الوقت- حادثه منا روابط ایران و عربستان و به تبع آن کشورهای عربی حوزه خلیج فارس را در مسیر تازه ای از تحولات قرار داده است. حکام سعودی هیچگاه فکر نمی کردند که اقدام احتمالی انها در دفن دسته جمعی شهدای ایرانی حادثه منا با واکنش تند مقامات ایرانی- بویژه موضع گیری مقتدرانه و صریح مقام معظم رهبری- روبرو شود. تهدید جدی معظم له در اتخاذ روش های سخت و خشن علیه عربستان موجی از وحشت را در میان حاکمان سعودی و دولت های محافظه کار عرب خلیج فارس بوجود آورد. بطوری که با انفعال عربستان و هراس کشورهای کوچک منطقه از اقتدار ایران موجی از موضع گیری های غیر مسئولانه توسط حکام عربی را در صحن سازمان ملل بوجود آورد. مضافا اینکه سخنرانی ریاست جمهوری اسلامی ایران در مجمع عمومی سازمان ملل و محکومیت آل سعود در فجایع کشتار حجاج بر سردرگمی های منطقه ای عربستان افزوده است. به همین دلیل عربستان سعودی با هر سازوکاری در صدد یارگیری های منطقه ای جهت مقابله با سیاست های جمهوری اسلامی برآمده است.
1. مواضع عربستان سعودی
وزير خارجه عربستان، در واکنش به سخنان رئیس‌جمهور ایران در سازمان ملل متحد، تهران را عامل اصلي کشتار و خونریزی‌ها در سوريه معرفی کرد . وي ادعا کرد: ايران عامل اصلي تنش و درگيري در سوريه است، موجب اجرا نشدن دموکراسي در سوريه می‌شود و سوريه و منطقه را با چالش مواجه کرده است. ايران به تقويت حزب‌الله و تسليح آن کمک می‌کند . الجبیر بدون اشاره به کشتار روزانه مردم یمن توسط ارتش عربستان، از ایران خواست که دست از حمایت از انصارالله بردارد . در نهایت وزیر خارجه عربستان با لحنی گستاخانه گفت: «آخرین افرادی که می‌توانند درباره مراسم حج و خانه خدا سخن بگویند ایرانی‌ها هستند زیرا پیش از این چه با تظاهرات یا هرج و مرج در مکه مشکلات زیادی برای حجاج و زوار بیت‌الله الحرام ایجاد کرده و سبب شهادت زائران شده‌اند. در شرايطي که فاجعه «منا» عربستان را تحت فشار افکار عمومي جهانيان و بويژه مسلمانان قرار داده و موضع قاطع ايران به تغيير رفتار نسبي مسئولان اين کشور منجر شده؛ «رياض» سعي دارد با فعال سازي متحدان منطقه اي خود عليه تهران؛ هم فاجعه «منا» را تحت الشعاع قرار دهد و هم جبهه تبليغي تازه اي عليه ايران بگشايد. بر اين اساس، امارات، بحرين و يمن هم پيمانان منطقه اي «آل سعود» نيز تشديد فشار تبليغي و ديپلماتيک بر ايران را در دستور کار قرار داده اند.
2. امارات متحده عربی
عبدالله بن زاید وزیر خارجه امارات سخنان خود در مجمع عمومی سازمان ملل را با حمله به ایران آغاز کرد و مدعی شد که ایران به خاطر اقداماتش در منطقه، نمی‌تواند از عربستان به خاطر حادثه «منا» انتقاد کند . در همين چارچوب، «عبدالله بن زايد»، وزير خارجه امارات طي سخنراني خود در مجمع عمومي سازمان ملل ضمن طرح اين ادعا که امارات مخالف دخالت ايران در امور داخلي خود است، مدعي شد: «سياست هاي ايران به اين کشور اجازه نمي دهد درباره موضوعاتي نظير ثبات در منطقه خليج (فارس) و خاورميانه (غرب آسيا) سخني داشته باشد.» «بن زايد» با بيان اينکه «امارات با عربستان سعودي قاطعانه با هر گونه تلاش ايران براي دخالت در امور داخلي کشورهاي عربي مقابله خواهند کرد»، گريزي مجدد به ادعاي نامستند اين امير نشين نسبت به مالکيت جزاير سه گانه ايران زد و گفت: «از جامعه بين المللي مي خواهيم تا ايران را به دادن پاسخ مثبت به درخواست هاي صادقانه و صلح آميز براي حل و فصل عادلانه اين مساله متقاعد کند. اين حل و فصل عادلانه از طريق مذاکرات مستقيم ميان دو کشور يا رجوع به ديوان دادگستري بين المللي است.» دو روز پيش از سخنان وزير خارجه امارات، مواضع و سخنان مشابهي بر زبان وزير خارجه عربستان جاري شد. « عادل الجبير» نيز پشت تريبون سازمان ملل، ايران را به «دخالت در امور داخلي کشورهاي عربي پس از توافق هسته اي»، متهم کرد و موضع «رياض» را «برخورد قاطع» با تهران دانست. وي همچنين در مداخله اي آشکار و مغاير حقوق بين المللي مدعي شد که « ايران بايد اشغال سه جزيره امارات را پايان دهد.»
3. مواضع بحرین
وزیر امور خارجه بحرین در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، بار دیگر ادعای مداخله ایران در امور کشورهای همسایه اش را تکرار کرد. به گزارش شبکه تلویزیونی اسکای نیوز عربی، خالد بن احمد آل خلیفه در نشست مجمع عمومی سازمان ملل گفت: برخی کشورها مانند ایران به اصول حسن همجواری پایبند نیستند و به مداخله در امور داخلی دیگر کشورها ادامه می دهند. ایران از گروه های تندرو در بحرین بهره برداری کرده و به فراریان از عدالت پناه داده و اردوگاه های آموزشی برای گروه های تروریستی ایجاد و اقدام به قاچاق سلاح و مواد منفجره کرده که نتیجه آن هدف قرار گرفتن و کشته شدن شهروندان بحرینی و خارجیان مقیم بحرین و نیروهای امنیتی بوده است. وی گفت در نتیجه این اقدامات تاکنون شانزده نیروی امنیتی بحرینی کشته شده و سه هزار نفر زخمی شده اند.
متعاقب با این، بحرين نيز سفير خود از ايران را فراخواند و به کاردار کشورمان 72 ساعت مهلت داد که خاک «منامه» را ترک کند. توجيه تبليغي مقامات بحريني براي اين اقدام تنش زا، طرح ادعاي «حمايت ايران از معترضان بحريني» بود. اين در حالي است که بحران 4 ساله اين کشور، در بي اعتنايي حکمرانان بحرين به حقوق مردم اين کشور ريشه دارد و متهم کردن ايران، تلاشي براي فرافکني و گريز از مسئوليت در پاسخگويي به مطالبات شهروندان بحريني است. اين اقدام «منامه» البته از سوي وزارت خارجه ايران بي پاسخ نماند و تهران با رد اتهامات بي اساس طرف بحريني، در پاسخي متقابل، نفر دوم سفارت اين کشور را «عنصر نامطلوب» دانست و 72 ساعت مهلت داد تا او خاک جمهوري اسلامي ايران را ترک کند. در ادامه سياست تنش زايي بحرين در قبال ايران، شبکه خبري «العربيه » عصر جمعه گزارش داد که بحرين رسماً از جمهوري اسلامي ايران به علت آنچه آن را دخالت در امور داخلي خود مي خواند به سازمان ملل شکايت کرده است .به گزارش بویرنیوز، خالد بن احمد بن محمد آل خلیفه شکایت از ایران را در جریان دیدار با بان کی مون دبیر کل سازمان ملل متحد در اختیار وی قرار داد.
از طرفی غلامعلی خوشرو نماینده ایران در سازمان ملل، در پاسخ به سخنان وزیر خارجه بحرین که ایران را به دخالت در امور داخلی این کشور متهم کرد، گفت: طرح این اتهامات از سوی مقامات بحرینی تلاشی برای سرپوش گذاردن بر نقض حقوق اساسی اکثریت مردم بحرین توسط اقلیت حاکم است و تا زمانی که اقلیت حاکم حق اکثریت را مورد تعدی قرار می دهند هیچ تلاشی از جمله اتهاماتی مانند دخالت خارجی به حل مسئله کمک نمی نماید .
4. موضع گیری مقامات دولت مستعفی يمن
به گزارش جهان به نقل از فارس، «عبد ربه منصور هادی»، رئیس‌جمهور فراری یمن، در نطق خود در هفتادمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل ایران را به تلاش برای پیاده کردن مدل مطلوب خود در این کشور فقیر عربی متهم کرد .منصور هادی که حملات ائتلاف تحت رهبری عربستان سعودی در یمن برای بازگرداندن او به قدرت به کشته شدن هزاران غیرنظامی منجر شده گفت که او خواستار ایجاد صلح است و ایران و جنبش انصارالله را به تخریب کشور متهم کرد . رئیس‌جمهور فراری یمن، از پادشاه عربستان به خاطر اقدام با «عزم مطلق» برای رهبری ائتلاف ضد یمن، تشکر کرد . منصور هادی گفت: «خودمان را در میانه این نبرد و جنگی برای این کشور و مشروعیت دولت می‌بینیم که هدف از آن اطمینان خاطر از این است که این کشور به دستان ایران که خواستار نابودی کشور ما است، نمی‌افتد.
از طرفی بازي عربستان با مهره متحدان منطقه اي اش برخي سياستمداران مستعفي و متواري يمن نيز به ميدان موضع گيري ديپلماتيک عليه ايران کشاند . تلويزيون يمن گزارش داد که دولت اين کشور، مستقر در «عدن»، تصميم گرفته روابط سياسي خود را با جمهوري اسلامي ايران قطع کند. شبکه تلويزيوني «اسکاي نيوز »عربي نيز همان روز در «خبري فوري» گزارش داد که «رياض ياسين »وزير امور خارجه دولت مستعفي يمن اعلام کرد اين کشور روابط ديپلماتيک با ايران را قطع کرد. اگرچه در فاصله کمي از انتشار اين خبر، خبرگزاري «رويترز» گزارش داد که «راجح بادي»، از سخنگوهاي دولت يمن گزارش هاي مربوط به قطع روابط ديپلماتيک با ايران را تکذيب کرده و گفت: «موضوع قطع روابط ديپلماتيک با ايران تاکنون در کابينه مطرح نشده و تصميمي هم درباره اين مساله گرفته نشده است.» اما همزماني موضعي که به عنوان تصميم دولت يمن بر قطع رابطه با ايران از برخي تلويزيون هاي عربي اعلام شد بيش از هر چيز حکايت از آن داشت که عربستان و جريان حامي اش قصد دارد بيش از هر چيز هجمه اي خبري و رسانه اي عليه ايران به راه اندازد تا عربستان بتواند مفري از زير سايه سنگين بازتاب جهاني فاجعه منا به عنوان مويد بي کفايتي هاي خود بيابد.
نتیجه گیری
همانطور که بحث گردید در طی روز های اخیر بویژه بعد از فجایع کشتار حجاج در عربستان روابط ایران و عربستان به حد خصمانه رسیده است. بطوری که عربستان سعودی بعد از تهدیدات رهبر معظم انقلاب توسط وزیر خارجه اش ایران را به اقدام نظامی تهدید کرد. به تبع این عربستان کوشیده است با استفاده از ظرفیت سیاسی اقمار وابسته اش ایران را در موضعی منفعلانه قرار دهد. اما باید دانست هدف از اتخاذ اين مواضع غير واقعي و غير مسئولانه همکاري براي کاستن از تبعات نامطلوب بين المللي ناکارآمدي دولت سعودي در مواجهه با فاجعه منا و نيز منحرف کردن اذهان از اتفاقاتي است که در يمن، بحرين، سوريه و عراق با حمايت برخي کشورهاي منطقه در حال رخ دادن است. بطور کلی چندین عامل در موضع گیری های عربستان و شرکاء منطقه ای اش بر علیه جمهوری ایلامی تاثیر گذاشته اند:
1. موفقیت های ایران در بحث هسته ای بواسطه مانع تراشی های عدیده عربستان در تشویق و تطمیع همپیمانان خود در جهت اخلال در روند مذاکرات هسته ای.
2. همکاری های پشت پرده ایران و روسیه در سوریه
3. تحولات یمن و قدرت انصارالله در صحنه میدانی
4. موضع گیری تند مقام معظم رهبری حادثه کشتار حجاج و تهدید به تحرکات خشن و سخت از جانب ایران
5. موضع گیری رئیس جمهور در سازمان ملل علیه عربستان
