الوقت- ترکیه طی روزها گذشته میزبان مقامات تونس و لیبی بوده است و همین موضوع نشان می‌دهد که اردوغان همچنان فعالانه به دنبال نقش آفرینی در شمال آفریقاست.
در همین ارتباط نیز روز گذشته «فائز سراج»، رئیس دولت وفاق ملی لیبی در سفری رسمی وارد ترکیه شد، در حالی که این دومین سفر فائز سراج به ترکیه طی کمتر از یک ماه گذشته است.
در اواخر آذرماه نیز، فائز سراج با سفر به ترکیه توافق مشترکی را با اردوغان به امضا رسانده بود که براساس آن آنکار و طرابلس همکاری‌های مشترکی را در مدیترانه دنبال می‌کردند.
از سوی دیگر، کمتر از یک روز پیش از سفر فائز سراج به ترکیه، رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه با راشد الغنوشی رئیس پارلمان تونس در شهر استانبول دیدار و گفتگو کرده بود. گفته می شود این نشست به صورت غیر علنی و در پشت درهای بسته انجام شده بود.
استانبول به جای آنکارا
آن چه در جریان سفر اخیر مقامات لیبی و تونس به ترکیه مشهود است، میزبانی اردوغان از این مقامات در شهر استانبول به جای شهر آنکارا، پایتخت ترکیه است.
شهر استانبول، پایتخت تاریخی عثمانی است ولی در حال حاضر پایتخت ترکیه امروز شهر آنکارا است و اردوغان نیز از مقامات سیاسی و رهبران کشورها در آنکارا، به عنوان پایتخت سیاسی کشور استقبال می‌کند، اما حال استقبال از مقامات ارشد دو کشور مسلمان شمال آفریقا که به عنوان مناطق تاریخی عثمانی نیز به شمار می‌رود در شهر استانبول به عنوان پایتخت تاریخی عثمانی بیش از هرچیز دارای بار معنایی در ارتباط با نگاه عثمانی‌گری دولت اردوغان است.
گویی که اردوغان ترجیح داده به جای استقبال از مقامات دو کشور تونس و لیبی در آنکارا، پایتخت ترکیه مدرن، میزبان آنان در شهر تاریخی استانبول به عنوان پایتخت تاریخی عثمانی باشد.
اردوغان و تحرکات محور اخوانی شمال آفریقا
فائز سراج به عنوان رئیس دولت وفاق ملی لیبی که تنها کنترل بخش غربی لیبی به مرکزیت طرابلس را در دست دارد، به عنوان فردی مستقل ریاست دولت وفاق ملی و مورد حمایت سازمان ملل را بدست آورده، اما نکته کار این جاست که بخش مهمی از حامیان فائز سراج، گروه‌های اسلام‌گرا و مسلحی هستند که به عنوان گروه‌های وابسته و عضو اخوان المسلمین در لیبی به شمار می‌روند.
از سوی دیگر مخالفان فائز سراج در شرق لیبی به سرکردگی خلیه حفتر، رئیس ارتش ملی لیبی مورد حمایت مصر و امارات، به عنوان دو کشور به شدت مخالف اخوان المسلمین به شمار می‌روند.
علاوه بر لیبی، در تونس نیز اخوان المسلمین به تازگی به صحنه قدرت بازگشته است و راشدالغنوشی، رهبر حزب اخوانی النهضه از نوامبر 2019 موفق به کسب کرسی ریاست مجلس شده است. البته النهضه در مقطعی پس از انقلاب یاسمین 2010 تونس و سرنگونی بن علی موفق به پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری شده بود، اما پس از آن در دومین دور انتخابات ریاست جمهوری تونس، سکولارها موفق به کسب قدرت شدند و حال باردیگر اسلام گرایان اخوانی از طریق به دست گیری کرسی ریاست مجلس موفق به بازیابی قدرت خود در تونس شده‌اند.
لذا با توجه به حمایت اخوانی‌ها در لیبی از فائر سراج، رئیس دولت ملی و همچنین قدرت گیری آنان در مجلس تونس، طبیعی است که دولت اسلام‌گرای عدالت و توسعه که به عنوان دولت نزدیک به جریان اخوان المسلمین به شمار می‌رود، روند تحولات در لیبی و تونس را به شدت زیر نظر داشته و حداکثر توان خود را بر قدرت گیری اخوان المسلمین در این دو کشور متمرکز کند.
اهمیت شمال آفریقا برای اردوغان
گروه‌های اسلام گرا در حال حاضر در تونس و تا اندازه‌ای نیز در لیبی البته به صورت نیمه تمام توانسته‌اند بخشی از قدرت را بدست گیرند.
در عین حال اگرچه در تونس، رئیس مجلس از میان اسلام‌گرایان به شمار می‌رود، اما در لیبی، قدرت فائز سراج که مورد حمایت اسلام‌گرایان است، تنها محدود به بخشی از لیبی در غرب این کشور است و مخالفان قدرتمندی در شرق لیبی با حمایت امارات، روسیه و مصر در حال جنگ و مقابله با دولت وفاق ملی فائز سراج است.
از همین منظر است که پارلمان ترکیه، مصوبه اعزام نیروی نظامی به لیبی را تصویب کرده و فائز سراج نیز در جریان سفر قبلی خود به ترکیه، قرارداد همکاری‌های دریایی را با اردوغان امضا کرد.
به عبارت دیگر، موازانه در شمال آفریقا چندان به نفع ترکیه نیست و در مصر، در مراکش و در سودان قدرت در دست گروه‌های سکولاری است که به شدت با فعالیت اخوان المسلمین به عنوان گروه مورد حمایت و نزدیک به ترکیه مخالفند. در این شرایط آنکارا، تقویت اسلام‌گرایان در تونس و لیبی را تنها فرصت باقی مانده در شمال آفریقا می‌داند و در تلاش است تا به هر طریق ممکن از آنان حمایت کند.
بویژه آن که روند تحولات در دیگر کشورهای منطقه بویژه سوریه برخلاف انتظارات اردوغان به پیش رفت و ترکیه نتوانست آن گونه که می‌خواست تحولات سوریه را به پیش ببرد.
لذا با شکست طرح‌ها و برنامه‌های اردوغان برای سرنگونی دولت بشاراسد در دمشق و تداوم حاکمیت اسد در سوریه، حال اردوغان بیشترین تلاش خود را بر حفظ جاپای خود در دو کشور باقی مانده شمال آفریقا، یعنی لیبی و تونس کرده است.
