب خلیج فارس متمرکز شده‌اند.
توافق جامعه 25 ساله زیربنای همکاری تهران-پکن
در سالهای اخیر، تا حدی برای مقابله با تحریم‌های اقتصادی اعمال‌شده توسط ایالات متحده، ایران سیاست خارجی خود را در قبال شرق، به‌ویژه روسیه و چین، در اولویت قرار داده است و توافقنامه همکاری جامع 25 ساله به ارزش 400 میلیارد دلار با چین که دو کشور در مارس 2021 امضا کردند، به عنوان طرح و چشم‌اندازی برای همکاری دوجانبه در زمینه‌هایی مانند نفت، گاز، پتروشیمی، انرژی‌های تجدیدپذیر، انرژی هسته‌ای، گردشگری، ترانزیت، تجارت و راه آهن عمل می‌کند.
اگرچه هنوز اقدام جدی از سوی چینی‌ها برای اجرای این توافق انجام نشده است اما سیر تحولات جهانی، مقامات پکن را به اجرای این برنامه مصمم کرده است. چین با دارائی‌های بخش بانکی خود مرکز جذب سرمایه‌گذاری خارجی و کشوری مهم برای سرمایه‌گذاران مستقیم خارجی در سایر کشورها می‌باشد و به دلیل داشتن بزرگترین ذخیره ارزی مورد توجه تهران قرار دارد.
به گزارش سایت «SILK ROAD BRIEFING» پکن چهارمین سرمایه‌گذار بزرگ در ایران است و از ژوئن 2022 تا ژوئن 2023، حدود 2.5 میلیارد دلار در ایران سرمایه‌گذاری کرده است. جدا از رشد 150 درصدی سرمایه گذاری چینی‌ها در ایران در سال 2022، برخی منابع ایرانی بر این باورند که 16 میلیارد دلار دیگر نیز در قالب فاینانس سرمایه گذاری می‌شود. همچنین طی سال 2022 علاقه شرکتهای چینی برای ورود به بازار ایران و قراردادهای امضا شده بین دو کشور در زمینه پروژه‌های مشترک رشد مناسبی داشته است. با توافقاتی که در سفر رئیس جمهور به چین انجام شد، مسیر برای اجرای توافق جامع هم هموارتر شده است.
گمرک چین اعلام کرد که مبادلات تجاری ایران و چین در 9 ماه نخست سال 2023 به 10 میلیارد و 790 میلیون دلار رسیده است که با کاهش 12 درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل مواجه شده است. مبادلات دو کشور در ماه‌های ژانویه تا سپتامبر 2022 بالغ بر 12 میلیارد و 320 میلیون دلار اعلام شده بود. با این حال، دو کشور سعی دارند سطح روابط تجاری را تا 30 میلیارد دلار و فراتر از آن توسعه دهند.
توسعه کریدورهای ریلی
علاوه بر مسئله انرژی، یکی از مهمترین برنامه‌هایی که چین و ایران را به سمت همکاری و همگرایی بیشتر سوق می‌دهد، توسعه کریدورهای ترانزیتی است که در سالهای اخیر با جدیت از سوی رهبران دو طرف دنبال می‌شود.
در همین رابطه، مخبر در همایش تجاری ایران و چین در بخش دیگری از سخنانش موقعیت سرزمینی و راهبردی ایران را از نظر کریدورهای شمال-جنوب و شرق-غرب، موقعیتی منحصربه‌فرد دانست و اظهار کرد:«در صورت سرمایه‌گذاری و تکمیل زیرساخت‌ها، بسیاری از کشورهای جهان، از آسیای جنوب شرقی تا اروپا و کشورهای همسایه، از مزایای آن می‌توانند برخوردار شوند و با توجه به سواحل دریای خزر، خلیج‌فارس و دریای عمان و نگاه اقتصادی دریا محور، امکان خلق ثروت، اشتغال، تولید و واردات وجود دارد».
باتوجه به اینکه چین قصد دارد ابر پروژه «کمربند و جاده» را به سرانجام برساند، به کمک کشورهایی مانند ایران به شدت نیاز دارد. بخشی از این کریدور ریلی از خاک ایران می‌گذرد که به دلیل قرار گرفتن در موقعیت استراتژیک حلقه اتصال شرق به غرب به شمار می‌رود و چینی‌ها هم به این واقعیت به خوبی آگاه هستند. ایران در مسیر جاده قدیم ابریشم موقعیتی استراتژیک دارد و به نظر می‌رسد چین، ایران را راهی برای دسترسی بهتر به خاورمیانه، آسیای مرکزی و قفقاز می‌داند. به نظر می‌رسد، پکن بر ایجاد زیرساخت‌های نوآورانه خود، مانند مراکز لجستیکی، سیستم ریلی سریع‌السیر تهران و مشهد و بهسازی فرودگاه امام خمینی (ره) تمرکز کرده است.
ایران و چین برای تقویت روابط ژئوپلیتیکی خود نیاز به تعمیق همکاری‌های اقتصادی مشترک و بهبود کانال‌های ارتباطی دوجانبه دارند، اما در عین حال هر دو طرف باید احتیاط و دوراندیشی را برای تضمین پایداری بلندمدت و رفع نگرانی‌های بالقوه در مورد ثبات و امنیت منطقه به کار گیرند. با توجه به سیاست تنوع بخشی چین، ایران پتانسیل قابل توجهی برای کمک به امنیت انرژی چین دارد و هر چند مانعی به نام تحریم‌ها در این مسیر وجود دارد اما با سرمایه‌گذاری چینی‌ها و افزایش خرید نفت، این موانع هم از بین خواهد رفت.
