الوقت- علی‌رغم تلاش‌های مختلف یکساله ترکیه برای رفع نگرانی‌ها و مخالفت آمریکا و ناتو نسبت به خرید سامانه دفاع موشکی اس400 از روسیه، همچنان این چالش در روابط آنکارا- واشنگتن به قوت خود باقی است. با این حال اصرار آنکارا بر خرید این سلاح در نهایت منجر به انعقاد قرارداد با مسکو شد. مولود چاووش‌اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه سوم آوریل 2019 در نشست وزرای خارجه کشورهای عضو ناتو در واشنگتن طی یک سخنرانی اعلام کرد: «قرارداد خرید سامانه موشکی اس-400 از روسیه یک معامله تمام شده است». اما علی رغم این تاکید مقامات آمریکایی همچنان به ترکیه نسبت به تأثیرات منفی انجام این قرارداد بر روابط آنکارا و غرب هشدار می‌دهند که این امر در شرایط نامساعد اقتصادی ترکیه طبیعتاً مطلوب حکومت اردوغان نخواهد بود.
از همین رو دفتر رئیس جمهور ترکیه روز دوشنبه 9 اردیبهشت اعلام نمود اردوغان در یک گفتگوی تلفنی با ترامپ پیشنهاد تشکیل کارگروه مشترک در رابطه با برنامه ترکیه برای خرید سامانه اس 400 روسی داده است. این امر به معنای آن است که اردوغان با وجود فشارهای آمریکا قصد ندارد از خرید اس 400 چشم پوشی کند. حال این پرسش مطرح است که انگیزه های اصلی ترکیه از پافشاری بر خرید اس 400 از روسیه چیست؟
اهمیت اس 400 برای ترکیه
ترکیه انگیزه ها و دلایل مختلفی دارد:
1-توافق برای خرید این سامانه تا کنون در ارتقای مناسبات روسیه و ترکیه موثر بوده است. ترکیه با روسیه منافع ژئوپلتیکی دائمی دارد و نمی‌تواند آنرا نادیده بگیرد. همچنین ترکیه توانست با جلب نظر روسیه چند عملیات مهم در شمال سوریه در مناطق عفرین و منبج و جرابلس انجام دهد که این عملیات ها برای منافع ترکیه در شرایط عدم همراهی و حتی مخالفت غرب و ناتو جنبه استراتژیک داشت.
2- ضعف رهبران عرب در برابر آمریکا و باج دادن آنها برای پر کردن جیب شرکتهای آمریکایی با خرید تسلیحات باعث تحقیر آنها توسط ترامپ و بازخورد منفی آن در افکار عمومی کشورهای اسلامی و عربی منطقه شده است. اما اردوغان با مقاومت در برابر این فشارها به دنبال حفظ شخصیت کاریزماتیک خود به عنوان مهمترین چهره حزب عدالت و توسعه و همچنین افکار عمومی منطقه می‌باشد.
3-آمریکا همواره از تحویل سامانه های پاتریوت به ترکیه خودداری میکرد اما اردوغان با این اقدام باعث ایجاد سیاست موازنه مثبت و رقابت بین روسیه و آمریکا برای جلب نظر ترکیه می شوند تا جایی که آمریکا در ماههای گذشته پیشنهاد فروش سامانه پاتریوت را به ترکیه داد و «مولود چاوش اوغلو» وزیر خارجه ترکیه اواسط اسفند ماه گذشته از توافق برای خرید پاتریوت خبرداد. همچنین روزنامه جزورالم پست درگزارش اخیر خود احتمال داده بود ترکیه در شمال سوریه توافقاتی با آمریکا برای آزادی عمل بیشتر برای محدود نمودن کردها انجام دهد و در برابر آن از خرید اس 400 منصرف شود.
با این حال ترکیه به تعهدات غرب اطمینان چندانی ندارد به عنوان مثال مواضع مشکوک آمریکا در جدال بین اردوغان و عبدالله گولن، شخص شماره یک کودتای 2016 ترکیه که در ایالت پنسیلوانیای آمریکا زندگی میکند اضافه بر این ترکیه در مناطق حساس سوریه به متحدین کلیدی خود در ناتو اعتماد ندارد مانند حضور نیروهای فرانسوی و آمریکایی در منبج سوریه پس از عملیات ترکیه در عفرین که پیامی هشدار دهنده برای ترکیه بود.
از طرف دیگر احتمال تروریستی اعلام نمودن اخوان المسلمین توسط آمریکا به این بی اعتمادی و تیره شدن روابط دامن میزند؛ نابراین ترکیه با تجهیز خود به اس 400 تلاش میکند این عدم اطمینان را جبران کند.
4- ساختارمنطقه امنیتی خاورمیانه براساس توازن قواست. با خرید اس 400 توسط عربستان و تجهیزسیستم گنبد آهنن رژیم صهیونیستی به سامانه های موشکی آمریکایی، ترکیه نیز برای حفظ توازن قوا ناچار به تقویت سامانه های دفاعی خود با اس 400 می شود .
5- سامانه اس 400 برای ترکیه مقرون به صرفه تر است؛ هزینه تحویل آن به ترکیه دو نیم میلیارد دلار است که یک میلیارد دلار از سامانه پاتریوت ارزان تر است و از طرف دیگر طبق توافق ترکیه و روسیه، بهای آن نباید با دلار پرداخت شود همچنین ترکیه میتواند بهای آن را پس از تحویل پرداخت کند.
چرایی مخالفت آمریکا با خرید اس 400
آمریکا و ناتو به دلایل مختلفی مخالف مجهز شدن ترکیه به اس 400 هستند. خرید تسلیحات نظامی سنگین مثل سامانه های دفاع موشکی باعث میشود تا ترکیه روابط راهبردی خود با روسیه را در سالهای آینده براساس این تجهیزات تنظیم و تقویت کند و این مساله ممکن است همزمان باعث کاهش روابط راهبردی ترکیه با آمریکا شود بنابراین واشنگتن نزدیک شدن بیش از حد ترکیه به روسیه را مخالف منافع خود میداند.
آمریکا همواره به دنبال برتری نظامی اسرائیل نسبت به سایر کشورهای خاورمیانه است و مجهز شدن ترکیه به اس 400 برخلاف برتری اسرائیل ارزیابی میکند همچنین با خرید اس 400 وابستگی های نظامی ترکیه به خرید تجهیزات نظامی آمریکا کاهش پیدا میکند و این منجر به کاهش نفوذ یک طرفه و روابط نامتقارن واشنگتن و ترکیه میشود.
آمریکایی ها معتقدند با خرید اس 400 توسط ترکیه اطلاعات طبقه بندی شده برخی رادار گریزها مانند اف 35 برای روسیه فاش می شود اما ترکیه در مقابل اعلام نموده که یونان عضو دیگرناتو با داشتن اس 300 مشکلی برای ناتو ایجاد ننموده است.
یکی از مهمترین دلایل مخالت آمریکا آسیب زیادی است که به صادرات صنایع نظامی آمریکا وارد میشود زیرا با خرید اس 400 عملاجنگنده های اف 15 و اف 16 دراطراف این سامانه ها بی مصرف خواهند شد و رقابت برای خرید اس 400 در خاورمیانه و شمال آفریقا گسترش پیدا میکند. کشورهایی مثل یونان، مراکش و الجزایر ناچاربه تغییر تجهیزات نظامی خود میشوند که این باعث افت شدید تقاضا برای جنگنده های اف 15 و اف 16 می شود. چون تنها اف 35 جنگنده قابل استفاده میشود و آمریکا نیز در فروش آن دچار محدودیتهای امنیتی است بنابراین ممکن است بسیاری از کشورهای خریدار سابق برای جبران نقض جنگنده های آمریکایی تصمیم به تقویت موشکی خود با سامانه های اس 400 بگیرند. بنابراین اقدام ترکیه برای آمریکا بسیار حساس و نگران کننده است.
