اقدام اروپا مبتنی بر تحریم تسلیحاتی عربستان تا حدودی میتواند در اعمال فشار بر ریاض برای کاستن از اقدامات تجاوزکارانه و جنایت بار در یمن موثر باشد. این اقدام نشان میدهد اتحادیه اروپا برای حمایت از عربستان چک سفید امضا به آنها نداده است که عربستان را مجاز به هر اقدامی بکند و برای این اتحادیه منافع امنیتی و حفظ وجهه بینالمللی مهمتر از کسب رضایت سعودیها میباشد.
الوقت- پارلمان اروپا روز پنج شنبه 9 آذر قطعنامهای را برای تحریم تسلیحاتی عربستان سعودی به تصویب رساند. این مصوبه در راستای جنایات جنگی نیروهای ائتلاف عربی به رهبر عربستان در یمن و همچنین جلوگیری از گسترش خشونتها علیه غیرنظامیان یمنی در پارلمان اروپا مطرح شد. در این مصوبه که با 359 رأی موافق در برابر 212 رأی مخالف و 31 رأی ممتنع به تصویب رسید، از مقامات سیاسی دولتهای اروپایی خواسته شد، فروش تسلیحات نظامی به عربستان سعودی را به علت جنایاتی که علیه مردم یمن روا داشته است متوقف کنند.
بهعلاوه این مصوبه تجارت تسلیحاتی کشورهای عضو اتحادیه ازجمله انگلیس، فرانسه، آلمان و اسپانیا با عربستان را بهشدت مورد انتقاد قرار داده و خواستار تعلیق این معاملات تجاری شده است. در این مصوبه آمده است: «کشورهای عضو اتحادیه اروپا از زمان تشدید درگیریها، با نقض مواضع مطلق شورای سیاست خارجی در ارتباط با کنترل معاملات تسلیحاتی، همچنان فروش سلاح به عربستان را مجاز به شمار میآورند. به همین علت، اعمال تحریم تسلیحاتی اتحادیه اروپا علیه عربستان، بهگونهای مؤثر، باعث افزایش و مقبولیت توافق میان کشورهای عضو در خصوص خطمشیهای مرتبط اتحادیه و درنهایت، قوانین بشردوستانه بینالمللی میگردد».
در همین راستا پارلمان اروپا علاوه بر اینکه مصوبه مذکور را به تصویب رساند، مستقیماً از اقدامات عربستان در یمن انتقاد کرد و این اقدامات را مصداق جنایت جنگی خواند. به نقل از راشاتودی در متن این مصوبه آمده است که : «اتحادیه اروپا خشونتهای در حال وقوع در یمن و نیز تمامی حملات علیه غیرنظامیان و زیرساختهای غیرنظامی را که شامل جرائم جنگی میشود، محکوم میکند. دهها حمله هوایی به دست عربستان صورت گرفته که با نقض قوانین جنگی ازجمله استفاده از بمبهای خوشهای که مطابق قواعد بینالمللی ممنوع اعلامشده، همراه بوده و بیتردید موجب کشته شدن غیرنظامیان و آسیب رساندن به آنان شده است.» در ادامه نمایندگان پارلمان اروپا از محاصره یمن به دست ائتلاف عربی به رهبری عربستان سعودی و همچنین تخریب زیربناهای غیرنظامی همچون مراکز بهداشتی و درمانی و آموزشی در حملات هوایی این ائتلاف بهشدت انتقاد کردند.
علاوه بر این مصوبه از فدریکا موگرینی مسئول سیاستهای خارجی اتحادیه اروپا میخواهد «سریعاً استراتژی و برنامههای یکپارچه اتحادیه اروپا در خصوص یمن را ارائه دهد» همچنین نمایندگان اروپا طی این مصوبه بار دیگر درخواست خود را از موگرینی که مبتنی بر «پیدا کردن ابتکار عمل جدید در اعمال تحریم تسلیحاتی علیه عربستان» است را مطرح کردند.
درعینحال، باید توجه داشت این اقدام پارلمان اروپا در شرایطی انجام میپذیرد که کشورهای اروپایی، همچون انگلیس، آلمان و فرانسه از مهمترین فروشندگان سلاح به عربستان هستند. صادرات سلاح به عربستان یکی از اصلیترین راههای کسب درآمد کشورهای اروپایی است و عربستان رکورددار بالاترین میزان قراردادهای تسلیحاتی با اتحادیه اروپایی میباشد. ریاض بزرگترین خریدار تسلیحات نظامی از انگلستان است و میزان خرید سلاح توسط عربستان از انگلیس در 10 سال گذشته چیزی حدود 275 درصد افزایش داشته و با آغاز جنگ یمن انگلیس لندن بالغبر شش میلیارد دلار سلاح به عربستان صادر کرده است؛ بهعلاوه به نقل از سازمانهای مردمنهاد، ۵۰ نظامی ارتش انگلیس به افسران عربستانی حاضر در جنگ یمن، مهارتهای جنگی آموزش میدادند. آلمان نیز در ماه نوامبر اعلام کرد در سهماهه اول سال 2017 میزان ارزش صادرات اسلحه به عربستان در مقایسه با سه ماه اول سال 2016 پنج برابر افزایش داشته است. در 10 سال اخیر چند ده میلیارد دلار تجهیزات نظامی از اروپا به عربستان صادرشده و به نقل از گاردین، با آغاز جنگ یمن، یکصد مجوز صادرات فروش اسلحه به عربستان، صادر شده است.
با این وجود تمایل اتحادیه اروپا برای اعمال محدودیت و تحریم بر فروش سلاح به عربستان علیرغم میزان بالای مبادلات تسلیحاتی کشورهای اروپایی با عربستان جای پرسش است. مسلماً با توجه به میزان بالای سودآوری فروش سلاح به عربستان برای اتحادیه اروپا، تصمیم برای تحریم این کشور نه یک تصمیم ایجابی -که بنیان آن بر اصول حقوق بشری و انسان دوستانه است- بلکه یک تصمیم سلبی و واکنشی میباشد. به عبارت دیگر اقدامات عربستان در یمن به وجود آورنده یکی از بزرگترین جنایات بشری سالهای اخیر در جهان است. عمق فاجعه آنقدر عمیق است که دیگر اتحادیه اروپا بیش از این نمیتواند خود را شریک در جنایات عربستان در یمن ببیند و به فروش سلاح به عربستان ادامه دهد. در بعدی دیگر سازمان عفو بینالملل در اردیبهشت ماه سال گذشته گزارشی را در خصوص استفاده داعش از سلاحهای آلمانی منتشر کرد. بر اساس آنچه عفو بینالملل اعلام کرده است، بخشی از سلاحهایی که در دست داعش دیده میشود، ساخت کشور آلمان می باشد. روزنامه فرانکفورتر آلگماینه که گزارش سازمان عفو بین الملل را در این خصوص منتشر کرده بود در این خصوص تاکید کرد که تسلیحات ساخت شرکت آلمانی «هکلر اند کخ» (Heckler & Koch) به صورت خاص در اختیار گروه تروریستی داعش قرار دارد. بدیهی است که سازمانهای اطلاعاتی و نظامی کشورهای اروپایی از این معاملات تسلیحاتی پنهان بی اطلاع نیستند. حال با توجه به اینکه امنیت اروپا با گسترش قدرت گروههای تروریستی همچون داعش طی سه سال گذشته به شدت کاهش یافته بود، این اقدام نشان میدهد این اتحادیه برای حمایت از عربستان چک سفید امضا به آنها نداده است که آن را مجاز به هر اقدامی بکند و برای اتحادیه، منافع امنیتی و حفظ وجهه بینالمللی مهمتر از کسب رضایت سعودیها میباشد.
جنگ علیه یمن توسط عربستان و نه کشور عربی دیگر در فروردین 94 با حمله موشکی و هوایی عربستان به این کشور آغاز شد. این حمله با حمایت آمریکا و برخی از کشورهای اروپایی انجام گرفت. بعد از آغاز جنگ آمریکا و انگلیس کمکها و صادرات تسلیحاتی به عربستان و دیگر کشورهای ائتلاف عربی علیه یمن را افزایش دادند. از سال 94 تاکنون این جنگ خرابیهای گستردهای برای یمن بهجای گذاشته است و بیشتر تأسیسات زیربنایی، خدماتی، بیمارستانها و مدارس و حتی منازل مردم این کشور زیر بمبارانهای مداوم ائتلاف عربی تخریبشدهاند. به دنبال این تجاوز آشکار عربستان و ائتلاف به یمن تاکنون بالغبر 22 هزار یمنی کشته شده و میلیونها تن آواره گشتهاند.
با این وجود، اقدام اروپا مبتنی بر تحریم تسلیحاتی عربستان تا حدودی میتواند در اعمال فشار بر ریاض برای کاستن از اقدامات تجاوزکارانه و جنایتبار در یمن موثر باشد. در همین راستا محمدعلی الحوثی سخنگوی جنبش انصارالله یمن از این مصوبه استقبال کرد و بیان داشت: «این طرح اتحادیه اروپا که تجاوز عربستان به یمن و حمله به غیرنظامیان و زیرساختهای یمن با حمایت امریکا را نقض حقوق بشر و قوانین بینالملل دانسته است، گامی مثبت از سوی این اتحادیه محسوب میشود و نشان میدهد که اتحادیه اروپا متوجه عمق فاجعهای که تجاوزات عربستان به بار آورده و نیز محاصره ظالمانه و نفوذ تروریسم و گروههای تروریستی مثل داعش و القاعده به مناطق حساس یمن و خطری که آنها برای امنیت و صلح بینالملل ایجاد کردهاند، شده است.»
در مجموع ، به هر دلیل می توان این اقدام اتحادیه اروپا را مثبت تلقی نمود؛ اما مسئله اساسی تر این است که کشورهای عضو، تا چه میزان پایبند به این مصوبه خواهند بود. ضمن اینکه انتظار می رود علاوه بر عدم فروش سلاح، آنها، عربستان و ائتلاف عربی را به دلیل ارتکاب به جنایات جنگی تحت فشار قرار دهند. زیرا در این مصوبه بر این جنایات تصریح نموده اند. در هر صورت باید منتظر گامهای عملی اتحادیه اروپا بود.