در پی وقوع زلزله 7.8 ریشتری ترکیه، صدای انتقادی مخالفان بلند شده و دولت را به بی‌کفایتی در مدیریت بحران و کمک‌رسانی به زلزله زدگان متهم می‌کنند، اقدامی که در آستانه انتخابات ریاست جمهوری می‌تواند همچون آوار بر سر اردوغان خراب شده و رویای او برای نشستن بر کرسی ریاست برای سومین دوره متوالی را به باد دهد.
الوقت- در شرایطی که زلزله مهیب 7.8 ریشتری که روز دوشنبه (17 بهمن) بخشهایی جنوبی ترکیه را لرزاند و به کشته شدن نزدیک به 20 هزار نفر و مصدومیت دهها هزار نفر دیگر منجر شد، جدای از تلفات انسانی و تخریب‌های مادی و معنوی که بر جای گذاشته است، ذهن تحلیلگران را به این مسئله معطوف کرده که این فاجعه چه تاثیری بر تحولات سیاسی این کشور خواهد گذاشت. هر چند در چنین شرایط بحرانی می‌طلبد که همه مسئولین و مردم ترکیه متحد باشند تا بتوانند تلفات این فاجعه را به حداقل برساند اما وقتی پای سیاست در میان باشد، سر و کله رقبای سیاسی هم پیدا می‌شود که سعی دارند از این نمد برای خود کلاهی ببافند و واکنشهایی که رهبران مخالف دولت در روزهای اخیر از خود نشان داده‌اند حاکی از این که برای پیروزی در انتخابات آتی خیز برداشته‌اند.
موج سواری مخالفان روی ضعف کمک‌رسانی
درحالی که دولت رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه تلاش می‌کند تا هر چه سریعتر ابعاد انسانی و مادی زلزله هولناک اخیر را کاهش دهد اما انتقادهای گسترده مخالفان دولت از نقص و ضعفهایی که در کمک‌رسانی به مناطق زلزله زده وجود دارد، در روزهای اخیر همچون پتکی بر سر اردوغان فرود آمده است که شرایط را برای ادامه راه سخت‌تر می‌کند. رهبران احزاب مخالف دولت ترکیه، مقامات این کشور را به تاخیر در نجات افراد در زیر آوار، تاخیر در اعزام نیروهای امدادی، به کار نگرفتن توان ارتش و نیروهای مسلح و نیز تعلل در ارسال کمک‌ها و نیروهای امدادی داوطلب به مناطق زلزله زده در ۱۰ استان جنوبی این کشور متهم کردند. کمال قلیچداراوغلو، رهبر حزب جمهوری خواه خلق ترکیه که به همراه شهرداران وابسته به این حزب که به مناطق زلزله زده رفته بود، پیام‌هایی را به طور پی در پی در حساب کاربری خود در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرده و دولت اردوغان را به بی‌کفایتی در مدیریت این بحران متهم کرد. صلاح الدین دمیرتاش، رهبر سابق حزب دموکراتیک خلق‌ها نیز با انتشار پیامی در حساب کاربری خود در شبکه‌های اجتماعی نوشت:«هم همبستگی قوی و هم یک موضع سیاسی قوی، برای عبور مشترک از این دوران سخت بسیار مهم و ارزشمند است».
مخالفان اردوغان را متهم می‌کنند که در دو دهه‌ای که در راس قدرت ترکیه قرار داشت، کشور را برای زلزله آماده نکرده است و می‌توانست با ساخت و سازهای مقاوم در شهرها، میزان تلفات را در مواقع بحرانی کاهش دهد.
از نظر مخالفان مالیات‌هایی که در سالهای اخیر از مردم گرفته شده، باید صرف مقاوم سازی ساختمانها می‌شد اما دولت این پولها را حیف و میل کرده و به هوادارنش بخشیده تا پایه‌های کرسی ریاست خود را حفظ کند. مخالفان دولت که از آن تحت عنوان «میز شش نفره» یاد می‌شود با موج سواری روی بحران زلزله تلاش می‌کنند تا کم کاری و ضعف دولت در امدادرسانی را بزرگنمایی کرده و افکارعمومی را با خود همراه کنند.
اتهام زنی مخالفان به دولت، عصبانیت اردوغان را در پی داشته است و در حین بازدید از مناطق زلزله زده که مورد انتقاد شدید ناشی از عملکرد ضعیف دولتش برای کمک‌رسانی سریعتر به زلزله زده‌ها قرار گرفت، به صورت خشونت آمیزی منتقدین امدادرسانی به موقع به مردم زلزله زده را تهدید کرد. اردوغان از همه اقشار مردم خواست تا در این شرایط بحرانی متحد باشند و به فضاسازی‌های مخالفان توجه نکنند.
با وجود اینکه زلزله در مقیاس بزرگی رخ داده و بدون تردید تلفات آن هم گسترده‌تر خواهد بود اما این مسئله فرصت مناسبی برای مخالفان فراهم کرده تا از این ضعیت بر علیه اردوغان استفاده کنند. مخالفان دولت که از ماهها پیش کارزار انتخاباتی خود را شروع کرده‌اند و در این مدت بایکدیگر هماهنگ هستند تا بتوانند در انتخابات آتی موفق شوند، شاید وقوع زلزله بتواند سکوی پرشی برای مخالفان دولت باشد تا پس از دو دهه اردوغان را از اریکه قدرت به زیر بکشند.
حزب عدالت و توسعه به رهبری اردوغان در سال 1999 با موج سواری روی مدیریت ضعیف دولت وقت ترکیه در برابر زلزله و انتقادهای گسترده از آن توانست زمینه به قدرت رسیدن خود را فراهم کند و شاید این بار زلزله 7.8 ریشتری که به مراتب گسترده‌تر از 24 سال پیش است، همان بلا را بر سر دولت اردوغان بیاورد و شانس پیروزی رقبا را افزایش دهد.
اقتصاد پاشنه آشیل اردوغان
هر چند دولت ترکیه در سالهای اخیر با بحرانهای زیادی مواجه بوده است اما زلزله اخیر آزمون بزرگی برای حیات سیاسی اردوغان خواهد بود. ترکیه با ثبت تورم 80 درصدی و کاهش 30 درصدی ارزش لیر در برابر دلار در سال گذشته میلادی، با بدترین بحران اقتصادی خود از زمان به قدرت رسیدن اردوغان از سال 2002 مواجه شده است. کسری بودجه کشور تقریباً به پنج درصد تولید ناخالص داخلی رسیده و رکود اقتصادی به محبوبیت اردوغان لطمه می‌زند و نظرسنجی‌ها همچنان نشان می‌دهد که اپوزیسیون ممکن است او را از قدرت خلع کند.
اردوغان در ماههای اخیر با استفاده از ثبات نسبی که در اقتصاد این کشور به وجود آمده بود، با برنامه‌های جدید خود سعی داشت تا ارزش لیره را در برابر دلار تقویت کند و بتواند بخشی از مشکلات اقتصادی سه سال اخیر را مرتفع کند اما به نظر می‌رسد وقوع زمین لرزه مانع بزرگی بر سر راه سیاستهای دولت ایجاد کرده و در حال حاضر همه تمرکز دولت بر این است که بتواند مشکل زلزله زدگان را حل کند و پرداختن به مسائل سیاسی و اقتصادی در شرایط فعلی می‌تواند برای دولت هزینه‌زا باشد. پس از وقوع زلزله هم ارزش لیره کاهش یافته است و بعید است در ماههای منتهی به انتخابات ریاست جمهوری هم گشایشی در این زمینه ایجاد شود. زیرا خسارات ناشی از زلزله دهها میلیارد دلار برآورد می‌شود و اولویت با ساخت و ساز مناطق تخریب شده است، زیرا اگر اردوغان مردم این مناطق را به حال خود رها کند و به فکر برنامه‌های سیاسی خود برای انتخابات باشد، وجهه اردوغان را که در سالهای اخیر مخدوش شده است، بیش از پیش در بین افکار عمومی تخریب کند.
اردوغان در ماهها اخیر ابتکارهای جدید از جمله بخشودگی بدهی شهروندان و با پیشنهاد بازنشستگی پیش از موعد حدود ۲.۳ میلیون کارگر، اختصاص یارانه انرژی زیاد و وعده ساخت نیم میلیون خانه برای خانواده‌های کم درآمد، به دنبال هزینه کردن برای احیای اقتصاد کشور بود سعی کرد تا وزن سیاسی خود را در برابر رقبا افزایش دهد.
اردوغان حتی در عرصه سیاست خارجی هم با عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی و بهبود روابط با شیخ‌نشین‌های خلیج فارس و تلاش برای عادی سازی روابط با دولت سوریه سعی کرده تا کارنامه درخشانی از خود به نمایش بگذارد تا محبوبیت خود را ارتقا دهد، اما زلزله اخیر می‌تواند همه رشته‌های اردوغان برای پیروزی در انتخابات را پنبه کند. با وجود تزریق دلارهای نفتی از سوی برخی شیخ‌نشین‌های عربی در ماههای اخیر و خرید انرژی ارزان از روسیه و دریافت درآمدها از طریق ترانزیت کالا اما این درآمدها بعید است از هزینه‌های فاجعه اخیر بکاهد. زیرا تلفات و میزان خسارتها چنان گسترده است که برای زمین زدن اردوغان و دولتش کافی است و مخالفان هم در ماههای آینده از این فاجعه به نفع خود بهره‌برداری خواهند کرد، زیرا این بار مصمم هستند که اردوغان را پس از دو دهه کنار بزنند.
اردوغان که نمی‌خواهد کرسی ریاست خود را به رقبا واگذار کند، تلاش می‌کند با کمکهای خارجی و متحدانش در منطقه ابعاد ناشی از زلزله را کاهش دهد. اردوغان، به این مسئله واقف است که زلزله وضعیت سیاسی دولتش را تضعیف خواهد کرد و با توجه به خوی جاه‌طلبی‌اش این احتمال وجود دارد که برای بالا بردن شانس پیروزی خود، زمان برگزاری انتخابات را برای مدتی به تعویق بیندازد و اکنون سه ماه و دقیقا تا شروع انتخابات وضعیت اضطراری اعلام کرده است. زلزله اخیر بزرگترین بحران ترکیه در یک قرن اخیر بود و تاثیر زیادی بر اقتصاد و سیاستهای این کشور برای سالها خواهد داشت.
با وجود تضعیف جایگاه اردوغان و تقویت مواضع مخالفان دولت پس از وقوع زلزله، اما اگر اردوغان بتواند در ماهای آینده عملکرد قابل قبولی در سر و سامان دادن به وضعیت مناطق زلزله زده داشته باشد می‌تواند محبوبیت خود را دوباره افزایش داده و شاید برای سومین دوره متوالی کرسی ریاست جمهوری را از آن خود کند. اردوغان نشان داده که مرد روزهای سخت است و باتوجه به تجربه بیش از بیست سال در راس قدرت سیاسی به خوبی بلد است که شرایط را در کوتاهترین زمان به نفع خود برگرداند و در ماههای آینده نشان خواهد داد که آیا او همانند دوران پس از کودتای ناموفق در جولای 2016، خواهد توانست بحرانهای کنونی را به نفع خود تغییر داده و بر مخالفان غلبه کند یا نه. برخی بر این باورند که اردوغان از بحران برای ایجاد اختلاف در جبهه مخالفان بهره برداری خواهد کرد تا بتواند شرایط را برای پیروزی مجدد خود در انتخابات هموار کند. مسئله‌ای که در این میان به اردوغان کمک خواهد کرد این است که رقبایش افراد قدرتمندی نیستند و بین آنها نیز اخیرا شکافهایی ایجاد شده و این برای اردوغان فرصت خوبی است تا ضربه نهایی را به آنها بزند.
