الوقت- در حالیکه خطر سقوط جمهوری اسلامی افغانستان به پرتگاه مرگبار تقابل قدرت های جهانی بسیار جدی و نزدیك است، برخی منابع خبری با انتشار خبر دیدار پنهانی فرماندهان عملیاتی طالبان افغانستان در شمال این کشور با مقامات روسیه در تاجیکستان، از احتمال آغاز «بازی بزرگ» مسکو در افغانستان خبر می‌دهند.
از سوی دیگر به رغم آنکه ائتلاف آمریکایی حاضر در افغانستان، سال 2014 به ماموریت نظامی خود در این کشور بعد از 13 سال پایان داد و از آن زمان نیروهای نظامی افغانستان با کمک نیروهای نظامی آمریکایی و ناتو مسئولیت محافظت از کشور را به عهده دارند، اما ماه گذشته «باراک اوباما» رئیس جمهور ایالات متحده اعلام کرد که به دلیل افزایش حملات طالبان، این کشور به حضور نظامی خود در افغانستان ادامه می‌دهد و 9800 نیروی کنونی خود در این کشور را حفظ می‌کند. پیش از این قرار بود خروج نیروهای نظامی آمریکایی از افغانستان پیش از اتمام دوره دوم ریاست جمهوری اوباما یعنی ماه ژانویه سال 2017 انجام گیرد. بر اساس برنامه جدید، تعداد نیروهای آمریکایی حاضر در افغانستان با آغاز سال 2017 به 5500 تن کاهش می‌یابد.چندی پیش نیز سازمان ملل متحد اطلاعات جدیدی از پیشروی طالبان در افغانستان منتشر کرد و در مورد وضعیت نابسامان امنیتی در این کشور هشدار داد و به مقامات نظامی آمریکا پیشنهاد داد تا در مورد اتفاقات و اوضاع افغانستان صادق باشند.
لازم به ذکر است که در اواخر ماه گذشته، طالبان با تصرف شهر استراتژیک و مهم «قندوز» که توسط نیروهای امنیتی آمریکا حمایت می‌شد، به بزرگترین دستاورد خود طی سالهای اخیر دست یافت. پس از سقوط شهر شمالی «قندوز» به دست طالبان، بعضی از تحولات نگران کننده در اوضاع امنیتی افغانستان حادث گردیده است. مواردی كه بیشترین اهمیت را دارند و با یکدیگر مرتبط هستند؛ عبارتند از:
1- نفوذ و پیشروی طالبان در شمال افغانستان
2- فراتر رفتن حركت های اخیر از پایگاه قومی پشتون در جنوب افغانستان و شمال غرب پاکستان.
گزارش‌ها حاکی از این است که طالبان افغانستان در فصل جنگی سال جاری نسبت به گذشته در حالی بر شدت حملات خود افزوده است که دولت کابل در مورد گسترش نفوذ این گروه پنهان‌کاری می‌کند.
از سوی دیگر و در حالی كه چندی است بحث حضور داعش در افغانستان افكار عمومی جهانی بویژه افغانستان را نگران كرده است؛ اما دولت وحدت ملی افغانستان با عبور سطحی و ساده از این امر، موجبات انتقاد شدید بسیاری از رسانه های افغانستان نسبت به مخفی كاری دولت و حتی اتهام به نوعی سازش را فراهم ساخته است. گروه تروریستی داعش علی‌رغم عمر کوتاه چند ماهه در افغانستان، با کمک سازمان‌های جاسوسی پاکستان، آمریکا، اسرائیل، عربستان سعودی و ترکیه در حال ایجاد زیرساخت‌های لازم برای حضور طولانی مدت در افغانستان است. گروه مذكور با استفاده از وضعیت امنیتی نامناسب افغانستان در حال گسترش فعالیت‌های خود در بخش‌های مختلف این کشور است.
دلایل مداخله مسكو
مسلما روسیه حضور تروریسم طالبان، داعش، و... در کنار مرزهای کشورهای آسیای مركزی به عنوان حیاط خلوت و حوزۀ نفوذ و منافع خود را تحمل نخواهد کرد. روس ها از دیر باز همسایگان شمالی افغانستان را به صورت سنتی به عنوان مناطق نفوذ خود ارزیابی می کنند. گسترش فعالیت های تروریستی به شمال افغانستان و درگیری های روزافزون نیروهای امنیتی با تروریست ها در مناطقی که سابقا امن محسوب می شدند، بر نگرانی های روسیه می افزاید. این نگرانی به ویژه پس از سقوط شهر قندوز در شمال کشور به دست طالبان، ابعاد مضاعف پیدا کرد و پس از آن روس ها تلاش های خود برای اعمال فشار بر دولت افغانستان به منظور تقویت نقش کشورهای منطقه برای مبارزه با تروریزم در افغانستان افزایش داده اند. شهر قندوز از مناطق بسیار حساس و استراتژیک در شمال کشور محسوب می شود. این شهر هم برای طالبان، هم برای دولت افغانستان و هم برای همسایگان شمالی کشور به ویژه تاجیکستان و به تبع آن؛ روسیه، از اهمیت و حساسیت فراوانی برخوردار است. بندر راهبردی شیرخان که از طریق آمو دریا، افغانستان را به تاجیکستان وصل می کند، در همین استان قرار دارد. علاوه براین، قندوز برای همه طرف های بازی در افغانستان، دروازه امنیتی شمال محسوب می شود و اگر طالبان بتوانند در قندوز، جای پای خود را مستحکم تر کند، زمینه برای گسترش نفوذ و توسعه تروریزم به دیگر استان های شمال افغانستان نیز فراهم خواهد گردید. به همین سبب، وقتی قندوز سقوط کرد، عناصر محلی طالبان در برخی فرمانداری های تخار، بدخشان، بغلان و سر پل دست به تحرکاتی زدند و موفقیت هایی را نیز به صورت موقت، به دست آوردند. ضمن آن كه طالبان پس از قندوز، عملیات سنگین نظامی را به منظور سقوط شهر شمالی میمنه راه اندازی کردد. با این حساب، بدیهی است که روس ها بیشتر از پیش نگران توسعه تروریزم به شمال افغانستان شوند و این که آنها در نهایت بتوانند از این طریق راه خود را به سمت آسیای مرکزی و حوزه قفقاز باز کنند.
علاوه براین، همراهی طالبان از سوی شمار قابل توجهی از تروریست های ازبک و تاجیک تبار تبعه کشورهای آسیای مرکزی، خطر رخنه و نفوذ آنها به روسیه را تقویت می کند. به این ترتیب، روس ها از هم اکنون تلاش می کنند دولت افغانستان را مجاب کنند که به روسیه حق بدهد که شعاع امنیتی خود را تا بخش های وسیعی از شمال افغانستان گسترش دهد و با ایجاد نوعی همکاری نظامی میان کابل - مسکو، مانع از توسعه تروریزم به شمال و در نتیجه به خطر افتادن امنیت کشورهای آسیای مرکزی شود.
نتیجه گیری
در شرایط موجود، در صورتی كه افغانستان توانمندی مدیریت جنگ را از دست بدهد و امریکا طرح مبارزه با تروریسم را در دست گیرد، زمینه مداخله روسیه و دیگر كشور های هم سو را به همراه خواهد داشت و افغانستان به محل منازعات بین المللی تبدیل خواهد شد.
اتخاذ هرگونه سیاست مخدوش و غیرشفاف در مبارزه و جنگ با گروه تروریستی طالبان، دولت وحدت ملی و مردم مسلمان افغانستان را به سوی سرنوشت تاریک و مصیبت بار خواهدكشاند . بنابراین وظیفه خطیر و آنی دولت وحدت ملی، جلوگیری از سقوط افغانستان در پرتگاه مرگبارِ تقابل قدرت‌های منطقه ای و جهانی است.
در حالی كه افغانستان، به عنوان یک کشور در حال گذار در حل و فصل مسائل امنیتی و منطقه‌ای خود، به همراهانی قابل اعتماد نیاز دارد، چنین می نماید كه نظامیان خارجی افغانستان را ترک نخواهند كرد، حال آنکه میدان نبرد رقابتی جدیدی میان امریکا و روسیه در افغانستان گشوده خواهد شد. البته با توجه به تنگناهای مالی روسیه و معاملات آتی روسیه با غرب، بعید بنظر می رسد روسیه بتواند در ابعاد گسترده و به مدت طولانی در افغانستان حضور داشته باشد. هم چنین تبعات و پیامد دخالت احتمالی روس‌ها در جنگ افغانستان در فضای تعارض و دشمنی شدید با امریکا، ناتو، متحدین عرب اش در منطقه، برای مردم مسلمان افغانستان و كشور های همسایه و منطقه بسیار پیچیده و پر هزینه خواهد گردید.
در شرایط و موقعیت جاری، حمایت دولت وحدت ملی و نیز كشورهای همسایه از گروههای جهادی افغانستان در تداوم مبارزه و یا معامله صلح با طالبان، تا حدی خواهد توانست مانع حضور قدرت های بزرگ در افغانستان گردد.
احمد مرجانی نژاد
