به گزارش الوقت به نقل از خبرگزاری «تاس»، "سرگئی لاوروف" وزیر امور خارجه روسیه در کنفرانس مطبوعاتی مشترکی بعد از مذاکره با وزیر خارجه کشور ساحل عاج در مسکو اعلام کرد که پرداخت‌های چندین میلیون دلاری انجام شده از طریق مکانیسم مالی "اینستکس" بین اتحادیه اروپا و ایران مبلغ قابل توجهی نبوده و نیازهای اقتصادی تهران را تامین نمی‌کند.
وی گفت : «فعلاً مکانیسم مالی اینستکس می‌تواند تنها ارسال کالاهای انسانی، شامل محصولات غذایی و پزشکی که از سوی آمریکا هم ممنوع نشده‌اند را پوشش بدهند. من چند روز قبل با نمایندگان دیپلماتیک کشورهای اتحادیه اروپا در روسیه دیدار داشتم و این مسئله را متذکر شدم که فعلاً از طریق این کانال مالی تقریبا چند میلیون دلار مبادله شده است. مسلماً این مبلغ در مقایسه با تعهداتی که شرکای ایرانی ما در چارچوب برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بر عهده گرفته‌اند و حجم مبادلات مالی ناشی از فروش نفت ایران و موانعی که بر سر پرداخت برای تحویل آن وجود دارد مبلغ قابل توجهی نیست.»
لاوروف یادآور شد که روسیه به همراه سایر شرکای خود در برجام سعی دارند تا به این هدف دست یابند که نه به صورت سمبلیک، بلکه راهی واقعی برای تامین منافع اقتصادی ایران پیدا کنند که بخش غیرقابل انکار توافق هسته‌ای بوده را پیدا کنند.
اینستکس یا INSTEX مخفف عبارت Instrument in Support of Trade Exchanges به معنای «ابزار پشتیبانی مبادلات تجاری» است. اینستکس در پاریس و در چارچوب قوانین فرانسه ثبت شده است. غیر از فرانسه، آلمان و انگلیس نیز سهامداران اصلی آن هستند اما دیگر کشورهای اروپایی و کشورهای جهان از جمله چین و روسیه نیز می‌توانند وارد آن شوند. سرمایه اولیه این شرکت 3 هزار یورو است که از سوی وزارت اقتصاد فرانسه تأمین شده است.
ثبت اینستکس در فرانسه به معنای اعلام موجودیت سازوکار ویژه مالی اروپا برای تجارت با ایران است اما تا عملیاتی شدن آن هنوز فاصله‌ای وجود دارد.
برخی اینستکس را کانال مالی مختص 3 کشور اروپایی و ایران دانسته‌اند اما فرانسه، آلمان و انگلیس آن را سازوکاری برای استفاده همه کشورهای اروپایی است. عدم حضور دیگر کشورها از جمله چین و روسیه در بدو راه‌اندازی این سازوکار همچنین باعث شده تا در مورد جامعیت آن تردیدهایی ایجاد شود. با این حال طبق بیانیه صادر شده از سوی اروپایی‌ها، در گام بعدی دیگر کشورها می‌توانند به عضویت اینستکس درآیند. تمرکز این مکانیسم بر غذا و دارو در گام نخست، نقطه ضعف آن دانسته شده است.
به گفته کارشناسان، شرکت‌های اروپایی متاثر از تحریم‌های آمریکا، یا نمی‌خواهند یا نمی‌توانند از ایران نفت بخرند بنابراین تراکنش و مبادله‌ای هم انجام نمی‌شود. آنها اینستکس را راه‌اندازی کرده‌اند اما این تضمین را نداده‌اند که نفت ایران را بخرند. برای همین است که اینستکس راه‌اندازی شده اما عملیاتی نشده است.
از سوی دیگر، اروپایی‌ها گفته‌اند که در مرحله اول اجرایی شدن اینستکس، کالاهای مورد مبادله، اقلام بشردوستانه‌ای مانند غذا، دارو و تجهیزات پزشکی و کشاورزی است در حالی که این کالاها اصولاً جزو کالاهای غیرتحریمی محسوب می‌شود. لذا اگر اینستکس با تمام توان و ظرفیت خود کار کند و شامل تمامی کالاهای تحریمی و غیرتحریمی شود، حدود یک دهم تعهدات اروپا در برجام هم نمی‌شود و همین موضوع باعث انتقاد ایران از سازوکار اینستکس شده است.
