الوقث- حادثه کشتار شیعیان در نیجریه اگرچه منجر به کشته شدن بیش از پانصدنفر از شیعیان این کشور شد، اما تنها حادثه کشتار شیعیان طی کمتر از دو ماه گذشته نبوده است. چند روز پیش از وقوع این حادثه ، در جمهوری آذربایجان نیز شاهد حمله مسلحانه به یک تجمع مذهبی شیعیان بوده ایم که در جریان حمله نیروهای امنیتی در روستای نارداران آذربایجان، برخی شهید و تعداد بیشتری دستگیر شدند و منطقه مذکور نیز به شدت تحت فشار امنیتی قرار گرفت.
هرچند نارداران یک روستای بزرگ در 28 کیلومتری باکو به شمار می رود، اما به شدت موجبات نگرانی مقامات امنیتی جمهوری آذربایجان را فراهم آورده و حادثه اخیر در این روستا نشان از اوج نگرانی هایی می باشد که دولت باکو در این منطقه دنبال می کند. در زمان حکومت کمونیستی شوروری، مسجد این روستا تبدیل به موزه کشاورزی شد و تا کنون نیز بسیاری از علما و بزرگان دینی این روستا دستگیر و تبعید شده اند، اما هویت دینی ساکنان این روستای تاریخی همچنان سرزنده و پویا به حیات خود ادامه می دهد.
نظر به اهمیت حادثه مرگبار حمله به مراسم مذهبی شیعیان در نارداران، گفتگویی با برهان حشمتی، كارشناس مسائل جمهوري آذربايجان انجام دادیم و از او خواستیم تا با ارائه گزارشی از حوادث نارداران، علت حادثه و نتایج آن را برای ما تحلیل نماید. شما خوانندگان گرامی را به خواندن این گفتگوی تحلیلی دعوت می کنیم.
با سلام آقای حشمتی و تشکر از وقتی که در اختیار ما قرار دادید. در ابتدا بفرمائید بطور کلی جریان حمله به مراسم مذهبی شیعیان در نارداران جمهوری آذربایجان از چه قرار بوده؟ کی این حمله مرگبار به وقوع پیوسته و چه تعدادی کشته، دستگیر و یا بازداشت شده اند؟
- در 26 نوامبر در آستانه اربعین حسینی، سخنرانی یکی از علمای محلی و رهبر جنبش اتحاد مسلمانان جمهوری آذربایجان با نام طالع باقرزاده در منزل یکی از شیعیان، به دخالت نیروهای پلیس و یورش نظامیان به محل برگزاری نماز جماعت منجر شد. گفته شده نیروهای پلیس جهت جلوگیری از شناسایی شدن با ماشین شهرداری به روستا وارد شده و با ورود به محل برگزاری نماز جماعت شروع به تیراندازی کردند که در جریان این تیراندازی 5 نفر از شیعیان به شهادت می رسند. در جریان این حادثه اجساد شهدا توسط نیروهای امنیتی ضبط گردید و شیخ طالع باقرزاده از رهبران شیعیان به همراه چهارده نفر دیگر بازداشت شدند.
وقوع حادثه مذکور منجر به تجمع اهالی روستا در میدان امام حسین نارداران و اعتراضات شدید نسبت به این واقعه گردید. خواست اصلی معترضان پاسخ گویی دولت به چرایی وقوع این حادثه، آزادی بازداشت شدگان و تحویل اجساد شهدا بوده است. تحصن اهالی روستا در میدان امام حسین نارداران تا سه روز پس از حادثه به طول انجامید و در روز 29 نوامبر، شورایی متشکل از ریش سفیدان و معتمدان محلی به ریاست ناطق کریم اف طی مذاکراتی با مقامات دولتی به شرط رسیدگی قانونی به موضوع، تحویل اجساد و آزادی بازداشت شدگان، از معترضان درخواست ترک تحصن و بازگشت به خانه ها را کردند. این درخواست با پذیرش مردم روستا مواجه شد اما یک روز پس از این ماجرا و درست یک روز مانده به اربعین حسینی یک کاروان نظامی بزرگ متشکل از 5هزار نیروی امنیتی به روستای 8هزار نفری ناردارن اعزام گردید. این کاروان نظامی گسترده متشکل از ماشین های نظامی و زره پوش و نیروهای قشون داخلی، پلیس امنیت و دادستانی و اداره مبارزه با جرائم سازمان یافته وزارت کشور جمهوری آذربایجان از ساعت 8 صبح در میدان اصلی نارداران مستقر شدند. هدف از این عملیات جستجو و ضبط سلاح در نارداران، سرکوب حرکت های ضد دولتی و مخالفان اصول لائیسم در این روستا اعلام شد. پس از یک ماه از شروع این عملیات نظامی؛ همچنان 5 هزار نفر نیروی امنیتی در این روستا مستقر می باشند و تمامی نمادهای شیعی، پرچم ها، اسامی دینی در تابلوهای میادین و اماکن عمومی از سطح روستا جمع آوری گردیده است و حتی احادیث و مضامین نوشته شده بر روی دیوار کوچه ها نیز پاک گردیده است. شاهدان عینی در این واقعه می گویند که برخورد و جمع آوری نمادهای شیعی حتی به سردر ورودی اماکن مقدس و آرامگاه ها نیز کشیده شد. به نحوی که می توان میزان خشونت و شیوه اهانت آمیز این اقدامات را به عملکرد نیروهای داعش در عراق تشبیه کرد.
در حالی که حمله نیروهای امنیتی به مردم در هنگام برگزاری مراسم مذهبی عزاداری بوده است، اما منابع دولتی روایت متفاوتی از این حادثه را بیان می کنند و اعلام کرده اند که حضور گسترده نیروهای امنیتی در این روستا با هدف جمع آوری سلاح گرم و برقراری امنیت انجام شده است. آیا این موضوع به نظر شما قابل تائید می باشد؟
- با وجود اعلام دولت مبنی بر وجود سلاح در روستا و تلاش برای جمع آوری آنها، اما هدف دولت از استقرار گسترده نیروهای امنیتی در نارداران جمع آوری سلاح نمی باشد و خود اهالی نارداران نیز طی دفعات متعدد وجود هرگونه سلاحی را در این روستا رد کرده اند. حقیقت آن است که میان اهالی ناراداران و دولت آذربایجان اختلاف دیدگاه قابل توجهی وجود دارد. نارداران یک روستای مذهبی در جمهوری آذربایجان به شمار می رود و حتی در زمان کمونیسم شوروی نیز در برابر تبلیغات و اقدامات گسترده دستگاه کمونیسم مقاومت کرد و توانست بافت مذهبی خود را حفظ کند. لذا وجود هویت اسلامی شیعیان نارداران تا کنون در تقابل کامل با رویکرد و اقدامات دولت علی اف در آذربایجان بوده است و دولت در هر دوره ای با هدف جلوگیری از گسترش و قدرت گیری شیعیان نارداران اقدام به حملات سازماندهی شده به این روستا می نماید. پیش از این نیز دولت باکو در ژوئن 2002 حملات امنیتی گسترده ای را علیه این روستا دنبال کرده بود که البته در آن زمان نیروهای امنیتی مجبور به عقب نشینی از روستا شدند. در مقطع زمانی فعلی نیز دولت با تجربه حوادث 2002، بصورت بسیار گسترده تر و با برنامه ریزی دقیق تری حملات خود را علیه ناردارن آغاز کرد و تا کنون توانسته است فضای امنیتی و رعب و وحشت را در این روستا حاکم کند.
با این توضیحات چرا این حملات در مقطع فعلی و همزمان با برگزاری مراسم مذهبی انجام شده است؟ و در واقع چرا دولت باکو انجام حمله و امنیتی کردن روستای نارداران را دنبال کرده است؟
- دلیل اینکه چرا در حال حاضر دولت باکو، برنامه حمله و امنیتی کردن روستای نارداران را طرح ریزی کرد نیازمند توجه به دو موضوع اساسی در تحولات سال جاری می باشد. در اوایل امسال جنبشی بنام جنبش اتحاد مسلمانان به رهبری حاج طاهر باقرزاده تاسیس گردید که این جنبش در مدتی کوتاه توانست یکسری از روحانیون و فعالان دینی آذربایجان را به خود جذب کند. شکل گیری این جنبش نمی توانست برای دولت قابل تحمل باشد و سابقه رهبر این جنبش در فعالیت های قبلی که منجر به بازداشت و زندانی شدن وی نیز گردیده بود، وزن اجتماعی و سیاسی این جنبش تازه تاسیس را در مدت کوتاهی برجسته و پراهمیت ساخت. مسئله دوم در حساس شدن دولت باکو نسبت به شیعیان نارداران طی ماه های اخیرمرتبط با سفر آیت الله نوری همدانی از مراجع تقلید شیعه به این منطقه می باشد. با وجود آن که دولت باکو، اداره امور مسلمانان قفقاز و کمیته امور دینی، مسئولیت استقبال و همراهی از آیت الله همدانی را در سفر به نارداران برعهده داشتند، اما تجمع گسترده مردم نارداران و استقبال پرشور اهالی مناطق همجوار به نگرانی های بیشتر مقامات در باکو منجر شد که قدرت گیری و مانور قدرت شیعیان در جریان سفر یاد شد که در تضاد با منافع خود ارزیابی می کردند. لذا دولت در فرصت مناسب بدنبال ایجاد جو امنیتی و فضای هراس آوری بود تا از قدرت گیری بیشتر شیعیان در این منطقه جلوگیری کند و حوادث پیش از اربعین این فرصت مناسب را برای دولت درجهت استقرار محیط امنیتی فراهم آورد.
با توجه به جایگاه و نفوذ قابل توجهی که جنبش اتحاد مسلمانان در منطقه نارداران دارا می باشد، باید تمرکز بیشتری بر این جنبش داشته باشیم. این جنبش چگونه تاسیس شد؟ رهبران آن چه کسانی می باشند و چه اهدافی را دنبال می کند؟
- جنبش اتحاد مسلمانان از جوان ترین سازمان های دینی و سیاسی در آذربایجان به شمار می رود و به عنوان یک سازمان غیر دولتی در جمهوری آذربایجان در اواخر سال 2014 ثبت شده است. تاسیس این جنبش بعد از آزادی حاج طاهر باقرزاده در دومین دوره زندانی شدنش بوده است. پیش از این در سال 2012 نیز حاج طاهر باقرزاده در جریان اعتراض به برگزاری جشنواره اروپایی یوروویژن و حواشی غیراخلاقی آن دستگیر و زندانی شده بود. دومین دستگیری شیخ باقرزاده نیز بدلیل اعتراض به ممنوعیت حجاب در مدارس دخترانه جمهوری آذربایجان اتفاق افتاده بود. باقرزاده پس از آزادی از زندان تصمیم به شکل دهی و برنامه ریزی برای تاسیس یک سازمان دینی و سیاسی قانونی نمود و براین اساس جنبش اتحاد مسلمانان را به عنوان یک سازمان مردم نهاد تاسیس نمود. از جمله مهمترین فعالان جنبش اتحاد مسلمانان برخی از چهره های دینی فعال جمهوری آذربایجان از جمله ایلچی قاسموف و ذوالفقار میکائیل زاده می باشند که در جریان دستگیری های اخیر بسیاری از این افراد بازداشت شده اند. در عین حال این جنبش در شهرهای گنجه، لنکران، جلیل آباد و ماسالی نیز فعال بوده و بدنبال مبارزه با مظاهر فساد اخلاقی و آزادی مسلمانان در برگزاری مراسم دینی خود در جمهوری آذربایجان می باشند.
حال آیا جنبش اتحاد مسلمانان تنها جنبش فعال شیعیان در جمهوری آذربایجان به شمار می رود؟
- جنبش اتحاد مسلمانان را نمی توان تنها جنبش اسلامی شیعیان در آذربایجان به حساب آورد، اما می توان گفت این جنبش فعال ترین و انقلابی ترین جنبش حال حاضر شیعیان در جمهوری اذربایجان می باشد. علاوه بر جنبش اتحاد مسلمانان، جنبش های دیگری نیز از جمله اتحادیه ارزش ها ملی- معنوی به رهبری حاج سلیمان اف که در حال حاضر در زندان به سر می برد و همچنین جمعیت دینی جمعه به رهبری ابراهیم اوغلو که مشی اعتدالی را دنبال می کند در آذربایجان فعال هستند. با این حال مخالفت جنبش اتحاد مسلمانان با برگزاری جلسات سخنرانی منظم و مخالفت با برخی مسابقات ورزشی و رویدادهای فرهنگی به سبک غربی، این جنبش را به مرکز توجه و نگرانی های مقامات امنیتی و سیاسی در باکو تبدیل کرده است. با این حال این جنبش ها بطور کلی در راستای خواست ها واهداف شیعیان آذربایجان برای برگزاری آزاد مراسم دینی، شرکت در نمازهای جماعت و جمعه و عدم وجود محدودیت های امنیتی در فعالیت های دینی و سیاسی شیعیان حرکت می کنند.
پس از وقوع حادثه نارداران برخی رسانه ها با فضاسازی و تبلیغات منفی اتهاماتی را علیه جمهوری اسلامی ایران عنوان کردند. به نظر شما چرا پس از وقوع این حادثه برخی رسانه های وابسته اتهامات ثابت نشده و مبهمی را علیه جمهوری اسلامی ایران مطرح کردند؟
- نارداران دارای مشابهت های فرهنگی و دینی بسیاری با جامعه ایرانی می باشد و از نظر برگزاری مراسم دینی شبیه ترین منطقه جمهوری آذربایجان به ایران به شمار می رود. بخش قابل توجهی از نگرانی هایی که از طرف دولت باکو نسبت به نارداران دنبال می شود بدلیل نزدیکی و مشابهت های فرهنگی و اجتماعی نارداران با ایران می باشد. این مسئله باعث شده تا گروه های پان ترکیسم و برخی گروهک های وابسته به وهابیت عربستان که تعداد آنها انگشت شمار است، با حادثه سازی و اتهامات ساختگی مسائل و حوادث نارداران را به ایران مرتبط سازند، در حالی که تحولات و حوادث نارداران چیزی جز سرکوب خواست واقعی مردم آذربایجان برای آزادی در برگزاری مراسم دینی خود نمی باشد.
با توجه به اینکه پس از حوادث نارداران ما شاهد حوادث مشابه و حتی در ابعاد بسیار عمیق تر و فاجعه بارتری در نیجریه و سپس پاکستان بودیم، آیا می توان ارتباطی را میان توالی این حوادث در کمتر از یک ماه دنبال کرد؟ در واقع چرا در مدت زمان کوتاه، سه حمله مرگبار به اجتماع مذهبی و غیرخشونت آمیز مسلمانان شیعه در کشورهای مختلف رخ می دهد؟
- شاید نتوان ارتباط عملی موجود میان حوادث نیجریه، پارچنار پاکستان و نارداران آذربایجان را ثابت نمود، اما این موضوع کاملا مشخص و روشن می باشد که در کمترین احتمال توالی این حوادث بدون برنامه ریزی و اهداف قبلی نبوده است. ما پیش از این نیز اتهامات فراوانی را در راستای آن چه تروریج شیعه هراسی می توان توصیف نمود از جانب محور سعودی صهیونیستی شاهد بوده ایم. آن چه که به عنوان هلال شیعی در خاورمیانه عنوان می شود چیزی جز ساخته اتاق فکر سرویس های امنیتی صهیونیستی نمی باشد. براین اساس حوادثی مانند قتل عام شیعیان در نیجریه، در پاکستان و در آذربایجان، چیزی جز تلاش جبهه ضدمقاومت در منطقه برای تضعیف شیعیان نیست. پس از حادثه نیجریه، دولت عربستان پیام تشکر آمیز به رئیس جمهور نیجریه ارسال می کند و در پاکستان نیز گروه های تکفیری مسئولیت حملات را بر عهده می گیرند و در آذربایجان نیز قامت سلیمان اف رهبر گروه های وهابی وابسته به عربستان، آشکارا علیه شیعیان نارداران موضع گیری می کند. لذا وقوع هر سه حادثه را می توان وابسته و مرتبط با یک جریان مشخص در منطقه ارزیابی نمود که بدنبال اهداف ضد مقاومت و شیعه هراسی حرکت می کنند.
با تشکر از شما و وقتی که در اختیار الوقت فارسی قرار دادید.
