بررسی سیر توسعه توان موشکی ایران یادآور این واقعیت است که سوق یافتن ایران به سمت کسب و بومی کردن تکنولوژی ساخت انواع موشک و ارتقا آن طی دهه‌های گذشته بر مبنای راهبردی دفاعی و متأثر از نوع تهدیدات موجود در محیط امنیتی پیرامونی این کشور بوده است
الوقت- در حالی که فشارهای غرب بر ایران برای محدود کردن برنامه موشکی در راستای راهبرد منطقه‌ای دولت آمریکا و منافع رژیم صهیونیستی به یکی از مباحث عمده در روابط خارجی دولت‌های غربی با ایران تبدیل شده است، کنش‌گری مقامات ایرانی بر تنظیم هرچه بیشتر موشک‌پایه کردن راهبرد دفاعی و امنیتی جمهوری اسلامی تأکید دارد.
نمایش دستاوردهای موشکی ایران در زمینه شهرهای موشکی، کارخانه‌های زیرزمینی ساخت موشک، بروزرسانی و تولید مداوم موشک‌های هوشمند و نقطه‌زن با تکنولوژی‌های پیشرفته که نشان از سرمایه‌گذاری گسترده و برنامه‌ریزی شده ایران در این بخش مهم دفاعی دارد همانند رونمایی از موشک‌های پیشرفته کروز هویزه با برد 1200 کیلومتری، سومار با برد 700 کیلومتر و دزفول با برد 1000 کیلومتر طی هفته‌های گذشته، در کنار اظهارات مقامات نظامی و سیاسی ایران همگی اثبات کننده موشک‌پایه شدن راهبرد دفاعی و امنیتی ایران در بخش سخت‌افزاری می‌باشد.
در این رابطه سرتیپ امیر حاتمی وزیر دفاع ایران در آگوست 2018 «موضوع موشکی» را «اولویت» صنعت دفاعی کشور خواند. اما آخرین نمونه این اظهارات را می‌توان در سخنان حسن روحانی در مراسم جشن سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی مشاهده کرد که صراحتا اعلام کرد: «ما برای ساختن انواع موشک‌های ضدزره، انواع موشک های پدافند هوایی، انواع موشک های زمین به دریا و دریا به دریا و انواع موشک های زمین به زمین از کسی اجازه نگرفته‌ایم و نخواهیم گرفت». موضوعی که چند روز پیشتر محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران نیز بر آن تأکید کرده بود.
ظریف 19 بهمن ماه در مصاحبه با روسیه الیوم گفت: «در صورتی که اروپا بخواهد گروه اقدام مالی و مذاکره در خصوص موشک را به عنوان شرط بر تهران تحمیل کند که بی ارتباط با برجام است، ما گزینه های زیادی در اختیار داریم».
در این شرایط اما سخنان روزهای اخیر سردار سلامی جانشین فرمانده کل سپاه پاسداران در مورد «تغییر در معادلات بازدارندگی» و «جهش استراتژیک» در صورت لزوم و «متناسب با رفتار دشمنان» عملاً بخشی از گزینه‌های تحت اختیار تهران را گوشزد کرد.
تهدیدات تعیین‌گر دکترین موشکی ایران
بررسی سیر توسعه توان موشکی ایران یادآور این واقعیت است که سوق یافتن ایران به سمت کسب و بومی کردن تکنولوژی ساخت انواع موشک و ارتقا آن طی دهه‌های گذشته بر مبنای راهبردی دفاعی و متأثر از نوع تهدیدات موجود در محیط امنیتی پیرامونی این کشور بوده است. در ابتدا حملات موشکی رژیم بعث عراق به شهرهای ایران در طی جنگ هشت‌ساله و ناتوانی ایران در ایجاد موازنه تهدید با این قابلیت موشکی عراق در شرایط تحریم‌های تسلیحاتی غرب موجب گردید که اولین جرقه آغاز ساخت موشک بر اساس تهدیدات همجواری زده شود. در این دوران آغاز حرکت ایران به سمت مهندسی معکوس موشک‌های خریداری شده از کره شمالی یا لیبی بود. موشک های ار17 و ار 17 ام (اسکاد) ساخت شوروی با برد 1000 کیلومتر که نمونه های بویم سازی شده آنها شهاب 1 و شهاب 2 نامیده شدند. همچنین به طور مثال موشک های تاکتیکی و کوتاه برد و CSS-8 WS-1 ساخت چین با 70 تا 150 کیلومتر بود. در دهه 1990 ساخت موشک تاکتیکی "فاتح 110" با برد 200 کیلومتر و سپس موشک زلزال2 با برد 300 کیلومتر تکمیل شد.
با این وجود تغییر شکل یافتن تهدیدات همجواری به تهدیدات منطقه‌ای با توجه به حضور نظامی آمریکا در خلیج فارس و تهدیدات رژیم صهیونیستی در دهه‌های بعد که نهایتاً به تلاش قدرت‌های متخاصم برای پاره کردن کمربند امنیتی محور مقاومت از طریق تهاجم تمام عیار به سوریه برای سرنگون کردن نظام سیاسی و تجزیه این کشور انجامید، موجب شد تا تهران در طی دو دهه اخیر برد موشک‌های خود را بنا بر تهدیدات جدید تا 3000 کیلومتر با قابلیت نقطه‌زنی، سوخت جامد و هوشمندسازی آنها افزایش دهد. این مرحله با ساخت شهاب 3 با برد اولیه 1700 کیلومتر آغاز شد که با بهینه سازی آن در موشک قدر 110 برد سلاح به 3000 کیلومتر افزایش یافت. علاوه بر این در ادامه صنایع نظامی ایران موشک های بالستیک "سجیل" با برد2 هزار کیلومتر، عماد با برد 2500 کیلومتر و موشک کروز "سومار" برد از 2 تا 3 هزار کیلومتر را طراحی کرد که می توانند تمامی تهدیدات منطقه ای ایران را تحت پوشش قرار دهند.
با این حال در شرایط جدید به نظر می‌رسد که سخنان مقامات ایرانی نشان از نتیجه‌گیری و تحلیل راهبردی تهران از جهش یافتن تهدیدات محیط امنیتی از فضای منطقه‌ای به فضای فرامنطقه‌ای دارد. این امر همانگونه که در مواضع سیاسی و نظامی ایران قابل مشاهده است می‌تواند موجب برداشتن محدودیت خودکنترلی برد موشک‌های ایرانی شود چنانکه بر طبق همه قوانین و مقررات بین المللی اگر کشوری مثلا به ایالات متحده پایگاه نظامی بدهد و بعد اجازه دهد که ایالات متحده از این پایگاه نظامی مثلا برای حمله و یا حتی تهدیدآفرینی بر علیه ایران استفاده کند، ایران نیز حق دارد که این پایگاه‌ها را هدف قرار دهد. در واقع ایجاد موازنه تهدید با استفاده از توانمندی‌های موشکی امروزه یکی از موثرترین و کاربردی ترین نوع توانمندی نظامی در راهبرد دفاعی کشورهای پیشرفته جهان است.
