الوقت- درحالی که از چند ماه پیش رسانه‌ها و مقامات ایرانی و عمانی از سفرهیثم بن طارق، پادشاه عمان به تهران خبر داده بودند بالاخره زمان دقیق این سفر مهم که بسیاری آنرا اقتصادی و سیاسی می‌دانند، فرا رسید. در همین رابطه، رسانه دولتی عمان روز جمعه در بیانیه‌ای اعلام کرد که بنا به دعوت سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران، هیثم بن طارق آل‌سعید در راستای تقویت همکاریهای دوجانبه و بررسی تحولات منطقه روز یکشنبه به تهران سفر خواهد کرد. بن طارق را یک هیئت بلندپایه شامل معاون وزیر دفاع، وزیر خارجه و وزیر دادگستری و حقوقی و تعدادی از فعالان تجاری همراهی می‌کنند.
این سفر درست یکسال پس از سفر رئیسی به مسقط انجام می‌شود که دو کشور با امضای تفاهم‌نامه‌های متعدد از تمایل دو طرف به تقویت روابط در تمامی سطوح خبر دادند. بر اساس گزارش‌های رسانه‌ای، گفت‌وگوهای سلطان عمان با رئیسی بر تعمیق زمینه‌های همکاری موجود و بررسی راه‌های جدید برای منافع متقابل متمرکز خواهد بود. این دیدار فرصتی برای تقویت روابط دیپلماتیک، تبادل دیدگاه در مورد چالش‌های منطقه‌ای و ارتقای ثبات در منطقه است.
تقویت همکاریهای اقتصادی و تجاری
مسئله همکاریهای تجاری بین ایران و عمان یکی از مهمترین مسائلی است که در سفرهای مقامات دو کشور همواره به آن تاکید شده و چنین دیدارهایی می‌تواند سطح همکاریها را ارتقا دهد.
محمد بن عبدالحسین باقر، رئیس طرف عمانی در شورای بازرگانان عمانی-ایرانی در این باره گفت:«سفر رسمی سلطان هیثم بن طارق به ایران اهداف بزرگی را به دنبال دارد که با افزایش حجم مبادلات تجاری و ایجاد پروژه‌ها و مشارکت‌های سرمایه‌گذاری مشترک بیشتر، روابط اقتصادی دو کشور دوست را توسعه می‌دهد که نشان می‌دهد اتاق بازرگانی و صنعت عمان با همکاری طرف ایرانی روابط تجاری را سازماندهی خواهند کرد و چندین نمایشگاه تجاری عمانی و ایران در دو کشور در سال جاری برگزار می‌شود». بر اساس آمار گمرک ایران، میزان صادرات ایران به عمان در سال ۱۴۰۱ معادل ۱.۰۸۷ میلیارد دلار بوده که این رقم در سال ۱۴۰۰ معادل ۷۱۶ میلیون دلار بوده است. در مقابل، حجم واردات ایران از عمان در سال ۱۴۰۱ نیز نسبت به سال ۱۴۰۰ رشد ۲۹ درصدی را نشان می‌دهد. واردات ایران از عمان در سال ۱۴۰۱ معادل ۸۰۰ میلیون دلار بوده است و حجم واردات ایران از عمان در سال ۱۴۰۰ معادل ۶۱۹ میلیون دلار برآورد شد. بر اساس گزارشها، بیش از دوهزار شرکت ایرانی در بخش‌های مختلف اقتصادی عمان فعالیت می‌کنند. این آمارها نشان می‌دهد که روابط دو کشور در دولت سیزدهم افزایش یافته و مهمترین همکاریها در عرصه انرژی بوده است که قرار است ایران بخشی از نیازهای طرف عمانی را تامین کند.
در همین راستا، سالم العوفی، وزیر انرژی عمان دو ماه پیش در سخنانی از پیشرفت پروژه احداث خطوط لوله گاز ایران برای صادرات گاز به عمان ابراز خرسندی کرد و با بیان اینکه واردات گاز کشورش از ایران به دلیل نیاز آن به گاز نبوده است، گفت:«عمان برای تامین نیاز خود به گاز تا ۱۰ سال دیگر خودکفاست؛ اما بهره‌مندی از گاز ایران مزایای دیگری هم دارد که از جمله آن صادرات از عمان به صورت گاز مایع یا هیدروژن آبی و گسترش صنایع داخلی یا پیوند دادن آن با هند و امارات است. در هر حال همه گزینه‌ها مطرح است و با وجود گاز ایران در عمان همه گزینه‌ها ممکن است».
بر اساس توافقاتی که رد سال 2013 انجام شد، قرار بود که سالانه 28 میلیون مترمکعب را از گاز ایران از طریق خط لوله 400 کیلومتری از بستر دریا به عمان صادتر شود و بخشی از ان به صورت مایع به هند و سایر مناطق منتقل شود اما به دلیل تحریمهای آمریکا، این پروژه به نتیجه لازم نرسید ولی در دولت سیزدهم با جدیت این طرح دنبال می‌شود و توافقاتی هم بین مقامات دو طرف امضا شده است و امید می‌رود با توجه به تلاشهای انجام شده، این طرح به سرانجام برسد.
عمانی‌ها در حوزه تبدیل گاز طبیعی به صورت مایع و انتقال آن از طریق تانکر و کشتی‌ها به خارج، دستاوردهایی را کسب کرده‌اند و با همکاریهای دوجانبه تهران و مسقط، در این حوزه هم جمهوری اسلامی می‌تواند از این ظرفیتها استفاده کرده و گاز خود را به صورت مایع به خریداران خود صادر کند.
عمان علاوه‌بر اینکه روابط اقتصادی با ایران را افزایش داده است، اخیرا باب جدیدی از همکاریها در حوزه نظامی با تهران را نیز کلید زده است که بسیار حائز اهمیت بوده و می تواند سکوی پرشی در مناسبات دو سوی خلیج فارس باشد. ماه گذشته تعدادی از مقامات ارشد نظامی به ریاست سرلشگر علی باقری، رئیس ستادکل نیروهای مسلح به مسقط سفر و با مقامات نظامی عمانی دیدار و گفتگو کردند. دو طرف آمادگی خود را برای افزایش همکاریهای نظامی و ایجاد امنیت در خلیج فارس اعلام و تاکید کردند که صلح باید توسط خود همسایگان ایجاد شود و نه توسط قدرتهای خارجی. همکاری نظامی ایران و عمان می‌تواند مقدمه‌ای برای همکاری با دیگر کشورهای عربی هم باشد تا نوعی همگرایی در عرصه نظامی هم به وجود آید.
به‌طور کلی سلطان نشین عمان جایگاه ویژه‌ای در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران دارد و مسقط در چهار دهه گذشته با سیاست بی طرفی عملاً یک وزنه تعادل و موازنه بخشی در روابط تهران و جهان عرب (بویژه شورای همکاری خلیج فارس) و میانجی قابل اعتمادی در پرونده اختلافات منطقه ای و بین المللی برای ایران بوده است. عمان به نوعی حلقه اتصال ایران و اعراب در منطقه است و می‌تواند دو طرف را به سمت همکاریهای اقتصادی و نظامی رهنمون شود.
وساطت برای آزادای زندانیان ایرانی و بلژیکی
علاوه‌بر موضوعات دوجانبه، مسائل بین‌المللی و منطقه‌ای هم در دستورکار سفر سلطان عمان به تهران قرار دارد. همچنانکه، پس از اعلام رسمی سفر هیثم بن طارق به تهران، وزارت خارجه عمان روز جمعه اعلام کرد که میانجیگری‌های این کشور بین بلژیک و ایران برای آزادی شهروندان بازداشت‌شده دو کشور موفق بوده و دو فرد آزادشده برای تبادل به مسقط منتقل خواهند شد. در پی این توافق، «اسدالله اسدی» دیپلمات بازداشت‌شده ایرانی در بروکسل با یک زندانی بلژیکی به نام «الیویه وندکاستیل» مبادله شده و به کشور بازگشت. مسئله زندانیان دوتابعیتی و اتباع غربی در ایران همواره یکی از چالش‌برانگیزترین موضوعات بین تهران و غربیها بوده و عمان بارها با میانجیگری در آزادی زندانیان دو طرف نقش داشته است.
از سوی دیگر، نام عمان در ایران با واسطه‌گری در پرونده هسته‌ای شناخته می‌شود و این بار هم به نظر می‌رسد در سفر سلطمان عمان این مسئله دوباره مطرح شود. اگرچه در حال حاضر آمریکاییها مدعی هستند روی برجام متمرکز نیستند و آنرا از دستورکار خارج کرده‌اند اما به نظر می‌رسد عمانی‌ها سعی دارند بار دیگر شانس خود را برای به سرانجام رسیدن این پرونده امتحان کنند.
بنباراین، احتمالا هیثم بن طارق در سفر به تهران حامل پیام‌هایی از سوی مقامات واشنگتن حول محور مذاکرات و حتی آزادی زندانیان دوتابعیتی که مقامات کاخ سفید روی آن تاکید دارند، خواهد بود. در واقع، عمان در بین کشورهای عربی دارای ظرفیت‌های قابل توجهی در خلق ابتکارات دیپلماسی است، زیرا هم روابط خارجی خوبی با ایران دارد و هم روابطش با اعراب و هم با کشورهای فرامنطقه‌ای نظیر آمریکا و کشورهای اروپایی عضو برجام، سازنده و بدون چالش است و به همین منظور می‌تواند واسطه خوبی برای حل اختلافات تهران با سایرین باشد.
میانجیگری بین تهران و قاهره
عمان که تلاش می‌کند بین ایران و کشورهای عربی صلح و دوستی برقرار سازد، این بار هم سعی دارد یکی از کشورهای مهم و تاثیرگذار در جهان عرب را با جمهوری اسلامی مرتبط کند. از اینرو، پادشاه عمان قبل از سفر به تهران، به مصر رفت تا با مقامات ارشد این کشور دیدار و گفتگو کند. رسانه‌های عربی گزارش دادند که سفر سلمان عمان به قاهره، می‌تواند مقدمه‌ای برای میانیجگری بین ایران و مصر باشد و یکی از موضوعات مورد بحث بین دو طرف، عادی سازی روابط تهران و قاهره بود و سلطان عمان آمادگی خود را برای وساطت در این باره اعلام کرده است. همانگونه که عبدالله بن ناصر الرحبی، سفیر عمان در قاهره هم تاکید کرد که امیدواریم تمام اختلافات سیاسی موجود میان ایران و کشورهای عربی حل شود.
عمان پیش از این میزبان سه دور مذاکرات بین ایران و عربستان در سال گذشته بود که در نهایت به توافق دو کشور در چین منجر شد و نشان می‌دهد که در این مسیر پرپیچ و خم، عمانی‌ها نقش سازنده‌ای ایفا کرده‌اند. از اینرو، درباره عادی سازی روابط جمهوری اسلامی و مصر هم می‌توانند نقش مهمی ایفا کنند و مقامات قاهره هم در ماههای اخیر بارها نسبت به بهبود مناسبات با ایران اعلام آمادگی کرده‌اند و دیدارهایی هم بین مقامات دو طرف در یکسال گذشته انجام شده و ظواهر امر نشان می‌دهد شرایط برای برقراری روابط دو کشور هموار شده است.
حل بحران یمن
یکی از موضوعاتی که در سفر سلطان عمان می‌توان به آن اشاره کرد تلاش برای حل بحران یمن است. هر چند پیش‌بینی می‌شد پس از توافق ایران و عربستان سعودی در اسفند گذشته، جنگ یمن هم پس از 9 سال به پایان خود نزدیک شود اما با این وجود اقدام موثری در این زمینه انجام نشده است و غیر از دیدارهای مقامات سعودی و انصارالله برای تبادل زندانیان، گشایشی حاصل نشده است. رهبران انصارالله هم که از وضعیت نه جنگ و نه صلحی که در ماههای اخیر در یمن به وجود آمده صبرشان در حال سرریز شدن است معتقدند که سعودیها در حال وقت کشی در روند مذکرات و به تبع آن برچیدن تحریم‌ها علیه یمن هستند.
مقامات انصارالله بارها به مقامات سعودی هشدار داده‌اند که اگر بخواهند به محاصره و اشغالگری در یمن ادامه دهند، عمق خاک متجاوزان را هدف قرار خواهند داد و برای این کار آمادگی دارند. انصارالله گفته تا زمانی که محاصره لغو نشود و نیروهای متجاوز از مناطق جنوبی یمن عقب‌نشینی نکنند پیمان صلحی در کار نخواهد بود و آنها قدرت این را دارند که با زور نظامی، حقوق و منابع ملت را اشغالگران پس بگیرند. باتوجه به اینکه یمنی‌ها از وضعیت کنونی به شدت خشمگین هستند و این احتمال وجود دارد که برای شکستن محاصره، دور جدید حملات علیه عربستان و امارات را ازسربگیرند که می‌تواند آتش جنگ را دوباره شعله‌ور کند.
عمان هم که در یکسال گذشته با میانجیگری بین سعودیها و انصارالله سعی داشت به درگیریها در یمن پایان دهد، ادامه این بحران را برای صلح و ثبات خلیج فارس خطرناک می‌داند و لذا سعی دارد در زمانی که تنشها بین تهران و ریاض فروکش کرده، با کمک دو کشور بزرگ منطقه به این بحران پایان دهد.
