الوقت- عبدالفتاح السیسی،رئیس جمهور مصر و خلیفه حفتر،روز شنبه به همراه عقیله صالح،رئیس پارلمان شرق لیبی،بعد از دیداری چند ساعته در قاهره،طی یک نشست خبری از توافق طرفین بر طرح ابتکار عمل سیاسی برای توقف درگیری ها در لیبی خبر دادند.
این ابتکار عمل خواهان توقف درگیری ها از روز دوشنبه و ترسیم چارچوب راه حل سیاسی برای پایان دادن به بحران لیبی است.این امر با استقبال کشورهای امارات متحده عربی،عربستان سعودی،اردن،فرانسه و امریکا مواجه شده است و دبیرکل اتحادیه عرب نیز از آن استقبال کرده است.
این درحالیست که سخنگوی ارتش دولت وفاق ملی لیبی ضمن مخالفت با پیشنهاد توقف جنگ،اعلام کرده است: ما وقت اضافی برای مشاهده یاوه‌گویی‌ها جنایت‌کار جنگی ( خلیفه حفتر) در شبکه‌های ماهواره‌ای نداریم و افزوده است: ما نبودیم که جنگ را آغاز کردیم ولی قطعا ما زمان و مکان پایان این جنگ را اعلام خواهیم کرد.
شکست طرحهای پیشنهادی،یکی پس از دیگری
طرح پیشنهادی مصر برای آغاز آتش بس و توقف درگیری ها در لیبی که گفت و گوهای سیاسی را به دنبال خود متصور است،درحالی ارائه شده است که علی رغم استقبال مناسب کشورهای مختلف از آن به دلیل سابقه ی طرح های مشابه پیشین چندان آینده ی روشنی را نشان نمی دهد.
پیشتر طرح های به دست آمده از کنفرانس های متعدد که با موضوع لیبی شکل گرفته بودند و طرفین درگیر در لیبی را به آتش بس و گفت و گو فرامیخواندند؛علی رغم استقبال اولیه ی اغلب کشورها در نهایت با شکست مواجه می شدند؛نتایج کنفرانس هایی که در آلمان،ایتالیا و حتی پیشتر در مصر برگزار شده بود،نتیجه ای جز این را نشان نمی دهد.
در چرایی عدم توفیق طرح های پیشین برقراری آتش بس در لیبی و آغاز گفت و گوهای سیاسی،چند عامل را می توان ذکر کرد:
1.درگیری ها در لیبی عملا یک جنگ نیابتی را نشان می دهد که طرف های درگیر در این جنگ نیز حاضر به تقسیم قدرت نبوده و غلبه نظامی را راهکار اصلی کسب و حفظ منافع خود در لیبی می دانند و عملا به چیزی جز حذف کامل رقیب رضایت نداده و به بازی با حاصل جمع صفر روی آورده اند.
2.در داخل گروه های همسو نیز شاهد وجود اختلاف نظر و گاها تضاد منافع می باشیم؛به عنوان مثال در جناح حامی حفتر علی رغم تمایل مصر به فیصله یافتن هرچه سریعتر این بحران و تامین امنیت مرزهای غربی این کشور،امارات در نظر دارد تا آنجا که می تواند نبرد نیابتی با ترکیه را طولانی مدت تر و فرسایشی کند؛بی تردید این امر نیز بر عدم توفیق طرح های سیاسی پیشنهادی پیشین برای حل بحران لیبی موثر بوده است.
3.منافع مصر و ترکیه به عنوان دو بازیگر اصلی جنگ داخلی لیبی،منافعی غیر قابل جمع می باشد؛به گونه ای که مصر خواستار خروج فوری نیروهایی از لیبی است که آنان را تروریست(اخوانی های جهادی) می خواند و نسبت به حضور ترکیه در لیبی نیز ملاحظات جدی دارد،درحالی که ترکیه به صورت مداوم در حال انتقال این نیروها از سوریه به لیبی بوده است و حاضر به خارج کردن آنها از لیبی نیز نیست چرا که در این صورت بقای دولت سراج که ضامن منافع ترکیه در لیبی می باشد را در معرض خطری جدی قرار خواهد داد.
اهداف طرح پیشنهادی مصر
نکته بسیار حائز اهمیت در خصوص طرح پیشنهادی مصر آن است که این طرح در شرایطی مطرح می شود که نیروهای حفتر در اغلب جبهه های درگیری با نیروهای فائز سراج دچار شکست شده اند و از مواضع قبلی عقب نشسته اند.طرح پیشنهادی مصر شمایلی از یک طرح جامع و راهبردی را نشان نمی دهد و این طرح بر دومحور استوار است که به ترتیب آتش بس و گفت وگو های سیاسی می باشد.این طرح مشخص نکرده است که گفت وگوهای سیاسی باید با درنظر داشتن مفاد توافق الصخیرات که چندی پیش حفتر از آن خارج شد،صورت گیرد یا چارچوبی دیگر برای آن متصور است.
بر همین اساس به نظر می رسد این طرح یک طرح کوتاه مدت و برای تنفس دادن به نیروهای تحت امر خلیفه حفتر در نبردهای میدانی می باشد(که طی هفته های اخیر با شکست در اغلب درگیری های میدانی از مواضع خود عقب نشسته اند) و صرفا بر محور آتش بس تمرکز دارد؛چرا که بر فرض هر نو ع مذاکره ی احتمالی تحت شرایط فعلی میدانی در لیبی،دولت فائز سراج با توجه به پیروزی های اخیری که به دست آورده؛اعتماد به نفس و دست بالاتری در مذاکرات خواهد داشت و این چیزی نیست که حامیان حفتر از آن راضی باشند.
درعوض به نظر می رسد مصر به دنبال استفاده از فرصت آتش بس برای تقویت همگرایی ها در اردوگاه حامیان حفتر و احتمالا ایجاد تغییراتی در مهره های کلیدی طبرق باشد؛ در همین رابطه برخی منابع از تحرکاتی برای تعیین جایگزین برای حفتر در صورت دستیابی به توافق سیاسی خبر دادند و گفتند که مصر نیز با این طرح موافق است و عبدالرزاق الناطوری(رئیس ستاد مشترک ارتش) گزینه مناسبی خواهد بود.
لذا در مجموع به نظر می رسد طرح پیشنهادی مصر یک تاکتیک برای خارج کردن حفتر از شرایط بحرانی فعلی و تلاش برای سامان دادن به اوضاع دولت طبرق می باشد که در نهایت توافق و اجماع حامیان این دولت(طبرق) و تلاش برای ارائه طرح های بعدی سیاسی یا نظامی رادنبال می کند.
جمع بندی
در جمع بندی می توان گفت بنا به آنچه ذکر شد و با توجه به شکل گیری یک بازی با حاصل جمع صفر در بحران لیبی،چشم انداز جنگ داخلی در این کشور،چیزی به جز جنگ ادامه دار نخواهد بود و طرح پیشنهادی فعلی مصر نیز نه تنها یک طرح جامع و سیاسی نیست بلکه بیشتر به یک تاکتیک برای نجات دادن حفتر از شرایط فعلی شباهت دارد و بالطبع پرونده ی لیبی جز با توافق همه ی طرف های درگیر در آن و بالاخص ترکیه و مصر قابل حل نخواهد بود.
