الوقت- درحالی که بیش از یک ماه از شورش 24 ساعته گروه شبه نظامی واگنر در روسیه می‌گذرد، ابعاد و زوایای جدیدی از این ماجرا برملا شده است.
اگرچه رسانه‌ها پیشتر گفته بودند یوگنی پریگوژین، رئیس واگنر از ترس محاکمه به بلاروس گریخته و قرار است گروه تحت امر خود را به زودی منحل کند اما حضور غیرمنتظره او در اجلاس «روسیه-آفریقا» که چند روز پیش در سن پترزبورگ برگزار شد، رسانه‌ها و تحلیلگران غربی را شگفت زده کرد که چطور احتمال دارد پریگوژین با شورش علیه حاکمیت روسیه دوباره به این کشور بازگشته باشد، آنهم زمانی که پرونده محاکمه و دستگیری او در دادگاه روسیه مفتوح است.
شبکه سی ان ان، با انتشار عکسی از رئیس واگنر و یک مقام آفریقایی که به اذعان این شبکه یکی از افراد حاضر در نشست سن پترزبورگ است، مدعی شد این اولین بار است که پریگوژین پس از هدایت شورش مسلحانه واگنرها در ماه گذشته در انظار عمومی در روسیه دیده شده است. از زمان شورش، او فقط ۱۹ جولای حین احوالپرسی با نیروهایش در یک ویدئو که به نظر می‌رسید در پایگاهی در بلاروس ضبط شده بود، در انظار دیده شده بود.
این رسانه آمریکایی گزارش داد ویدئوی مذکور برفکی و در نور کم فیلمبرداری شده بود، بنابراین نمی‌تواند به قطعیت تایید کند فرد مذکور پریگوژین بوده، اما ویلیام برنز، رئیس سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) تایید کرد بنیانگذار واگنر در مینسک بوده است. برنز در این خصوص گفت: «کمی جابجا شده است. فکر می‌کنم اخیراً در مینسک بوده است. مطمئن نیستم برنامه‌ای برای بازنشستگی در حومه مینسک داشته باشد اما او مدتی را هم در روسیه گذراند».
سخنگوی کرملین اخیرا در سخنانی گفت که ولادیمیر پوتین و الکساندر لوکاشنکو، رؤسای‌جمهور روسیه و بلاروس در جریان دیدار دو روزه در سن پترزبورگ در خصوص گروه شبه‌نظامی واگنر تبادل‌نظر کردند. وزارت دفاع بلاروس هفته گذشته در بیانیه‌ای اعلام کرد نیروهای گروه واگنر آموزش به نیروهای ویژه بلاروس را در یک پایگاه نظامی در چند مایلی مرز این کشور با لهستان آغاز کرده‌اند.
به ادعای سی ان ان، لوکاشنکو اخیرا در یک سخنرانی از شبه‌نظامیان واگنر درخواست کرد ارتش بلاروس را تحت آموزش نظامی قرار دهند اما پیشتر گفته بود موضوع نقل مکان نیروهای واگنر هنوز حل نشده و به مدیریت گروه و مقامات روسیه بستگی دارد.
اواسط تیر هم روزنامه «تلگراف» گزارش داد پریگوژین که قرار بود طبق توافق پایان شورش مسلحانه، به بلاروس برود، با جت شخصی در حال رفت‌وآمد بین دو شهر مینسک و سن پترزبورگ دیده شده است.
ناامیدی غرب از واگنر
گزارش سی ان ان، از حضور پریگوژین در خاک روسیه، نشان می‌دهد که غربیها فکر می‌کنند در بازی پوتین و واگنر رو دست خورده‌اند و پایان شورش شبه نظامیان این گروه در شهر روستوف در کمتر از 24 ساعت و بدون اینکه خون از دماغ کسی بیاید، همگی بیانگر این است که پوتین قصد داشت با این کار میزان حساسیت آمریکا و اروپا به تحولات داخلی روسیه را بیازماید.
همانگونه که بلافاصله پس از شورش واگنرها، رهبران کاخ سفید و اروپا با بیان اینکه شکاف در جبهه روسها تشدید شده است، گفتند با دقت تحولات داخلی روسیه را رصد می‌کنند و حتی برای بهره‌برداری سیاسی و نظامی از این ماجرا خیز برداشته بودند. همانگونه که آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا پس از پایان شورش واگنر، در اظهاراتی با بیان اینکه ساختارهای حاکمیتی روسیه ضعیف شده است، گفت:«پوتین در هفته‌ها و ماههای آتی باید جواب خیلی سؤالات را بدهد و ما آخر قصه را هنوز ندیده ایم».
با رویت رئیس واگنر در روسیه به نظر می‌رسد تیر غربیها برای برهم زدن جبهه روسها به سنگ خورده و برای مقاصد خود نمی‌توانند روی واگنر سرمایه‌گذاری کنند. سخنان پویتن برای جذب نیروهای واگنر در ارتش پس از پایان شورش این گروه هم نشان می‌داد که تحرکات نظامیان در روستوف جدی نبود و بیشتر به نمایش شباهت داشت، چرا که اگر واقعی بود اعتماد به نیروهای یاغی و جذب آنها در بدنه ارتش امکان عملی شدن نداشت، آن هم در ارتش روسیه که این روزها برای مقابله با جبهه غرب به انسجام و اتحاد بیشتری نیاز دارد.
از طرفی، باز کردن پرونده خیانت برای پریگوژین از سوی دادگاه مسکو هم صوری بودن شورش واگنر را بازگو می‌کند، چرا که اکنون می‌بینیم او به راحتی در روسیه تردد می‌کند و خبری از بازداشت او به جرم خیانت نیست و نشان می‌دهد پوتین با زیرکی تمام در این ماجرا دست غربیها را «تو پوست گردو» گذاشت.
همچنین، با حضور پریگوژین در سن پترزبورگ، این تصور در بین غربیها بیش از پیش تقویت شده است که پوتین با این شورش ساختگی سعی داشته تا نیروهای واگنر را با حساسیت کمتری در بلاروس مستقر کند تا بتوانند از منافع مسکو در برابر تهدیدات ناتو دفاع کنند.
نیروهای واگنر پیش از این مکان مشخصی برای مشتقر شدن نداشتند و در چندین کشور آفریقایی و خاورماینه پراکنده شده بودند و بلاروس می‌تواند مقر خوبی برای هماهنگی‌های اطلاعاتی و امنیتی بین نیروهای این گروه باشد. از طرفی، بلاروس متحد استراتژیک روسیه به شمار می‌رود که در ماههای اخیر سلاحهای هسته‌ای خود را در خاک این کشور که هم‌مرز با اعضای ناتو است، مستقر کرد و واگنرها می‌توانند به افزایش توان دفاعی بلاروس کمک کرده و خاکریز مسکو در برابر غرب را تقویت کنند.
واگنر بازوی عملیاتی پوتین در آفریقا
بدون شک، بیشتر همکاری مسکو و واگنر به فعالیتهای این گروه در آفریقا مربوط می‌شود و حضور پریگوژین در نشست آفریقایی‌ها با روسیه هم نشان می‌دهد که این گروه نقش مهمی در این عرصه بازی می‌کند.
بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که روسیه برای تداوم حضور و نفوذ خود در کشورهای آفریقایی، به وجود واگنر نیاز دارد و به راحتی این گروه شبه نظامی را رها نخواهد کرد. گفته می‌شود نیروهای واگنر در کشورهای آفریقایی از جمله سودان، لیبی و آفریقای مرکزی حضور فعالی دارند و از نیروهای نزدیک به روسیه حمایت می‌کنند.
روسیه در اجلاس سن پترزبورگ برای تقویت موقعیت خود در قاره سیاه که اهمیت فزاینده‌ای به ویژه در زمینه منابع معدنی استراتژیک برای «نظم جهانی» جدید دارد، ساز و کارهای جدیدی را ایجاد کرد تا حجم روابط سیاسی و اقتصادی خود با این کشورها را افزایش دهد و واگنر مثل گذشته به عنوان مجری طرحهای مسکو در این قاره نقش آفرینی خواهد کرد.
بنابراین، یکی از موضوعاتی که سبب شد تا سی ان ان، اختلاف واگنر و مسکو را نمایشی بداند، همزمانی نشست سن پترزبورگ با وقوع کودتا در کشور نیجر بود.
پریگوژین در سخنانی کودتای نظامی نیجر را به عنوان یک خبر خوب ستایش کرده و گفت نقشی در کودتا نداشته، اما آنرا به عنوان لحظه‌ای از آزادی طولانی مدت از دست استعمارگران غربی توصیف کرد. او در پیام خود گفت:«آنچه در نیجر اتفاق افتاد چیزی نیست جز مبارزه مردم با استعمارگرانشان».
کانال تلگرامی دی‌دی‌جئوپولیتیکز گزارش داد که پریگوژین در سن پترزبورگ با نمایندگان جمهوری آفریقای مرکزی هم دیدار داشت. به گفته منابع، در ملاقات با پریگوژین، آنها در مورد ورود نیروهای واگنر به آفریقا برای مقابله با نفوذ غرب و گسترش نفوذ روسیه در کشورهای آفریقایی بحث کردند. با توجه به پس‌زمینه وقوع کودتا در نیجر، پیشنهادهایی مطرح شد که پس از تغییر دولت، می‌توان از نیروهای واگنر برای کمک به برقراری نظم در این کشور دعوت کرد.
اگرچه این ادعا به طور مستقل قابل تأیید نیست، حامیان کودتای مورد حمایت ارتش در نیجر که رئیس جمهور منتخب دموکراتیک محمد بازوم را از سمت خود برکنار کرد، در مقابل مجلس ملی در نیامی نام روسیه را شعار دادند و پرچم روسیه را برافراشتند و پرچم فرانسه را به زیر کشیدند.
نیجر در شمال آفریقا به عنوان آخرین سنگر غربیها بود که در روزهای اخیر با کودتای ارتش از دست آمریکا و فرانسه خارج شد و نسبت به این مسئله ابراز نگرانی کردند. نیجر که در گذشته مستعمره فرانسه بود بیشترین روابط اقتصادی آن با غربیها بود و با تحولات نظامی اخیر بعید است که تعاملات در این سطح پایدار بماند.
به نظر می‌رسد، حضور پریگوژین در حاشیه اجلاس سن پترزبورگ با هدف نشان دادن قدرت او و افزایش نفوذ روسیه و واگنر در آفریقا باشد. همچنین گزارش‌های محلی حاکی از آن است که صدها جنگجوی واگنر هفته گذشته وارد جمهوری آفریقای مرکزی شدند، زیرا این کشور قرار است یک همه‌پرسی قانون اساسی برگزار کند که ممکن است محدودیت‌های دوره ریاست‌جمهوری را لغو کند و بنابراین به رئیس جمهور فعلی اجازه دهد برای یک دوره دیگر نامزد شود.
باتوجه به اینکه روسیه با کمک متحدانش از جمله چین قصد دارند تا نظم نوین با ساختار چندقطبی را در جهان تاسیس کند، بدون تردید حضور این کشور در هر منطقه‌ای به مفهوم کاهش نفوذ غرب تلقی می‌شود و این مسئله در آفریقا بیش از هر جای دیگری نمود دارد.
تحلیلگران غربی معتقدند که حضور پریگوژین نشان داد که شرکت نظامی خصوصی او به نقش خود در پیشبرد برنامه سیاست خارجی کرملین در آفریقا ادامه خواهد داد. داکسی، کارشناس اندیشکده مرکز مطالعات استراتژیک و بین المللی ایالات متحده، بازگشت پریگوژین به روسیه را وحشتناک خواند اما این امر را هم‌راستای اهداف واگنر و روسیه برای تجارت تعبیر کرد و گفت:«مسکو احتمالاً از نشست سران برای اطمینان بخشیدن به شرکای آفریقایی نسبت به تعهد و تداوم خدمات واگنر استفاده خواهد کرد».
با این اوصاف، همکاری مجدد پوتین و پریگوژین خط بطلانی بر شکست طرحهای غرب برای بهره برداری از شکاف بین دو دوست برای تضعیف روسیه است و نه تنها اختلاف نظری بین دو طرف وجود ندارد بلکه بعد از این سطح همکاری‌ها بین کرملین و واگنر افزایش خواهد یافت و ماموریت جدیدی به این گروه در آفریقا سپرده شده است.
