الوقت- در حالی که تحولات سوریه به واسطه عملیات آزادسازی ادلب و مداخله نظامی ترکیه برای حمایت از تروریست‌ها در کانون توجهات قرار دارد روز سه شنبه در نتیجه مذاکرات چند روزه میان هیأت اعزامی از شرق لیبی به ریاست «عبدالرحمن الاحیرش»، معاون نخست وزیر، و «عبدالهادی الحویج»، وزیر خارجه و همکاری بین‌المللی دولت شرق لیبی با دمشق، دو طرف برای احیای روابط دیپلماتیک خود به توافق رسیدند و در همین راستا ابتدا این لیبی بود که سفارتخانه خود را در سوریه بازگشایی کرد. در این مراسم طی سخنانی مهم «فیصل المقداد»، معاون وزیر خارجه سوریه از بازگشت پرچم لیبی در آسمان سوریه به عنوان پیش‌درآمدی برای بازگشت پرچم‌های دیگر کشورها یاد کرد.
همزمانی این تحول مهم در روابط خارجی دمشق در مناسبات با کشورهای عربی با مسئله به تأخیر افتادن نشست سران اتحادیه عرب در الجزایر به تابستان سال آینده به بهانه واهمه از گسترش ویروس کرونا، در حالی که منابع آگاه علت اصلی آن را اصرار الجزایر برای بازگشت سوریه به این اتحادیه و برگزاری نشست بعدی با حضور دمشق عنوان می کنند، در مجموع اولاً بازخورد چشم انداز روشن تثبیت کامل اوضاع در سوریه و تسلط مجدد نظام کنونی حاکم بر وضعیت این کشور و ثانیاً محصول بالا رفتن اهمیت سوریه در شطرنج رقابت های ژئوپلتیکی میان قطب های اصلی رقیب در تحولات جهان عرب و ثالثاً تغییر و تحولات سیاسی در بخشی از جهان عرب می باشد.
سوریه به عنوان خط مقدم مبارزه با تروریسم
با شروع بحران در سوریه در سال 2011 و به واسطه جایگاه مهم این کشور در بلوک بندی رقابت های منطقه ای دخالت‌های گسترده خارجی برای تشدید بحران در این کشور و سرنگونی نظام، منجر به شروع جنگی خونین و گسترش تروریسم و بروز فجایع هولناک شد. کشورهای عربی مخالف نظام سیاسی دمشق به رهبری عربستان، امارات و قطر نقش مهمی در گرفتن کرسی دمشق در اتحادیه عرب و همچنین واداشتن دیگر کشورهای عربی به قطع روابط دیپلماتیک با سوریه ایفا کردند. این روند اما با آگاهی دولت ها به تهدید مشترک گسترش تروریسم و ضرورت مقابله جمعی برای شکست آن به مرور موجب اهمیت نقش آفرینی دولت و ملت سوریه در خط مقدم مبارزه با تروریسم شد که سوریه برای آن هزینه گزافی در طول سالهای گذشته متقبل شده است. در نتیجه می توان بخش مهمی از دلایل تمایل کشورهای عربی به بهبود روابط خود با دمشق را در نتیجه تسلط نظام حاکم بر وضعیت کشور و ایجاد ثبات نسبی در کشور پس از نبردی چندین ساله با تروریسم دانست و اینک کشورهای منطقه همانند لیبی که خود به نوعی با این پدیده شوم درگیر هستند از اقدامات سوریه برای سرکوب کامل ترویست های تحت حمایت آنکارا و غرب حمایت می‌کنند.
سوریه مهره مقابله با امپراطوری سازی ترکیه
سفر هیات بلندپایه دولت شرق لیبی به سوریه و بازگشایی سفارت آن و همچنین تلاش برای بازگرداندن کرسی دمشق در اتحادیه عرب در شرایطی است که جنگ نیابتی میان قدرت های رقیب در لیبی طی ماه های اخیر و پس از عملیات گسترده نیروهای تحت فرمان ژنرال حفتر برای فتح طرابلس و خلع ید از دولت وفاق ملی به شدت افزایش یافته است.
لیبی که یکی از منابع اصلی نفتی جهان به شمار می رود و موقعیت ژئوپلتیکی مهمی در سواحل مدیترانه که محل استخراج گاز داراست پس از سرنگونی دولت معمر قذافی توسط دولت های غربی اکنون به دو دولت موازی در شرق و غرب تقسیم شده است و به دنبال آن صف‌بندهای بین‌المللی در حمایت از هر یک از این دولت تشکیل شد. روسیه، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و مصر از نیروهای وابسته به ژنرال خلیفه حفتر در شرق حمایت می‌کنند، در حالی که ترکیه مهمترین حامی دولت وفاق ملی لیبی است.
جنگ نیابتی میان این دولتها برای مغلوب کردن حریف در تحولات لیبی منجر به ارسال نیروهای مزدور و حتی گسیل تروریست های درگیر جنگ در سوریه به لیبی از جانب آنکارا شده است. در این شرایط طبیعتاً دولت حفتر و دولتهای حامی آن متوجه نقش مهم سوریه به عنوان یک کانون مهم درگیری نظامی مستقیم آنکارا در تحولات منطقه ای شده اند و در نتیجه برای اولاً زمینگیر کردن اردوغان در سوریه و سپس جلوگیری از انتقال تروریست ها به لیبی با همکاری با دولت سوریه خواستار بهبود روابط با دمشق هستند به صورتی که در دیدار مقامات سوریه و لیبی، بر نبرد این کشورها علیه تروریسم و دخالت‌های خارجی در آن بررسی و تاکید شد که آنچه در سوریه و لیبی رخ می‌دهد، اتفاق واحدی است.
در همین راستا می توان مشاهده کرد که در اتفاقی مهم روز گذشته پایگاه خبری العربی الجدید به نقل از منابعی اختصاصی از تلاش مصر به رهبری «عباس کامل» رئیس سازمان اطلاعات این کشور برای تشکیل یک ائتلاف امنیتی اطلاعاتی در مقابله با نفوذ ترکیه در منطقه عربی خبر داد.
بر اساس اعلام این منبع هفته گذشته نشستی در قاهره تحت عنوان مجمع اطلاعاتی عربی و پیرامون موضوع دخالت ترکیه در منطقه برگزار شد و در آن یک توصیه ویژه برای رهبران سیاسی کشورهای حاضر در آن آماده شد.
گفته شده توصیه نشست قاهره این بود که در وهله نخست سوریه باید به اتحادیه عرب بازگردد و بی درنگ به تعلیق عضویت آن پایان داده شود و دوم اینکه دمشق باید در اجلاس آتی سران عرب که به ریاست الجزائر برگزار می‌شود، حضور یابد. همچنین العربی الجدید پیشتر از سفر محرمانه عباس کامل به الجزائر، مغرب و شرق لیبی نیز خبر داده است که با هدف تشکیل یک ائتلاف اطلاعاتی و نظامی برای مقابله با حضور ترکیه در لیبی انجام شده بود.
تغییرات تدریجی معادلات قدرت در اتحادیه عرب
جهان عرب در طی یک دهه اخیر با تغییر و تحولات مهمی مواجه بوده است که برآیند آن افزایش طنین صداهای مستقل در اتحادیه عرب و کاستن از نقش و هژمونی کشورهای ثروتمند عربی عضو شورای همکاری خلیج فارس می‌باشد. تونس، الجزایر، سودان کشورهایی هستند که در دو موج دوم اعتراضات و انقلابات مردمی در جهان عرب شاهد سرنگونی نظام های دیکتاتوری نزدیک به عربستان و امارات بودند. این امر در بلندمدت به تقویت بلوک کشورهای مستقل در این سازمان منجر خواهد شد که در حال حاضر با بازیگری عراق و لبنان خواستار بازگشت هرچه سریعتر سوریه به اتحادیه عرب هستند.
