الوقت- براساس گزارش برخی منابع مطلع مذاکرات میان «تاد ولترز» فرمانده ناتو در اروپا و «ژنرال والری گراسیموف»، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح روسیه در باکو، احتمالا از ۶ تا ۷ فوریه (۱۷ و ۱۸ بهمن) برگزار میشود، روابط روسیه و ناتو از افت وخیز زیادی برخوردار بوده است و طی دو سال اخیر همچنان این چالش‌ها تشدید شده است.
ریشه‌های اختلاف ناتو و روسیه
دوران طلایی روابط روسیه و ناتو، در دهه 90 میلادی و پس از فروپاشی شوری رقم خورد. روسیه در سال 1994 به برنامه «مشارکت ناتو برای صلح » که هدف آن برخی برنامه ها برای انجام عملیات مشترک، تمرینات نظامی مشترک و برخی فناوری های نظامی بود پیوست. روسیه همچنین با امضای قرارداد «دیتون » در سال 1997برخی نیروها وتجهیزات نظامی خود را به رهبری ناتو به عنوان نیروهای حافظ صلح به بوسنی و هرزگوین فرستاد. در این زمان حتی صحبتهایی برسر پیوستن روسیه به ناتو مطرح بود.
بحران کوزو و مخالفت روسیه با عملیات هوایی ناتو کم کم اختلافات را آشکار کرد. حمله روسیه به گرجستان در سال 2008 چالشی جدی بین ناتو و روسیه ایجاد کرد که با رایزنی های اوباما از ایجاد شکاف جدی جلوگیری شد اما زمینه اختلافات بعدی را تشدید کرد. اما در پی تلاش آمریکا برای استقرار موشکهای پیشرفته در اروپای شرقی و سپس شکلگیری بحران در اوکراین و الحاق شبه جزیره کریمه به خاک روسیه، روابط ناتو و روسیه کاملا به سمت تقابل کامل پیش رفت.
از سوی دیگر نخبگان کنونی روسیه ازجمله پوتین گسترش ناتو را اقدامی برای محاصره روسیه برمی شمرند. پوتین معتقد است هنگام اتحاد دو آلمان، مقام های غربی و ناتو به گورباچف رهبر وقت شوروی وعده داده بودند که این پیمان گسترش نخواهد یافت .بنابراین مسکو روند گسترش ناتو و عضوگیری کشورهای اروپایی بویژه کشورهای حوزه بالتیک را فریب بزرگ ناتو می‌داند.
روابط روسیه و ناتو تا حدود زیادی وابسته و تابعی از روابط آمریکا با روسیه است. قبل از خروج آمریکا ازپیمان منع موشکهای میانبرد(INF) و استقرارسامانه ضد موشکی 800 میلیون دلاری آمریکا و ناتو در سال 2016 درپایگاه دوسلو در شهر بخارست رومانی ، اعتماد روسیه به ناتو بیش از پیش متزلزل شد. زیرا علی الرغم هشدار قبلی مسکو، دو سال پس از این اقدام ترامپ از INF خارج شد. روسیه از همان زمان بیکار ننشست و برای عبور از سامانه رومانی نسل جدیدی از موشکهای قاره پیمای جدید موسوم به آر- اس 28 سامارت با سوخت مایع و 100 تن وزن را آزمایش نمود. پس از آن نیز روسیه موشکهای فراصوت با سرعت 5000 کیلومتر و موشک 9ام 729 را به عنوان دومین برگ برنده خود آزمایش کرد. ازین‌رو اروپا که در ابتدا با آمریکا همراهی کرده بود، اکنون خود را در برابر تهدیدهای موشکی جدید روسیه می دید.
با این حال آنچه برای اروپا مذاکره با مسکو را، علی رغم وجود اختلافات گسترده میان ناتو و روسیه، الزامی می کند این است که با روی کار آمدن ترامپ بروکسل دریافته است که تضمینی برای حمایت آمریکا از اروپا در آینده وجود ندارد. این نگرانی ها چندین بار درسخنان مقامات اروپایی خود را نشان داده است. مکرون در مصاحبه ماه اکتبر/ آبان با نشریه اکونومیست گفت:« پرسشی که مطرح میشود این است که اگر مرزهای اروپا مورد حمله واقع شوند، ترامپ احساس همبستگی میکند؟». دراین مصاحبه بر نقل قول ترامپ که گفته بود: «تروریست‌ها اروپایی هستند و به ما ربطی ندارند» تاکید نمود و آنرا درکنار اقدامات ترکیه به عنوان یکی دیگر از اعضای ناتو در شمال شرق سوریه قرار داد که کاملا برخلاف منافع اروپا رفتار میکند. او از این مطالب نتیجه گرفت وقتی اعضای ناتو برخلاف اهداف اصلی و مرکزی ناتو رفتار میکنند، نشانه مرگ مغزی ناتو است.
نشست‌های ناتو و روسیه
پس از آنکه اوایل فرودین فرمانده جدید نیروهای ناتو در اروپا تعیین شد او تمایلاتی برای گفتگو با روسها نشان داد. در سال جاری دو نشست در تیرماه و آذرماه بین فرماندهان نظامی ناتو و روسیه در باکو برگزار شده است.
پیش از نشست نخست ، «ینس استولتنبرگ» دبیر کل ناتو در چراغ سبزی به روسیه اعلام کرد: «برخی مشکلات موجود بین مسکو و اعضای ناتو نمی تواند انگیزه‌ای برای انزوای روسیه باشد.» با این حال در نشست تیرماه طرفین درباره دورنمای روابط دوجانبه، اوضاع در سوریه و افغانستان و مبارزه با تروریسم و دزدان دریایی تبادل نظر کردند. همچنین ، دو طرف در این دیدار امکان اتخاذ تدابیر لازم برای جلوگیری از حوادث غیرمنتظره در خط ارتباطی روسیه-ناتو را بررسی کردند.
در نشست دوم که اوایل آذر بین فرماندهان نظامی برگزار شد، همچنان پیرامون مسائل کم اهمیت و غیر چالشی همانند جلوگیری از بروز حوادث در خط تماس روسیه و ناتو و چشم انداز از سرگیری گفتمان میان کارشناسان نظامی دو طرف گفتگو شد. ناتو خود را در یک برزخ بین روسیه ، آمریکا و چین سردرگم می بیند. با خروج آمریکا از پیمان منع موشکهای میانبرد، این ناتو بود که در نهایت خود را بازنده دید زیرا روسیه با پیش بینی این احتمال به سرعت خود را هم در زمینه موشکهای فراصوت بازسازی کرد وهم نسل پنجم جنگنده چند منظوره "سوخو-57" را مورد ازمایش قرار داد. همچنین با ساخت هواپیماهای جدید توپولف-160M ، و مدرنیزه کردن بمب‌افکن‌های راهبردی توپولف- 95MS و توپولف- 22M3M سپر به سپر به رقابت در سطح جنگنده ها و بمب افکن ها راهبردی با آمریکا پرداخت .علاوه بر این روسیه به سرعت جایگاه خود درپیمان شانگهای را تقویت کرد. برنامه ای بلندمدت برای ارتقای تجهیزات خود در پایگاههای خود از در نظر گرفت و از همه مهمتر پایگاه نظامی خود در مصر را احیا کرد که خبر خوبی برای ناتو و اروپا نبود.
ناتو در تبعیت از راهبرد امنیتی ترامپ ، در نشست سالانه ناتو در لندن در 13 آذر دو اقدام تحریک آمیز انجام داد؛
1-با افزایش بودجه دو درصدی اعضای ناتو موافقت کرد که باعث شد 130 میلیارد دلار به بودجه های ناتو اضافه شود. 2- در بند سوم بیانیه پایانی در لیست تهدیدات، اقدامات تهاجمی روسیه را به عنوان تهدیدی برای امنیت منطقه آتلانتیک و یورو ارزیابی کردند. این دو اقدام کافی بود تا خشم روسها برانگیخته شود. دو هفته پس از این نشست ژنرال« والری گراسیموف»، رئیس ستاد نیروهای مسلح کل روسیه ازآن به عنوان آمادگی ناتو و آمریکا برای درگیری گسترده با روسیه یاد کرد و در مقابل اعلام کرد: «در سال آینده بیش از 50 رویداد آموزشی-تمرینی مشترک در چارچوب برنامه‌های همکاری بین المللی نظامی برنامه ریزی شده است که اولویت این برنامه‌ها در چارچوب سازمان پیمان امنیت جمعی، جامعه کشورهای مشترک المنافع و سازمان همکاری‌های شانگهای برگزار خواهند شد.»
ناتو بارها به گفتگو و مذاکره برای احیای پیمان موشکهای میانبرد تاکید کرده است اما واقعیت این است در شرایط فعلی ناتو بازیگری خارج از گود و کم وزن است زیرا آمریکا ،بازیگران اصلی در این زمینه را چین و روسیه می داند نه ناتو. این بهایی بود که ناتو پس از سالها وابستگی نظامی به آمریکا در حال پرداخت آن است. مکرون معتقد است ناتو به ابزار و اسب تراوای آمریکا برای نزدیک شدن به مرزهای روسیه تبدیل شده است. آنچه کار را برای نانو دشوار تر نموده زمزمه های خروج آمریکا از پیمان استارت نو در سال 2021 است.
روسیه تا کنون نشان داده حاضر به دادن هیچ امتیازی از موضع ضعف و فشار نیست. روسیه هم به عملکرد ناتو در گسترش به شرق و نصب سامانه های موشکی در حیات خلوت روسیه معترض است و هم نسبت به استراتژی های فضایی آمریکا و ناتو به دیده معمای امنیتی جدید می نگرد. علاوه براین ماه گذشته «ماریا زاخارووا» سخنگوی وزارت خارجه روسیه یادآور شد :« مقامات واشنگتن در عرصه جدید روابط بین الملل گام‌های غیرقابل قبولی را برداشته که از جمله آنها اعمال فشار بر آنکارا در رابطه با خرید سامانه موشکهای ضدهوایی "اس-400 " روسی از سوی ترکیه است.»
این مسائل نشست آتی فرماندهان نظامی ناتو و روسیه را تحت الشعاع قرار داده و نمی توان چشم انداز مثبتی برای برون رفت از تنش و بحران فعلی برای آن متصور بود. روسیه همچنان نسبت به اقدامات آینده ناتو و آمریکا نیز نگران است. اواخر آذر« الکساندر گروشکو »معاون وزیر خارجه روسیه با انتقاد از ناتو و آمریکا گفت: «هدف اصلی مانور نظامی «مدافع اروپا» (Defender Europe) که بهار آینده در شرق اروپا برگزار خواهد شد، یافتن بهانه مناسب برای تقویت حضور نظامی آمریکا در منطقه است که تنها باعث تعمیق شکاف در اروپا میشود.»
با قطعی شدن خروج انگلیس از اتحادیه اروپا، آمریکا در تامین انرژی بریتانیا و سرمایه گذاری و تجارت با لندن استراتژی جدیدی را دنبال میکند که باعث تغییر منافع بریتانیا با سایر کشورهای اروپایی میشود. این مساله بحران داخلی ناتو و اتحادیه اروپا را تشدید خواهد کرد که به نفع روسیه و تا حدودی آمریکا هم هست.
