الوقت- تحولات و رویدادهای ناخوشایند از شاخصه های مهم سال 2015 میلادی بود؛ البته رخدادهای خوشایند نیز به ندرت در در این سال اتفاق افتاد. توافق هستهای ایران، برقراری مجدد روابط دیپلماتیک آمریکا و کوبا، انتفاضه سوم فلسطین، معضل داعش، بحران سوریه، حادثه تروریستی پاریس، تهاجم نظامی ائتلاف سعودی علیه یمن، بحران مهاجرت در اروپا، فاجعه منا، تنش در روابط روسیه و ترکیه، سقوط هواپیمای مسافربری روسیه در صحرای سینا و ...، از مهمترین تحولات سال ۲۰۱5 میلادی در جهان بود که در ادامه به ترتیب وقوع رویدادها ذکر می شوند.
بحران سوریه
بحران سوریه که از 26 ژانویه 2011 آغاز شد، فراز و نشیبهای زیادی را طی کرده است. این بحران که به تبع تحولات خاورمیانه عربی و شکلگیری انقلابهای متعدد و دومینووار در تونس، مصر، لیبی، بحرین، یمن و ... آغاز گردید، و به تدریج به یکی از پیچیده ترین بحرانهای خاورمیانه تبدیل شد. بحران و جنگ داخلی سوریه در سطح داخلی منجر به کشته شدن بیش از 250 هزار نفر، آواره شدن حدود 11 میلیون نفر و تخریب زیر ساختارهای اقتصادی و اجتماعی سوریه شده است.
معضل داعش
گروه تروریستی داعش بیش از 3 سال است که فعالیت‌های جنایتکارانه خود را در سوریه آغاز و تا عراق نیز گسترش داده است. اما اعضای این گروه تروریستی در سال 2015 حملات خود را تا اروپا، شمال آفریقا و حتی آمریکا نیز توسعه دادند. به طور کلی از جمله مسائل مربوط به گروه تروریستی داعش در سال 2015 میتوان به موارد زیر اشاره کرد. هک کردن حساب توییتر ستاد فرماندهی مرکزی ارتش آمریکا، اعدام فجیع معاذ الکساسبه خلبان اردنی، بیعت گروه تروریستی بوکو‌حرام با داعش، استقرار داعش در افغانستان، تصرف الرمادی، حمله تروریستی به گردشگران خارجی در تونس، عقب نشینی داعش از بخش از مناطق رقه، تکریت، موصل و غیره. با این حال، داعش هم اینک حدود 78 هزار کیلومتر مربع از خاک عراق و سوریه را در اشغال خود دارد.
حادثه تروریستی شارلی ابدو
حادثه تروریستی پاریس یک هفته پس از آغاز سال 2015 میلادی یعنی هفتم ژانویه رخ داد. طی این حادثه دو مرد مسلح سیاه‌پوش که خود را از اعضای القاعده می‌دانستند، به دفتر نشریه طنز شارلی ابدو در پاریس حمله کردند و 12 نفر از جمله سردبیر این نشریه را کشتند. گروه تروریستی داعش مسئولیت این حمله را به عهده گرفت.
تهاجم نظامی ائتلاف به رهبری عربستان علیه یمن
عربستان در روز 26 مارس 2015، تهاجم هوایی خود را علیه انصار الله و حامیان علی عبدالله صالح با ادعای حمایت از عبد ربه منصور هادی، رئیس جمهور این کشور، آغاز کرد. در این عملیات که در ماه نخست از آن به عنوان «طوفان قاطعیت» و بعد از آن «بازگشت امید» نام می‌برند، قطر، کویت، امارات و بحرین، متحدان عربستان را تشکیل داده و کشورهایی مانند سودان، مراکش، مصر، اردن و ...، در تحویل تسلیحات نظامی با ریاض همکاری می‌کنند.
بحران مهاجرت در اروپا
لفظ «بحران مهاجرت» در آوریل ۲۰۱۵، که پنج قایق حامل دو هزار پناهجو به اروپا در دریای مدیترانه غرق شدند و بیش از ۱۲۰۰ نفر کشته شدند، رایج شد. بحران مهاجرت سال ۲۰۱۵ اروپا با افزایش تعداد پناهنده و مهاجران اقتصادی از مناطقی از جمله خاورمیانه (سوریه، عراق، فلسطین)، آفریقا (اریتره، مالی، گامبیا، سومالی)، بالکان (آلبانی، کوزوو، مونته نگرو، بوسنی و هرزگوین، صربستان) و آسیای جنوبی (افغانستان، پاکستان و بنگلادش) که از طریق دریای مدیترانه و اروپای جنوب شرقی به اتحادیه اروپا می‌آیند، و پناه می‌جویند بروز کرد. به گفته کمیساریای عالی سازمان ملل برای پناهندگان تا آخر اوت ۲۰۱۵، ۷۰ درصد پناهندگان از سوریه، افغانستان و اریتره بوده‌اند. اتحادیه اروپا به شدت با این بحران دست و پنجه نرم می‌کند.
برقراری مجدد روابط دیپلماتیک آمریکا و کوبا
برقراری مجدد روابط دیپلماتیک بین آمریکا و کوبا از رخدادهای سیاسی مهم سال 2015 محسوب می‌شود؛ کوبا و ایالات متحده پس از ۵۴ سال، روابط دیپلماتیک فیمابین را برقرار کرده و سفارتخانه‌هایشان را در پایتخت‌های یکدیگر گشودند. مقر دیپلماتیک کوبا در واشنگتن و دفتر حافظ منافع آمریکا در هاوانا از یکم ژوئیه به صورت رسمی کار خود را به عنوان سفارت آغاز کردند و دو دشمن دوران جنگ سرد، فصل جدیدی از مناسبات دوجانبه را آغاز کردند.
توافق هسته ای ایران و کشورهای 1+5
توافق جامع و نهایی هستهای وین با عنوان شناخته شده و رسمی برنامه جامع اقدام مشترک یا برجام در راستای توافق جامع بر سر برنامه هستهای ایران و به دنبال تفاهم هستهای لوزان، در سه شنبه ۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵ در وین اتریش بین ایران، اتحادیه اروپا و گروه ۱+۵ شامل چین، فرانسه، روسیه، انگلیس، ایالات متحده امریکا و آلمان منعقد شد. به موجب برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) تهران در ازای رفع تمامی تحریم‌ها فعالیت‌های هستهای خود را محدود می‌کند. توافق هستهای جمهوری اسلامی ایران و کشورهای گروه 1+5 که پس از مدت‌ها مذاکره فشرده حاصل شد، مهمترین رخداد سال 2015 میلادی و دستاوردی بزرگ و قابل ملاحظه است.
فاجعه منا
در ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۵ میلادی و همزمان با عید قربان در مراسم رمی جمرات در «خیابان ۲۰۴» نزدیک تقاطع آن با «خیابان ۲۲۳»، در منطقه منا، شهر مکه عربستان سعودی رخ داد. این واقعه مرگبارترین رویداد تاریخ حج است. مقامات رسمی عربستان ۲ روز پس از وقوع حادثه تعداد جانباختگان را ۷۶۹ نفر اعلام کردند، اما مسئولان سازمان حج و زیارت ایران شمار تلفات را 4700 نفر عنوان کردند. تعداد جانباختگان ایرانی در این حادثه ۴۶5 نفر اعلام شد. در پی این حادثه، ۳ روز عزای عمومی در ایران اعلام گردید. شایان ذکر است که علت بروز فاجعه در سرزمین «منا» عبور ناگهانی کاروان پر تعداد «محمد بن سلمان» وزیر دفاع و جانشین ولیعهد سعودی از یکی از مسیرهای عبور حجاج در منا بوده است.
ورود نظامی روسیه به سوریه
شورای فدراسیون روسیه به عنوان مجلس علیا این کشور، روز 30 سپتامبر در جلسهای 15 دقیقهای، به درخواست دولت این کشور جهت استفاده از نیروی نظامی برای عملیات برون مرزی، با اجماع آرا، رأی مثبت داد. ساعتی پس از صدور مجوز شورای فدراسیون روسیه، جنگنده های روسی شروع به بمباران مواضع گروه های مخالف اسد در مناطق حمص، حما و حلب کردند. شایان ذکر است که روند استقرار نیروها و تجهیزات روسی قبل از این تاریخ و از اوایل ماه سپتامبر شروع شده بود و حتی قبل از شروع رسمی عملیات توسط روس ها، خبرهای گستردهای در مورد تقویت حضور نیروهای روس در سوریه و حضور کارشناسان روسی در کنار فرماندهان سوری در میدان نبرد منتشر شده بود.
انتفاضه سوم فلسطین
مناطق مختلف سرزمینهای اشغالی از ابتدای اکتبر شاهد موج جدیدی از اعتراض فلسطینی ها به سیاستهای تجاوزگرانه رژیم صهیونیستی در قبال بیت المقدس و توطئه طرح تقسیم مکانی و زمانی مسجد الاقصی بوده که به انتفاضه سوم مشهور است . حدود 100روز از انتفاضه سوم فلسطینی‌ها می‌گذرد و تاکنون حدود 138 فلسطینی شهید شدند. از صهیونیست‌ها نیز بیش از 25 نفر کشته شدند. مهمترین اثر انتفاضه ایجاد توازن وحشت میان دو طرف بود. همان گونه که فلسطینی‌ها از واکنش غیر منتظره صهیونیست‌ها و به‌ویژه شهرک‌نشینان در هراس مداوم بودند طی این ماه‌ها ساکنان صهیونیستی فلسطین اشغالی نیز در وحشت حملات شهادت‌طلبانه فلسطینی‌ها به سر می‌برند.
سقوط هواپیمای مسافربری روسیه در صحرای سینا
یک هواپیمای مسافربری ایرباس روسیه در 31 اکتبر در صحرای سینای مصر سقوط کرد، پرواز شماره 9268 شرم الشیخ به سن پترزبورگ، جمعا 217 مسافر از جمله 17 کودک و 7 نفر خدمه داشته و 23 دقیقه پس از برخاستن از باند، از صفحه رادار محو شد و همه 224 سرنشین و خدمه آن کشته شدند. مقامات روسیه در ماه نوامبر سقوط هواپیما را اقدامی تروریستی خواندند، و اعلام کردند که انفجار یک بمب باعث سقوط آن شد. گروه ولایت سینا شاخه داعش در مصر، مسئولیت سقوط هواپیمای مسافربری روسیه را به عهده گرفته است، ولی کمیته حقیقت یاب مصر اعلام کرد که هیچ سرنخی برای اثبات تروریستی بودن سقوط هواپیما پیدا نکرده است.
پیروزی حزب عدالت و توسعه ترکیه در انتخابات
یکم نوامبر انتخابات زودهنگام پارلمانی ترکیه با دستور مستقیم رئیس‌جمهور این کشور برگزار شد. در این انتخابات حزب عدالت و توسعه باز هم مانند 12 سال گذشته توانست اکثریت کرسی‌های مجلس را به خود اختصاص دهد. این نتایج، یک موفقیت بزرگ و تا حدی غیرمنتظره برای رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه و حزب وی، یعنی حزب عدالت و توسعه است که در دور قبلی انتخابات در ماه ژوئن، تنها موفق به کسب حدود 40 درصد از آرا شده بود. این تغییر قابل توجه در آرا نسبت به دوره نخست سبب شد، شماری از تحلیلگران در فضای مجازی، اقدام اردوغان در جلوگیری از تشکیل ائتلاف و برگزاری انتخابات مجدد را کاری زیرکانه ارزیابی کنند.
حملات تروریستی پاریس
در ۱۳ نوامبر ۲۰۱۵، یک سلسله از حملات هماهنگ شده تروریستی متشکل از تیرباران‌های دسته‌جمعی و بمب‌گذاری‌های انتحاری در منطقه‌های یکم، دهم و یازدهم شهر پاریس، فرانسه منجر به کشته شدن ۱۳۰ نفر و مصدومیت ۳۶۸ نفر شد. این حملات تروریستی در نزدیکی ورزشگاه استاد دو فرانس و در سن- دنی شمال پاریس، و ایل دو فرانس به وقوع پیوست. حداقل سه انفجار جداگانه و شش تیراندازی در محدوده پاریس گزارش شد، و یک گروگان‌گیری در تئاتر بتکلان انجام شد که بین ۶۰ تا ۱۰۰ نفر گروگان گرفته شده‌بودند. طی این حادثه ۱۳۰ نفر که ۸۷ نفر از آنها در تئاتر بتکلان بوده‌اند کشته شدند. بیش از ۳۶۸ نفر بر اثر حملات مجروح شده که وضعیت ۹۹ نفر آنها وخیم اعلام شد. در یک بیانیه تلویزیونی فرانسوا اولاند، رئیس‌جمهور فرانسه وضعیت فوق‌العاده و انسداد تمامی مرزهای فرانسه به صورت موقت را اعلام کرد. در روز ۱۴ نوامبر، گروه داعش مسئولیت این حملات تروریستی را بر عهده گرفت.
سرنگونی جنگده روسیه توسط ترکیه و آغاز تنش در روابط دو کشور
در روز ۲۴ نوامبر، دو فروند هواپیمای اف-۱۶ ترکیه یک بمب افکن سوخوی24 روسیه را بر فراز مرز سوریه رهگیری و آن در آسمان هدف گرفتند. وزارت دفاع روسیه پیش تر اعلام کرده بود ممکن است جنگنده این کشور از سطح زمین هدف گرفته شده باشد. در این حادثه یک خلبان روس کشته و یک خلبان دیگر نجات یافت. آنکار مدعی شده این بمب افکن حریم هوایی ترکیه را نقض کرده است و به همین دلیل از روسیه عذر خواهی نکرد. ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه با رد ادعای آنکارا گفت که جنگنده روسی هنگامی که هدف گرفته شد ۱ کیلومتر از مرز ترکیه فاصله داشته و در عمق ۴ کیلومتری خاک سوریه سقوط کرده است. پوتین، در واکنش به سرنگون شدن سوخوی روسی، ترکیه را به «خنجر زدن از پشت» به روسیه متهم کرد.
کشتار شیعیان در نیجریه
نظامیان ارتش نیجریه 13 دسامبر به منزل شیخ ابراهیم زکزاکی، رئیس جنبش اسلامی این کشور، در شهر زاریا حمله کردند و این روحانی شیعه و همسرش را دستگیر کردند. ارتش صدها نفر از مسلمانانی که قصد حفاظت از زکزاکی را داشتند، را به خاک و خون کشید. این حمله نیز منجر به تخریب حسینیه بقیه الله نیجریه شد. دیده بان حقوق بشر نیز اعلام کرد: «به نظر می‌رسد کشتار صدها تن از شیعیان عضو جنبش اسلامی نیجریه توسط سربازان ارتش این کشور کاملا غیر قابل توجیه است.»
سید علی نجات
