الوقت- حوادث رخ داده در اوکراین آنچنان وضعیت را پیچیده کرده که احتمال دستیابی به یک راه حل مشترک و عملی برای احیای امنیت در اروپا را بسیار کاهش داده است.
آغاز بحران اوکراین در 2014 سبب شد همکاری که میان شورای آتلانتیک و روسیه در سال 2013 آغاز شده بود، مختل شود و این در حالی بود که وخامت این بحران، ضرورت نیاز به تمرکز بر امنیت اروپا و ارتباط روسیه - غرب را نشان داد .
گزارش حاضر حاوی سه چشم‌انداز متفاوت از صاحبظران آمریکایی، روسی و اروپایی درباره وضعیت امنیتی اروپا پس از بحران اوکراین است. این سه چشم انداز، هر یک درک متفاوتی از وضع جاری و منافع مشترک به دست داده و نهایتا هر یک راهکاری به منظور بهترین استفاده از ابزارها و سازوکارهای سازمانی برای توسعه این منافع ارائه می‌دهد.
این گزارش به منظور ارزیابی امکان جمع رویکردهای روسی، آمریکایی و اروپایی با هم، در راستای دستیابی به یک همگرایی عمیق‌تر در زمینه امنیت اروپا تهیه شده است.
صاحبنظران روسی، آمریکایی و اروپایی، بر اهمیت بحران اوکراین و ظرفیت آن در وخیم‌تر کردن روابط سه طرف اذعان داشتند .
چشم انداز آمریکایی
صاحبنظران آمریکایی بر عمیق بودن این بحران در اروپای پس از جنگ سرد تاکید و به شکست راهبرد غرب در قبال روسیه - که در پی ایجاد همکاری عمیق با روسیه بود - اذعان کردند .
سیاست روسیه در قبال اوکراین و واکنش غرب به آن، اختلاف نظر غرب و روسیه را درباره همسایگان روسیه، به ویژه آنها که عضو ناتو یا اتحادیه اروپا نیستند، به شدت آشکار کرد. روسیه و غرب نگرش متفاوتی به امنیت در اروپا دارند.
آمریکا و اروپا، روسیه را به عنوان کشوری قلمداد می‌کنند که از هنجارهای بین المللی تخطی کرده و از این بابت احساس خطر می‌کنند، چرا که امکان برخورد مجدد غرب و شرق (بعد از جنگ سرد) بیشتر شده است.
آمریکا بر این باور است که حل بحران اوکراین بر اساس اصول پذیرفته شده بین‌المللی و هنجارهایی که استقلال و تمامیت ارضی اوکراین و دیگر همسایگان روسیه را تامین می‌کند، برای تقویت رابطه غرب-روسیه ضروری است.
صاحبنظران آمریکایی خواهان تغییر رویکرد به امنیت اروپا هستند و این مهم را از طریق فاصله گرفتن از تلاش برای همکاری و پیش رفتن به سوی «مدیریت اختلافات» و حفظ همکاری در موضوعات مربوط به امنیت جهان در مناطقی که منافع روسیه و غرب همراستاست، قابل حصول می دانند.
به علاوه آمریکایی‌ها با توجه به اوضاع و احوال حاکم بر منطقه اروپا-آتلانتیک، توسعه فهم مشترک را درباره «مقررات حاکم بر مسیر پیش‌رو» پیشنهاد می‌دهند .
صاحبنظران آمریکایی نهایتا بر نقش تعیین‌کننده بحران اوکراین در برنامه همکاری گسترده‌تر در خارج از اروپا تاکید می‌کنند. البته این کارشناسان در این باره که آمریکا و روسیه در خصوص ایران، سوریه، افغانستان و کره شمالی باید با هم همکاری کنند، توافق داشتند .
چشم انداز روسی
بر عکس، صاحبنظران روسی بحران اوکراین را نتیجه ناکارآمدی نظام امنیتی منطقه اروپا-آتلانتیک می‌دانند. از نظر آنها فضای امنیتی اروپا نسبت به قرن بیستم از شفافیت، قابلیت پیشبینی و ثبات کمتری برخوردار است و ابزارهای امنیتی باقی مانده از دوران جنگ سرد، ضعیف شده و جامعه بین المللی در ایجاد نظام منسجم و یکپارچه جدید که حافظ منافع همه اعضا باشد، موفق نبوده است .
روس‌ها مدعی‌اند تلاش کرده‌اند تا روابط خود را با اتحادیه اروپا به وضعیت پیش از بحران اوکراین بازگردانند، اما به دلیل اینکه غرب منافع دیگری را در خارج از اروپا دنبال می‌کند، این تلاش‌ها به نتیجه‌ای نرسیده است.
صاحبنظران روسی با تاکید بر وجود «نقایص سازمانی» در اروپا، پیشنهاداتی را برای تقویت مدیریت بحران توسط سازمان امنیت و همکاری در اروپا (OSCE) ، کنترل تسلیحات متعارف، اقدامات موجد امنیت و اطمینان درباره بحران جاری در اوکراین ارائه کردند.
سرانجام آنها به انجام مذاکرات و اهمیت تلاش‌های دوسویه به منظور تداوم مذاکرات با هدف دستیابی به توافق به نحوی که متضمن احترام به منافع طرفین باشد، تاکید کردند.
چشم انداز اروپایی
صاحبنظران اروپایی چشم‌اندازی متوازن از رویکردهای متفاوت موجود در اروپا در قبال روسیه ارائه دادند و دشواری توافق درباره یک رویکرد مشترک را گوشزد کردند. آنها معتقدند که نیاز است تا منافع اروپا و روسیه مجددا همسو شود و بدون این همسوسازی مجدد، ایجاد فضای امنیتی، اقتصادی و سیاسی بسیار دشوار خواهد بود. همسوسازی باید در سه محور اصلی صورت گیرد:
تبیین شکاف فزاینده میان ارزش‌های روسیه اقتدارگرا و اروپای لیبرال؛
آشتی دادن نگرش‌های متفاوت به موقعیت همسایگان مشترک بعد از فروپاشی شوروی سابق؛
مرور «قواعد بازی» نظم امنیتی در منطقه اروپا-آتلانتیک .
همچنین اروپاییان پیشنهاد رویکردی حاوی پنج عنصر را به عنوان مبنایی برای همکاری جدید ارائه کردند :
تلاش برای پیشگیری از وخیم‌تر شدن درگیری‌های نظامی؛
حمایت از اوکراین به منظور جلوگیری از بروز رکود اقتصادی؛
ارائه کمک‌های بشردوستانه و بازسازی مناطق آسیب دیده در اوکراین؛
ادامه مذاکرات در آینده به منظور تامین نظم امنیتی در اروپا؛
همکاری در برخی مسائل جهانی و منطقه‌ای نظیر جرائم فرامرزی.
سرانجام صاحبنظران اروپایی به نقش مفید سازمان امنیت و همکاری در اروپا (OSCE ) در مدیریت بحران اوکراین و امکان توسعه نقش این سازمان در جذب روسیه به مذاکرات درباره امنیت اروپا در آینده اشاره کردند. البته آنها بر این نکته تاکید کردند که نقش‌آفرینی سازمان مزبور در مدیریت امنیت اروپا نمی تواند به قیمت حضور ناتو و اتحادیه اروپا در اروپای شرقی و آسیای مرکزی باشد.
اندیشکده شورای آتلانتیک
