به گزارش الوقت، عید نوروز جشن باستانی مردم ایران است. این جشن در کشورهای همسایه و حتی کشورهایی که روزگاری متعلق به خاک ایران بودند نیز برپا می شود و با آداب و رسوم مختلفی همراه است.
اهمیت نوروز در تاجیکستان
تاجیکستان یکی از کشورهایی است که برای جشن نوروز اهمیت زیادی قائل بوده و مردم این کشور نوروز را جشنی ملی و نقش آن را در همبستگی و صلح و دوستی میان مردم جهان موثر می دانند. مردم تاجیکستان از نوروز به عنوان رمز دوستی و زنده شدن تمام موجودات یاد می‌کنند.
جشن نوروز در تاجیکستان به شکل دسته جمعی و در دو سه روز اول خلاصه می‌شود. در این ایام دید و بازدید از اقوام و بزرگان صورت می گیرد و همه مردم شهر در محلی به نام نوروزگاه جمع شده و در این مکان، بخصوص روز اول برنامه‌های مختلف فرهنگی؛ هنری و ورزشی اجرا می‌شود.
عید نوروز در کشور تاجیکستان به عنوان نماد هویت و فرهنگ شناخته می شود و با آداب و آیین خاصی برگزار می شود. نوروز در تاجیکستان اول ماه حمل با سال شمار دهقانی تاجیکی و21 یا 22 مارس با حساب میلادی آغاز می گردد که معروف به 'خیدیر ایام' یعنی جشن بزرگ است.
احياي نوروز در تاجيكستان
تاجیکان فارسی زبان که سالیان زیادی زیر سلطه نظام شوروی سابق بودند پیش از دو دهه است که دل به آیین‌های نیاکان از جمله نوروز باستانی بسته‌اند و اکنون آنها همراه با ایرانیان و دیگر مناطق فارسی زبان نوروز را به عنوان یک جشن ملی تجلیل می‌کنند.
جشن سنتي نوروز در اين كشور چند سالي است كه احيا شده و مردم فرهنگ دوست تاجيكستان، نوروز را به هم شادباش مي گويند و پنج روز اول بهار هر سال نيز به مناسبت جشن هاي نوروزي در اين كشور تعطيل رسمي اعلام شده است.
براساس اين گزارش، برنامه تجليل از جشن نوروز در پايتخت تاجيكستان در سالهاي اخير با ويژه برنامه هاي خاصي اجرا مي شود.
برنامه جشن نوروز از اولين روز با آتش بازي در پارك هاي شهر دوشنبه آغاز و سپس جشن بين المللي نوروز در نوروزگاه با برنامه هاي سنتي ويژه نوروز و برنامه هاي فرهنگي، هنري و ورزشي ادامه مي يابد.
داير شدن نمايشگاه هاي هفت سين، هفت شين و هفت ميم ، نمايشگاه كتاب، سازهاي موسيقي و نمايش هنرهاي دستي از جمله ديگر برنامه هاي نوروزي در تاجيكستان است.
البته آيين هاي نوروزي تاجيك ها به آن سبك كه در كشور ما ايران برگزار مي شود، مقداري تفاوت دارد.
در تاجيكستان مراسم سيزده بدر و يا مراسم چهارشنبه سوري وجود ندارد و فقط جشن نوروز در يك يا دو روز تجليل مي شود. نوروز در اين كشور به نام 'جشن بزرگ' معروف است.
'جشن بزرگ' نوروز در تاجيكستان به شكل دسته جمعي و در دو تا سه روز اول خلاصه مي شود. همه مردم شهر در محلي به نام نوروزگاه جمع شده و در اين مكان، بخصوص روز اول برنامه هاي مختلف فرهنگي، هنري و ورزشي اجرا مي شود.
دكتر 'علي اصغر شعردوست ' سفير سابق ايران در تاجيكستان و محقق تاريخ تاجيكستان در گفت وگو با ايرنا گفت : با وجود تلاش هاي نظام شوروي سابق براي فاصله گرفتن تاجيكان از فرهنگ و آيين هاي خود از جمله نوروز ، اما اين مناسبت باستاني براي مردم تاجيكستان، جشني ملي و ديرينه است و مردم اين كشور جشن نوروز را بسيار محترم مي‌شمرند.
شعردوست افزود: تاجيكان از ديرباز نوروز را مقدس مي دانند و با دعا و نيايش هاي ويژه كه در رسوم گل گرداني، سمنوپزي و كلوچه پزي دارند به استقبال نوروز مي روند و رسيدن بهار را با گل گرداني گل هاي نرگس ، سياه گوش و گل هاي بهمن خبر مي دهند.
اضافه شدن هفت ميم در سفرهاي نوروزي تاجيكان
براساس تصميم شهرداري شهر 'دوشنبه' پايتخت تاجيكستان، از نوروز سال 92 در سفره هاي نوروزي اين كشور علاوه بر 'هفت سين' و 'هفت شين' ، ' هفت ميم' نيز اضافه شد.
بر همين اساس اكنون در برابر 'سمنو' و 'سمبوسه' و 'ˈشمع' و 'شير' ، ماهي و ميسه نيز سفره هاي نوروزي تاجيكستان را زينت مي دهند.
به گفته كارشناسان فرهنگي تاجيك هفت ميم ريشه هاي تاريخي در فرهنگ كهن فارس زبان ها و اقوام آريايي دارد، از اين رو هفت ميم در سفره هاي نوروزي بهار آينده در نوروزگاه اين شهر اضافه خواهد شد.
شهد ، شير ، شيريني و شكر ناب، شمع ، شمشاد و شايه اندر خوان، هفت شين تاجيكي ها را تشكيل مي دهد.
آئین های نوروزی تاجیک ها
یکی از این آیین های قبل از عید نوروز در تاجیکستان که معمولا روز 19 مارس برگزار می شود، خانه تکانی یا جاروب بندان است. مردم تاجیکستان به خصوص "بدخشانیان" در ایام عید نوروز مانند ایرانی ها خانه را تمیز می کنند . بانوهای تاجیکی قبل از آغاز نوروز و با طلوع خورشید دو جارو سرخ رنگ جمع آوری شده در فصل پاییز از کوه را در جلوی خانه راست می گذارند، زیرا معتقدند رنگ سرخ برای این مردم رمز نیکی و پیروزی و برکت است.
هر خانواده بعد از طلوع کامل خورشید تلاش می کند هرچه زودتر وسایل خانه را به بیرون آورده و بالای سر در ورودی خانه یکپارچه قرمز را به معنی رمز نیکی و خوشی ایام سال بیاویزد.سپس برای وارد شدن هوای نوروزی و بهاری به خانه که حامل برکت و شادی است، درها و پنجره ها را باز می گذارند. خانم ها دیگ های سیاه شده را به معنی نو شدن با خاک مخصوص به رنگ سفید در می آورند.
در نوروز کودکان تاجیکی با گچ سفید روی دیوار نقش گل و بلبل و آهو و بز کوهی می کشند و مردان خانواده روی شاخه های بلند بریده شده درختان با کارد گل می تراشن و با ندای ˈشاگون بهار مبارک! شاخه های آراسته را وارد خانه می کنند و در سوراخ های پنج ستون خانه استوار می کنند.
تاجیک ها مانند ایرانی ها سفره هفت سین انداخته که به آن "دسترخان" می گویند.
پیش از نوروز کشاورزان تاجیکی مراسم خاصی به نام حوت دارند. حوت از نظر کشاورزان آخرین ماه سال و زمانی مناسب برای کشت و کار بهاری بوده است. در این مراسم سه شب اول ماه حوت را مردم جشن گرفته و در کنار آتش به شنیدن موسیقی، رقصیدن یا بازی می پرداختند.
مراسم گل گردانی یا ˈبایچیچکˈ یا ˈبایچیچک گوییˈ یکی دیگر از مراسم مهم وابسته به نوروز است. این مراسم توسط بچه ها و جوانان انجام می شود، به این صورت که قبل از نوروز گل گردان ها و کودکان برای چیدن گل زردک یا سیاه گوش (بایچیچک) به دره و کوه و دشت و تپه رفته و با دسته های گل، روستا به روستا می گردند و اشعار زیبایی را در باب مژده رسیدن بهار و پایان یافتن زمستان و آغاز کشت می خوانند.
گشت عیدانه دیگر مراسم نوروز در تاجیکستان است که در آن ساکنان شهر دوشنبه و حومه به بوستان ها و مراکز تفریحی رفته و آغاز عید نوروز را جشن می گیرند . در تاجیکستان جشن نوروز پنج روز است و تمام اداره ها و دستگاه های دولتی در طول این ایام تعطیل خواهد بود. در اولین روز بهار تاجیک ها ، با ماکت با شکوه تخت جمشید جشن ها و فستیوال نوروزی را آغاز می کنند.
تاجیکستانی ها در اواخر ماه حوت و چند روز قبل از نوروز با آرزوی پر برکت شدن محصولات مراسمی به نام «جفت براران» برگزار می کنند . در این مراسم همه اهل خانواده شرکت کرده و کشاورزان پلو، نان فطیر و یا غذای مربوط به مراسم را تهیه کرده و 15 تا 20 نفر از کهنسالان را دعوت می کنند و بعد از غذا نیز این عبارات را می گویند:«مزید نعمت، زیاده دولت، برار کار، صحت و سلامتی خرد و کلان، رسد به بابای دهقان، خوش آمدید میهمانان».
یکی از اجزای اصلی سفره هفت سین یا خوان نوروزی سمنو است. در تاجیکستان مراسمی به نام سمنو پزان دارند . سمنو مهم ترین خوراکی تاجیکان برای نوروز است که در کشورهای دیگر به نام های سمنی٬ سوملک٬ سومنک و سومولوک هم شناخته می شود. در هنگام پخت سمنو تاجیک ها نواهایی نظیر،ˈبوی بهار است سمنک، آش نهار است سمنک، از گل گندم سمنک، خوردن مردم سمنکˈ را می خوانند. دو روز قبل از عید پخت سمنک از صبح زود آغاز می شود و زنان طباخ گرد دیگ جمع شده و تا پخت آن با زدن دف در وصف نوروز ترانه می خوانند و حکایت های مذهبی و دینی می گویند. آنها در مراسم سمنو پزان دعا می خوانند تا حاجت بگیرند و بیماران نیز شفا یابند و به این خاطر سمنو در بین تاجیک ها شفابخش است. زنان با آرزوی نیک به داخل دیگ سمنک در مراحل آخر پخت هفت دانه سنگ خرد و چهارمغز (گردو) می اندازند و هر کس در کاسه سمنویش سنگ یا گردو باشد، به آرزویش خواهد رسید.
مسابقه بزکشی یکی دیگر از برنامه های جشن نوروز در تاجیکستان است که در این مسابقه لاشه بز را وسط میدان می گذارند و از بلندگو مقدار جایزه و نام کسبه ای که هزینه جایزه این دور را متقبل شده اعلام می کنند. بعد از اعلام جایزه برخی شرکت می کنند و برخی به دلیل باب میل نبودن جایزه اطراف میدان سوارکاری یورتمه می روند تا دور بعدی آغاز شود. مسابقه تا زمانی ادامه می یابد که جایزه دهنده ای باشد.
دو تکه پارچه قرمز در زمین بازی میدان بزکشی وجود دارد که یکی مقصد نهایی لاشه بز و دیگری دستار داور مسابقه که با ریش سفید و بلندش وسط میدان ایستاده می باشد.
تاجیک ها در شب دوم سال نو غذایی به نام باج تهیه می کنند که از کله و پاچه گوسفند وگندم تهیه شده است. در اولین روز نوروز تاجیک ها حلوا، شیربرنج، غوز حماچ به عنوان صبحانه می خورند که تا پایان سال زندگی شان شیرین باشد. بالای در ورودی خانه پس از صرف صبحانه پارچه سرخی به نشانه بهروزی و خوش بختی می آویزند و پنجره ها را می گشایند تا نسیم نوروزی در زوایای خانه به گردش درآید. سپس لباس نو پوشیده و نزد بزرگترها می روند و "شاگون بهار مبارک" می گویند و برای آنها سالی نیکو آرزو می کنند.
جفت براران
جفت براران آیینی است که پیش از کشت‌وکار کشاورزان و چند روز پیش از نوروز برای آرزوی پربرکت شدن محصولات برگزار می‌شود. این آیین در اکثر مناطق، در اواخر ماه حوت برگزار می‌شود و تمام اعضای خانواده در آن شرکت می‌کنند. رسم است که کشاورزان در این مراسم پلو، نان فطیر و دیگر غذاهای مربوط به مراسم را تهیه کنند و ریش‌سفیدان فامیل را دعوت کنند. پس از صرف غذا کشاورز این عبارت را بیان می‌کند:
مزید نعمت، زیاده دولت، برار کار، صحت و سلامتی خرد و کلان، رسد به بابای دهقان، خوش آمدید میهمانان.
