الوقت- جنگ اوکراین درحالی وارد دومین سال خود شده که به دلیل جنگ‌افروزی‌های غرب دورنمای روشنی برای پایان دادن به درگیریها دیده نمی‌شود. در زمانی که آمریکا و متحدانش عزم خود را جرم کرده‌اند تا با کمکهای گسترده تسلیحاتی به اوکراین، روسیه را زمینگیر کنند اما در طرف دیگر، چینی‌ها که ادامه این بحران را به نفع جهان نمی‌دانند سعی دارند با ابتکارهای خود به تنشها بین مسکو و کی‌یف پایان دهند.
در همین رابطه، چین در روزهای اخیر طرح 12 ماده صلح خود را برای پایان جنگ در اوکراین ارائه داده است. در این سند بر آغاز گفتگوهای صلح میان مسکو و کی‌یف، برقراری آتش‌بس، پایان تحریمهای غرب علیه روسیه، اتخاذ تدابیری برای تضمین امنیت تاسیسات هسته‌ای، ایجاد گذرگاه‌های بشردوستانه برای خروج غیرنظامیان و گام‌هایی در راستای تضمین صادرات غلات، کاهش خطرهای راهبردی، حمایت از پایداری زنجیره‌های صنعتی و زنجیره تأمین کالاها، بازسازی پساجنگ تاکید شده است. طرح صلح چین همچنین بر مواضع این کشور مبنی بر «تضمین موثر حاکمیت، استقلال و تمامیت ارضی» همه کشورها تاکید و خواستار پایان «ذهنیت جنگ سرد» شده است.
طرح چین برای پایان درگیریها در اوکراین درحالی است که این کشور در یکسال گذشته همواره بر بیطرفی در قبال این جنگ تاکید کرده اما در عین حال گفته که روابط این کشور با روسیه هیچ محدودیتی نخواهد داشت.
طرح چین، بر پایان دادن به درگیریها و ازسرگیری مذاکرات صلح تاکید دارد و این در حالی است که روسها نیز بارها آمادگی خود را برای گفتگوی بدون پیش‌شرط با کی‌یف اعلام کرده‌اند و از این رو این طرح می‌تواند مقدمه‌ای برای پایان دادن به این بحران جهانی باشد. باتوجه به اینکه جنگ اوکراین خسارات زیادی را به اقتصاد جهان وارد کرده است، ادامه این بحران می‌تواند جهان را با چالشهای بزرگتر از دوره همه‌گیری کرونا مواجه کند و این برای چینی‌ها که در پی تقویت قدرت اقتصادی خود هستند، خطر جدی به شمار می‌رود.
بازگشایی مسیرها برای صادرات غلات از اوکراین، مسئله مهمی است که پکن روی آن تاکید دارد. چراکه در یکسال گذشته کمبود غلات در جهان به دلیل جنگ، کشورها را با بحران ناامنی غذایی و افزایش قیمتها مواجه کرد و بر اساس گزارش سازمان ملل ادامه این وضعیت، جان صدها میلیون نفر را در جهان تهدید می‌کند و کشورهای فقیر آسیا و آفریقا بیش از دیگران آسیب خواهند دید.
درخواست تضمین تاسیسات هسته‌ای درحالی است که در ماه‌های اخیر نگرانیها نسبت به بروز تشعشعات هسته‌ای ازدر نیروگاه «ژاپروژیا» در اوکراین که بزرگترین نیروگاه هسته‌ای اروپا به شمار می‌رود، افزایش یافته است و بارها درگیری‌هایی بین نیروهای روسی و اوکراینی اطرف این نیروگاه رخ داده است که جامعه جهانی نسبت به آن هشدار داده است. این منطقه اکنون تحت کنترل روسها است و گفته‌اند که امنیت آنرا تامین می‌کنند و بارها اوکراین را به حملات به این نیروگاه متهم کرده‌اند.
استقبال اوکراین، امتناع آمریکا
با اینکه چین به عنوان کشور بی‌طرف طرح خود را پیشنهاد داده است اما اختلافاتی بین غربیها در واکنش به این طرح وجود دارد. ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین در سخنانی از تمایل جدید چین به ایفای نقش دیپلماتیک در جنگ استقبال کرد و گفت:«این واقعیت که چین شروع به صحبت در مورد اوکراین کرد بد نیست. اما سؤال این است که پس از این کلمات چه می‌آید. سوال در مورد جزئیات این طرح است و اینکه این پیشنهادات به کجا منتهی می‌شوند».
زلنسکی با اینکه پیش از این موافقت خود را به ازسرگیری مذاکرات صلح اعلام کرده بود اما شروطی را نیز مطرح کرده که راه رسیدن به صلح را دشوار می‌کند.
کی‌یف بر این باور است که روسیه باید از مناطق اشغالی که حدود 15 درصد از سرزمین اوکراین را دربر می‌گیرد عقب نشینی کند تا پس از آن سر میز مذاکره بنشینند، درخواستی که روسها به شدت با آن مخالفت کرده و گفته‌اند این مناطق را تحویل نخواهند داد و اوکراین هم باید با این واقعیت کنار بیاید. لذا اصرار اوکراینی‌ها روی خواسته‌های خود که حتی غربیها هم امیدی به بازپس گیری مناطق تصرف شده توسط اوکراینی‌ها ندارند، روند صلح را دور از دسترس کرده است.
با اینکه اوکراین یک طرف جنگ است و مقامات کی‌یف باید برای سرنوشت کشورشان تصمیم بگیرند اما آنچه در عرصه عمل شاهد هستیم این است که تصمیم گیرنده نهایی در این زمینه آمریکا است که به خاطر مطامع سیاسی خود اراده‌ای برای پایان دادن به این جنگ ویرانگر ندارد و به همین منظور، آمریکا به بهانه‌های مختلفی طرح صلح چین را رد کرده است. جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا گفت:«طرح پیشنهادی چین برای حل و فصل نزاع در اوکراین فقط به سود روسیه است. پوتین برای این طرح کف می‌زند. این طرح چه فایده‌ای دارد.من در این طرح چیزی که نشان دهد اجرای آن می‌تواند برای یک طرف دیگر غیر از روسیه مفید باشد، ندیدم».
مخالفت فوری و صریح آمریکا با طرح چین با توجه به نیات و اهداف واشنگتن از تلاش برای تداوم جنگ اوکراین و تداوم آن معنا پیدا می‌کند. آمریکا به خوبی می‌داند که توقف جنگ و تن دادن به صلح در شرایط کنونی به نفع روسیه است و این مسئله به افزایش قدرت روسیه در مرزهای ناتو منجر خواهد شد و این تهدید جدی برای منافع آمریکا است.
مقامات کاخ سفید معتقدند که جنگ اوکراین بهترین فرصت پس از دوره فروپاشی شوروی است تا بتوانند با فرسایشی کردن آن، روسیه را تضعیف کرده و رقیب قدرتمند خود را از سر راه بردارند و چون روسها در پی بازتعریف جدیدی از نظم جهانی هستند که در آن ساختار چندقطبی حاکم شود، واشنگتن این مسئله را برنمی‌تابد و مصمم است تا به هر قیمتی شده مسکو را شکست دهد. اما آمریکاییها بعد دیگر ماجرا را در نظرنمی‌گیرند و اینکه مقامات ارشد کرملین بارها هشدار داده‌اند که اگر غرب برای شکست روسیه تلاش کند، مسکو برای دفاع از خود از سلاح هسته‌ای استفاده خواهد کرد و نسبت به این ماجراجویی آمریکا هشدار داده‌اند.
تلاش آمریکا برای ارسال تسلیحات پیشرفته به اوکراین و مخالفت با طرح چین، نشان می‌دهد که این کشور اراده‌ای برای پایان دادن به جنگ در اوکراین ندارد و اکنون فرامین جنگی از اتاق فکر واشنگتن صادر می‌شود و مقامات روسی هم به این مسئله اشاره کرده و گفته‌اند که رهبران کی‌یف عروسک‌های خیمه شب بازی هستند و همه چیز به آمریکا بستگی دارد که قصد پایان تنشها را دارد یا نه.
طرح چین تهدیدی برای هژمونی آمریکا
نکته مهم در مخالفت آمریکا با طرح چین این است که مقامات واشنگتن، بر این باورند که اگر این جنگ با طرح چینی‌ها به پایان برسد، وجهه رقیب نوظهورشان در جهان تقویت خواهد شد و پکن خود را پرچمدار صلح اعلام خواهد کرد که توانسته با ابتکار و درایت خود بزرگترین بحران جهانی پس از جنگ سرد را حل و فصل کند و این برای واشنگتن ضربه بزرگی است. زیرا، آمریکا در راهبرد امنیت ملی خود، چین را به عنوان بزرگترین تهدید برای منافع خود در جهان توصیف کرده است و پیروزی پکن یعنی شکست سیاستهای جهانی واشنگتن برای مهار چین خواهد بود.
آمریکا در راستای همین راهبرد جهانی خود به مرزهای چین لشگرکشی کرده تا با مداخله در امور تایوان و هنگ کنگ، چین را از درون ضعیف کند تا نتواند به مسائل جهانی بپردازد. چون چینی‌ها اگر از امنیت داخلی آسوده خاطر باشند، بهتر می‌توانند رقابت با آمریکا را در همه حوزه‌ها به پیش ببرند و این با اهداف واشنگتن در تضاد است. اینکه چین در طرح خود بر احترام به تمامیت ارضی کشورها تاکید کرده است، سعی دارد پای آمریکا را از تایوان قطع کرده و تمامیت ارضی خود را حفظ کند.
آمریکا برای اینکه توجیهی برای مخالفت با طرح چین داشته باشد، در روزهای اخیر ادعاهایی را مبنی بر ارسال تسلیحات چینی به روسیه مطرح کرده است. آمریکا و مقامات اروپایی مدعی هستند که چین قصد دارد به روسیه پهپاد ارسال کند اما مقامات پکن از ارسال تسلیحات به اوکراین انتقاد و آن را دمیدن بر آتش جنگ توصیف کرده‌اند. چینی‌ها گفته‌اند که طرفی که به جنگ اوکراین سلاح می‌فرستد ایالات متحده است نه چین. آمریکا درحالی چین را به ارسال سلاح به روسها متهم می‌کند که سند و اطلاعاتی در این زمینه در دست ندارد و همه چیز بر اساس حدش و گمان است. مقامات آمریکایی با این ادعاها سعی دارند به جهانیان القا کنند که چین متحد روسها بوده و در کشتار اوکراینی‌ها شریک است تا وجهه آنرا در جهان مخدوش کنند.
اهداف چین از میانجیگری
جنگ اوکراین، اهداف خود را نیز دنبال کند. هر چند درگیر شدن قدرتهای بزرگ در جنگ برای چین فرصت خوبی است تا بتواند قدرت اقتصادی و نظامی خود را تقویت کند اما به دلیل گستردگی جنگ اوکراین، چین هم متضرر شده است. چین بسیاری از کالاهای خود را از مرز روسیه به بازارهای اروپایی صادر می‌کرد اما در یکسال گذشته این مرزها بسته شده و انتقال کالا از مسیرهای جایگزین از دریای خزر و خلیج فارس هم هزینه‌های زیادی دارد و برای چینی‌ها به صرفه نیست و به همین دلیل سعی دارند تا جنگ اوکراین را پایان داده و دوباره با بازگشایی مرزهای روسیه، صادرات خود را به اروپا ازسر بگیرند. چین پس از جنگ اوکراین، روی پروژه کلان خود موسوم به «یک کمربند و یک جاده» متمرکز شده تا این طرح را اجرایی کند ولی تا زمانی که بحران اوکراین ادامه داشته باشد، عملی کردن آن دشوار است.
لغو تحریمهای گسترده غرب علیه روسیه که به بحران انرژی در جهان به ویژه اروپا منجر شد، می‌تواند در درازمدت تاثیرات زیانباری برای اقتصاد کشورها داشته باشد و چین هم به عنوان بزرگترین وارد کننده نفت در جهان، بیش از دیگران متضرر خواهد شد و به همین منظور با میانجیگری بین کی‌یف و مسکو، دنبال توقف درگیریها است.
از طرفی، با تعلیق معاهده کاهش و کنترل تسلیحات هسته‌ای «استارت نو» توسط روسیه، نگرانیها نسبت به شروع جنگ سرد جدید و مسابقه تسلیحاتی افزایش یافته است در صورتی که وضعیت از کنترل خارج شود، می‌تواند جنگ جهانی سوم را کلید بزند که با ورود تسلیحات هسته‌ای به میدان جنگ جهان به دوران ماقبل تاریخ برخواهد گشت. لذا چین سعی دارد تا از تشدید تنشها بین روسیه و غرب جلوگیری کند تا بحران بیش از این کش پیدا نکند، چرا که این تنشها در تصمیم گیریهای مهم جهانی در سازمان ملل هم خلل ایجاد خواهد کرد.
فرسایشی شدن جنگ در اوکراین، در طولانی مدت برای روسیه که به تنهایی با کل ناتو درگیر است و با تحریمها هم دست و پنجه نرم می‌کند، هزینه‌های زیادی را دربرخواهد داشت و رهبران پکن با تضعیف قدرت روسیه در جهان مخالف هستند و آنرا پیروزی آمریکا می‌دانند که موقعیت رقیب را در جهان ارتقا خواهد داد. بنابراین، برخی تحلیلگران بر این باورند که چین اگر احساس کند روسیه در برابر غربیها شکست می‌خورد در سیاستهای بیطرفی خود بازنگری کرده و به روسها سلاح بدهد.
در چنین شرایطی، پایانی برای جنگ اوکراین در سال 2023، متصور نیست و با کمکهای تسلیحاتی غرب به کی‌یف، ابعاد این بحران گسترده‌تر خواهد شد و طرح صلح چین هم به دلیل مخالفت واشنگتن راه به جایی نخواهد برد، زیرا آمریکا از سالها پیش برنامه جنگ را طراحی کرده بود تا روسیه را تضعیف کند و حاضر نیست این فرصت را از دست بدهد، آن هم با طرحی که پکن دشمن بزرگ واشنگتن آنرا پیشنهاد داده باشد.
