درخواست ایجاد حکومت خودمختار در سلیمانیه را می‌توان نقطه عطفی تاریخی در سیستم حکمرانی و سیاسی اقلیم کردستان در سال‌های بعد از 2003 مورد ارزیابی قرار داد. زیرا در صورت تحقیق ایجاد سناریو در منطقه سلیمانیه عملا مساله موجودیت اقلیم کردستان و حتی نظام فدرالیسم در عراق بعد از 2003 با احتمال از بین رفتن مواجه می‌شوند
الوقت - متعاقب پایان قدرت خلافت خودخوانده داعش، صحنه سیاسی کشور عراق با تغییرات و دگرگونی‌های عمیقی در عرصه نگاه جریان‌های سیاسی و مطالبه‌گری در مسیر ایجاد روند جدید مواجه شده است. درخواست دولت تکنوکرات از سوی برخی جناح‌های سیاسی، وقوع اعتراضات بزرگ در شهرهای مختلف عراق، عدم توافق جریان‌های سیاسی پیرامون انتخاب نخست‌وزیر و تشکیل کابینه بعد از عادل عبدالمهدی، همگی نمودهای این روند هستند.
علاوه بر حکومت مرکزی، در مرزهای اقلیم کردستان نیز شاهد خواست تغییر در مناسبات و نوع آرایش نیروها و حتی بازنگری در سیستم حکومت هستیم. در جدیدترین تحول در عرصه سیاسی اقلیم کردستان شواهد امر حاکی از آن است، که احزاب و جریان‌های سیاسی حاضر در منطقه سلیمانیه خواهان تغییر سیستم حکمرانی در اقلیم کردستان هستند و خواهان ایجاد منطقه خودمختار در استان‌های سلیمانیه و حلبچه شده اند. «غیاث السورجی» عضو حزب «اتحادیه میهنی کردستان» عراق، در همین زمینه به وبگاه خبری شبکه «السومریه» می‌گوید: اعضای شورای استان سلیمانیه عراق (شمال) از دولت کردستان درخواست کردند که دو استان سلیمانیه و «حلبچه» به صورت خومختار اداره شوند. در واقع، سیاسیون احزاب «اتحادیه میهنی کردستان»، «گوران»، «اتحاد اسلامی» و دیگر احزاب غیر از حزب «دموکرات کردستان» (پارتی) با اکثریت اعضای خود با ارائه نامه‌ای به دولت کردستان عراق تمایل دارند استان‌های سلیمانیه و حلبچه به شکل خودمختار اداره شوند.
این درخواست را می‌توان نقطه عطفی تاریخی در سیستم حکمرانی و سیاسی اقلیم کردستان در سال‌های بعد از 2003 مورد ارزیابی قرار داد. زیرا در صورت نحقق ایجاد سناریو در منطقه سلیمانیه عملا مساله موجودیت اقلیم کردستان و حتی نظام فدرالیسم در عراق بعد از 2003 با احتمال از بین رفتن مواجه می‌شوند. حال این پرسش مطرح است که چرا احزاب اقلیم کردستان فارغ از حزب دموکرات کردستان عراق، چنین درخواستی را مطرح کرده‌اند؟ پیش از پرداختن به این پرسش در ابتدا ضروری است پیشینه‌ای از صورت مساله مورد ارائه قرار بگیرد.
بازگشت سیستم دو اداره‌ای
درخواست احزاب اقلیم کردستان برای ایجاد منطقه خودمختار در سلیمانیه و حلبچه را نمی‌توان بدون پیشینه و امری یکباره مورد ارزیابی قرار داد. در اواسط دهه 1990 متعاقب اینکه منطقه خودمختار کردستان عراق در سال 1991 با حمایت نیروهای ائتلاف بین‌المللی ایجاد شد، دو حزب اتحادیه میهنی کردستان، به رهبری جلال طالبانی و حزب دموکرات کردستان عراق، به رهبری مسعود بارزانی، اداره امور را در دست گرفتند. با گذشت زمانی اندک بر سر اداره خودمختار سطحی بزرگ از تنش میان دو طرف شکل گرفت و در نهایت در سال 1994 منجر به آغاز جنگ داخلی در شمال عراق میان دو طرف شد.
با وجود پایان جنگ میان دو حزب در سال 1996 سیستم دو اداره‌ای در منطقه خود مختار شمال عراق شکل گرفت. در سال‌های 1996 تا 2003 یعنی تا دوران سقوط حکومت صدام حسین در بغداد، منطقه خودمختار کردستان عراق به دو منطقه خودمختار سبز و زرد تبدیل شد. منطقه سبز شامل استان سلیمانیه و مناطق همجوار آن به ویژه شهر حلبچه از سوی حزب اتحادیه میهنی اداره شد و منطقه زرد شامل استان‌های اربیل و دهوک، از سوی حزب دموکرات کردستان عراق اداره شد.
در این میان نکته مهم این است که سیستم دو اداره‌ای تنها محدود به سیستم حکمرانی نشد، بلکه ذهن و روان جمعی شهروندان کرد عراقی نیز همانند نظام دو اداره‌ای به دو شقّ بزرگ تبدیل شده؛ بدین معنی که شهروندان منطقه سبز از حزب پارتی متنفر بودند و شهروندان منطقه زرد از حزب اتحادیه. در سال‌های بعد از 2003 نیز با وجود ایجاد حکومت واحد و توافق طالبانی و بارزانی برای ایجاد سیستم مدیریتی فدرال بر اساس قانون اساسی عراق، همچنان آوارهای سیستم دو اداره‌ای بر اقلیم تازه تاسیس در شمال عراق باقی ماند.
در وضعیت کنونی نیز به نظر می‌رسد همین انشقاق فکری و ذهنی در میان مردمان دو محدوده حکومتی، باز تولید شده و احزاب حاضر در سلیمانیه خواهان ایجاد منطقه خودمختار در منطقه سلیمانیه با وجود گذشت حدود 17 سال از عمر حکومت اقلیم کردستان هستند اما در وضعیت کنونی این مساله مطرح می‌شود که چرا اکنون این درخواست مطرح می‌شود؟
چرا منطقه خودمختار سلیمانیه؟
در ارتباط با دلایل و اهداف احزاب اقلیم کردستان برای تغییر سیستم حکومت در اقلیم کردستان و ایجاد منطقه خودمختار در سلیمانیه می‌توان به چند علت عمده اشاره کرد که مهم‌ترین آنها عبارتند از:
1- احزاب اقلیم کردستان معتقداند که حزب دموکرات کردستان عراق در تمامی سال‌های بعد از 2003 به واسطه کنترل بر بودجه و درآمدهای نفتی، سهم بزرگ درآمدها را برای خود برداشته و از آن برای قدرتمند شدن هر چه بیشتر خاندان بارزانی و جلب آرای مردم بهره گرفته است.
2- احزاب منطقه سلیمانیه معتقدند که در سهم بودجه ارسالی برای منطقه سلیمانیه، دستکاری و تقلب انجام گرفته و همین امر موجب شده که حزب دموکرات کردستان عراق در استان‌های اربیل و دهوک طرح‌های عمرانی بزرگ را انجام دهد و بر خلاف آن در منطقه سلیمانیه طرحی به سرانجام نرسد.
3- علاوه بر این، احزاب منطقه سلیمانیه از اختلاف‌افکنی حزب دموکرات و بارزانی‌ها با بغداد به ستوه آمده‌اند و عامل قطع بودجه از سوی حکومت مرکزی را افراط‌گرایی این حزب می‌دانند. لذا در پی آن هستند که با ایجاد خودمختاری به راهکاری برای تعامل با بغداد در مسیر ارسال بودجه حقوق‌بگیران دست پیدا کنند.
4- علت دیگر درخواست ایجاد خودمختاری در منطقه سلیمانیه را می‌توان نگرانی از دیکتاتوری و قدرت‌گیری فزآینده حزب دموکرات کردستان عراق در منطقه اقلیم مورد ارزیابی قرار داد. نمود این امر در تلاش شدید حزب دموکرات برای گرفتن کرسی ریاست جمهوری عراق پس از فواد معصوم در سال 1397 مشاهده کرد در حالی که اتحادیه میهنی و منطقه سلیمانیه داشتن این پست را، که بر اساس قرارداد غیررسمی از ۲۰۰۳ از میان کردها انتخاب می شود، بسیار حیاتی می‌داند.
در مجموع با نظر به تمامی این تفاسیر می‌توان عنوان نمود که درخواست برای ایجاد منطقه خودمختار در سلیمانیه نوعی بازگشت به سیستم دو اداره‌ای است که نیازمند تغییر قوانین داخلی اقلیم است. همچنین، تحقق این سناریو از اساس می‌توان موجودیت حکومت اقلیم کردستان را با تهدید مواجه نماید.
