الوقت- حمله ایالات متحده آمریکا به عراق در 2003 ساختار سیاسی قدرت در عراق را با تحولی جدی مواجه نمود؛ به نحوی که علاوه بر بازیگران داخلی، دولت‌ها و قدرت‌های اصلی صحنه سیاست بین‌الملل نیز هریک برای تثبیت نقش و جایگاه خود در عراق جدید تلاش نموده‌اند. در این میان نقش و نفوذ اتحادیه اروپا به دلیل برخورداری از ویژگی‌های قدرت اقتصادی، سیاسی و فرهنگی بسیار حائز اهمیت است. مهم‌ترین هدف اتحادیه اروپا در عراق پس از 2003 متعادل کردن رفتار و نفوذ قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی بوده است. در همین راستا، برقراری روابط با حکومت اقلیم کردستان عراق (KRG ) مدنظر اتخادیه اروپا قرار گرفته است. مضافاً با شروع تحرکات خشونت‌آمیز گروه تروریستی داعش در عراق، توجهات اتحادیه اروپا به گسترش روابط سیاسی، نظامی و اقتصادی با اربیل بیشتر شد. در راستای تبیین هر چه بیشتر سطح روابط اخیر اتحادیه اروپا با اقلیم کردستان در قالب سه بخش به موضوعات سابقه ارتباط اتحادیه اروپا و اقلیم، کمکهای نظامی اتحادیه اروپا به اقلیم و هدف از کمکها و ارتباطات دولتهای اروپایی به اقلیم مورد بررسی قرار می‌گیرد.
پیشینه تاریخی روابط اتحادیه اروپا با اقلیم کردستان عراق
آغاز نقش اتحادیه اروپا در عراق پس از سقوط رژیم بعث در 2003 و در ارتباط با مشارکت در بازسازی عراق بعد از جنگ بود. نقش اتحادیه اروپا در بازسازی این کشور دارای دو بعد اساسی است. یک بعد آن به تعهداتی بر می گردد که اتحادیه اروپا نسبت به دولت عراق متقبل شده است؛ و بعد دیگر به فعالیتهای صرف اتحادیه اروپا در منطقه اقلیم کردستان محدود می‌شود.
تعهدات دول اروپایی در عراق بعد از 2003، به‌طور کلی شامل موارد زیر می‌شود: ایجاد فروشگاههای زنجیره‌ای، عمران و مسکن‌سازی انبوه، صادرات پوشاک و مواد غذایی، احداث درمانگاه‌های تخصصی و فوق تخصصی و آزمایشگاه‌های تشخیصی پیشرفته، تسهیل تجارت و بازرگانی با اروپا، تسهیل توریسم و گردشگری، خدمات بیمه و مالیات، سرمایه‌گذاری و املاک، خدمات مخابرات و زیرساخت، هواپیمایی و هوافضا و بخش کشاورزی.
در ارتباط با اقلیم کردستان، در تفاهم‌نامه‌های میان حکومت اقلیم و کشورهای اتحادیه اروپا نکات زیر در زمینه های اقتصادی و تجاری به چشم می خورد:
ایجاد و توسعه پالایشگاهها و تصفیه خانه های آب توسط فرانسوی‌ها.
اجرای پروژه قطار اربیل- دهوک- سلیمانیه توسط آلمانی ها و فرانسوی ها.
توسعه فرودگاههای اربیل و سلیمانیه توسط فرانسه و بریتانیا.
ساخت بیمارستانها و کلینیک ها و مراکز پیشرفته پزشکی توسط کشورهای هلند، فرانسه، آلمان و بریتانیا.
ساخت پایانه های حمل و نقل اتوبوس و تاکسی در شهرهای اربیل، دهوک و سلیمانیه توسط فرانسویان.
همچنین فعالیتهای گسترده شرکت هواپیمایی اتریش و شرکت هواپیمایی لوفتانزا و...
ساخت دهکده انگلیسی در حومه اربیل که یکی از موفقیتهای فعالیتهای ساخت و ساز بریتانیا است و همچنین شهرک ایتالیایی در حومه اربیل.
ساخت و تجهیز مرکز دندانپزشکی اروپایی در شهر اربیل.
حضور برندهای مشهور اروپایی پوشاک و موادغذایی همچون آدیداس، لویس، ریبن، آتاسی، ماوی و... همچنین برندهای وسایل خانگی چون سونی، زیمنس، جانسون، نوکیا و... همچنین خودرو همچون ولوو، اسکانیا، رنو، مرسدس بنز، پژو ، سیتروئن و... . عمده تصمیمات در راستای این کمکها، تسهیلات و تعهدات اتحادیه اروپا قبل از ظهور گروه تروریستی داعش بوده است. بعد از ظهور این گره تروریستی علی رغم کمکهای تجاری – اقتصادی و ساخت و سازی، باید کمکهای نظامی و تسلیحاتی را نیز برشمریم.
کمکهای دول اروپایی به اقلیم
با شروع تحرکات داعش در عراق، ارتباطات کشورهای اروپایی با اقلیم کردستان که بیشتر چارچوبی اقتصادی و تجاری داشت به حوزه‌های نظامی و استراتژیکی نیز تسری پیدا کرده است. در میزان و نوع کمکهای نظامی به اقلیم کردستان یافتن اخبار دقیق و رسمی آسان نیست و خبرهای ضد و نقیض نیز به گوش می رسد. با این حال می توان به کمکهای دولتهای بريتانيا، ايتاليا، فرانسه، آلمان، جمهوري چك، هلند، دانمارك، آلباني، كرواسي و البته كانادا اشاره نمود.
فرانسه به عنوان اولين كشور كمك‌كننده به كردها از تحويل تيربار سنگين و موشك انداز با برد 4 كيلومتر و همچنين 18 تُن كمك انسان دوستانه خبر داده است. در آلمان نيز، آنجلا مركل با وجود مخالفت بيش از 60 درصدي مردمش به تجهيز كردهاي عراق به سلاح هاي آلماني، اعلام كرد موشك ضد تانك "ميلان" در اختيار اربيل قرار خواهد گرفت. همچنين مركل تأكيد كرد برلين كردهاي پ.ك.ك در حال نبرد با داعش را به دليل قرار داشتن در ليست گروه هاي تروريستي آلمان، مسلح نخواهد كرد. ون در لِیِن، وزیر دفاع آلمان از ارسال 16000 سلاح سبک و 10000 سلاح سنگین ضد تانک و همچنین اعزام صد مستشار نظامی برای آموزش نیروهای پیشمرگ کرد به اربیل خبر داده است. او گفت: پیشمرگان نه فقط برای محافظت از خود بلکه برای محافظت از همه ما در حال جنگ اند.
شايان ذكر است آلمان تا پيش از اين 36 تن مواد غذايي و دارويي براي آوارگان حاضر در كردستان ارسال نموده و قرار است در آينده 100 تن ديگر نيز ارسال نماید. همچنين کشورهای ایتالیا، جمهوری چک و انگلستان و... کمکهای تسلیحاتی و غذایی را با اعلام شرط نظارت بغداد بر محموله‌هاي نظامي به اقلیم كردستان ارسال کرده‌اند.
هدف از کمکها و تسلیحات اتحادیه اروپا به اقلیم کردستان
چنانچه اشاره شد تا قبل از ظهور گروه موسوم به دولت اسلامی (داعش) بخش اعظم کمکهای دول اروپایی به اقلیم کردستان اقتصادی-تجاری بود؛ زیراکه نگاه اروپایی‌ها به اقلیم را بیش از همه مباحث مربوط به توسعه در بر گرفته بود، چرا که این اتحادیه صلح و امنیت در مناطق پیرامونی خود را از طریق توسعه پایدار ممکن می‌داند . به عبارتی دیگر غربی ها اقلیم کردستان را به لحاظ توسعه اقتصادی منطقه ای خوش آتیه می پندارند. این مساله از آن رو پر اهمیت است که عمق راهبردی اتحادیه اروپا را در نقطه استراتژیکی که اقلیم در آن قرار گرفته (میان ترکیه، ایران و عراق که قلب خاورمیانه محسوب می شود) تعمیق نموده است. در دو سال گذشته، با پیدایش داعش، ارتباط اقلیم کردستان و اتحادیه اروپا از طريق تقويت پيوندهاي نظامي بیشتر و تنگاتنگ تر شد. در باب هدف از ارسال سلاح به اقليم كردستان مي توان گفت كه قدرت‌های غربی عراق را صحنه‌اي براي آزمون تسليحات و البته بازاريابي توليدات نظامي خود مي‌بينند. به ويژه آنكه صادرات تجهيزات ميليتاريستي در سالهاي اخير تبديل به يكي از پرسودترين بخش‌هاي صنعت كشورها شده است.
سیدرضا حسینی
