به گزارش الوقت، هفته گذشته مقام های ارشد دولتی و احزاب سیاسی منطقه خودمختار کردستان عراق با برگزاری یک همه پرسی در مورد استقلال در روز ۲۵ سپتامبر یعنی نزدیک به سه ماه دیگر موافقت کرده اند. این تاریخ در جریان نشستی در شهر اربیل به ریاست مسعود بارزانی رئیس دولت کردستان تعیین شد. در بیانیه ای که پس از این نشست منتشر شد آمده است که رای گیری در سه استان تشکیل دهنده این منطقه و "نواحی خارج از مدیریت منطقه" برگزار خواهد شد.
با این حال هرچند به نظر می‌رسد اعلام این خبر و تعیین تاریخ برای برگزاری همه‌پرسی مسیر چندان دشواری نبوده است، اما عملی شدن مسئله استقلال و درواقع استقلال طلبی برخی جریان‌های کرد در منطقه اقلیم چندان به آسانی و بدون چالش نخواهد بود.
در واقع مسئله استقلال طلبی اقلیم کردستان عراق با مخالفت‌های قابل توجهی هم در داخل عراق و هم در منطقه و هم در نظام بین‌المللی روبروست که رسیدن به این مسیر پرچالش را به غایت دشوار خواهد ساخت.
مخالفان داخلی: آماده نیستیم
هرچند موضوع استقلال طلبی اقلیم کردستان موضوعی فراگیر و مطلوب همه گروه‌های کردی به نظر می‌رسد، اما در میان گروه‌های کردی نیز این مسئله با مخالفت‌های جدی روبروست. در میان جریان‌های شاخص کردی، دو جنبش تغییر(گوران) و جماعت اسلامی تاکید کردند، باید پیش از برگزاری همه پرسی به عادی سازی اوضاع اقدام کرده و مشکلات را حل کرد حال آنکه به نظر می رسد حل و فصل مشکلات داخلی که بیش از سه سال است ادامه داشته است، دشوار است.
در واقع باید توجه داشت که همه احزاب و جریانات سیاسی اقلیم بر سر موضوع استقلال اتفاق نظر ندارند. حتی بخشی از اتحادیه میهنی کردستان عراق که اکنون در نقشه راه خود بر همه پرسی استقلال اقلیم کردستان اشاره دارد نیز نظر متفاوتی دارند. عادل مراد دبیر شورای مرکزی اتحاد میهنی کردستان عراق (یکیتی) سال گذشته در مراسم استقبال از جورج بوستن معاون هیأت امداد رسان سازمان ملل در عراق (یونامی) گفت: ازسرگیری مجدد گفتگوها بین اقلیم کردستان و بغداد و بررسی موضوع فدرالی دارای اهمیت خاصی است اما جدا شدن از بغداد خدمتی به کردها نخواهد کرد و خیانت است.
امین بکری نماینده جنبش تغییر ( گوران) در پارلمان عراق و به عنوان یکی از جریان‌های کردی ضد استقلال در همین زمینه می‌گوید: رئیس اقلیم کردستان عراق قادر نیست کردستان را از دولت مرکزی بغداد جدا کند و ما نیز به عنوان جنبش گوران موافق استقلال کردستان نیستیم و خواستار اتحاد و همبستگی تمامی جناح های سیاسی عراق و حل مشکلات هستیم.
همچنین علاوه بر کردها، مخالفان در میان دیگر گروه‌های قومی عراق نیز به شدت با مسئله استقلال طلبی اقلیم مقابله می‌کنند. فارغ از گروه ها و جریان های شیعی که همگی بصورت متفق‌القول استقلال طلبی اقلیم را غیرقابل پذیرش عنوان می‌کنند، عمده احزاب، گروه ها و شخصیت های سنی نیز با توجه به وجود جمعیت سنی قابل توجه در کرکوک و همچنین چشم داشتن به منابع عظیم نفتی این شهر که آن را منبع درآمدی اساسی برای تشکیل و اداره اقلیم سنی مورد ادعای خود می دانند، نسبت به استقلال کردها نظر مساعدی ندارند. چرا که الحاق این شهر به منطقه اقلیم کردستان می تواند رویای آن دسته از سنی های خواهان تجزیه را به طور کل از بین ببرد.
براین اساس در میان جریان‌های داخلی عراق، موضوع استقلال اقلیم موضوعی پرچالش و با موانع و مخالفت‌های عمده سایر جریان‌های داخلی کردی و غیرکردی روبرو خواهد بود.
مخالفان منطقه‌ای: استقلال اقلیم، موضوع مخالف امنیت ملی
در میان کشورهای منطقه بدون تردید دولت مرکزی بغداد مهمترین و اصلی‌ترین مخالف مناقشه تجزیه طلبی اقلیم است. بطور طبیعی هیچ کشوری از تجزیه طلبی و جدایی قسمتی از خاک خود استقبال نمی‌کند و این موضوع در ارتباط با دولت مرکزی عراق نیز صادق است. از دیدگاه بغداد، جدایی کردها چالش مستقیمی برای قدرت مرکزی محسوب می شود. این تضاد منافع همواره جریان پنهانی مداومی در روابط بغداد – اربیل بوده و عامل برخی مناقشات سیاسی جاری از جمله وضعیت اراضی مورد مناقشه عراق، سهمیه بودجه فدرال، و توسعه نفتی کردستان طی چند سال گذشته بوده است. نوری مالکی معاون رئیس جمهور عراق معتقد است: مقامات اقلیم کردستان با طرح موضوع استقلال در وهله اول از این موضوع برای پنهان کردن مشکلات و معضلات اقلیم استفاده می کنند و در وهله دوم این موضوع را به عنوان یک اهرم برای فشار آوردن به مقامات عراق و بغداد بکار می گیرند.
در میان دیگر کشورهای منطقه، ایران، ترکیه و سوریه نیز از مخالفین سرسخت مسئله استقلال طلبی کردها به شمار می‌روند. در همین ارتباط سخنگوی وزارت خارجه ایران اعلام کرد، موضع اصولی ایران مبتنی بر حمایت از حاکمیت عراق و یکپارچگی آن است و اقلیم کردستان جزئی از جمهوری عراق است. از سوی دیگر بن علی یلدریم نخست وزیر ترکیه در واکنشی سریع به خبر همه پرسی در خصوص جدایی اقلیم کردستان عراق، همه پرسی را اشتباه بزرگی دانست. مخالفت ترکیه و ایران نیز بیش از هرچیز متاثر از ملاحضات امنیتی ملی و احتمال تسری جنبش‌های گریز از مرکز به سایر مناطق می‌باشد. مخالفت همزمان ترکیه و ایران با مناقشه تجزیه طلبی اقلیم کردستان در حالی است که هر دو کشور روابط نزدیک و گرمی را با رهبران سیاسی اقلیم دنبال می‌کنند؛ اما علی رغم این شرایط نگاه هر دو کشور به تجزیه طلبی و جدایی اقلیم از بغداد بسیار مخالفت‌آمیز و توام با نگرانی جدی است.
مخالفان بین‌المللی: ترجیح تداوم شرایط فعلی بر استقلال اقلیم
در میان بازیگران بین‌المللی و خارج از منطقه تقریبا اجماع قابل توجهی درباره مخالفت با مسئله تجزیه طلبی و استقلال اقلیم وجود دارد. هم روسیه و هم آمریکا علی‌رغم اختلاف نظرهای متعدد در مسائل منطقه، اما در موضوع اقلیم بر لزروم حفظ وحدت و یکپارچگی عراق تاکید دارند.
در واکنش به اعلام تعیین تاریخ برای برگزاری همه‌پرسی استقلال در اقلیم، سخنگوی وزارت خارجه روسیه اظهار داشت که روسیه حامی وحدت اراضی عراق بدون هیچ شروطی است. همچنین وزارت خارجه آمریکا با صدور بیانیه ای اعلام کرد که ما حامی عراقی یکپارچه هستیم و بر این اساس مسئولان اقلیم را به بحث و گفت وگو با دولت مرکزی بر اساس قانون اساسی عراق تشویق می کنیم. همزمان آلمان نیز با ابراز نگرانی از تصمیم مسئولان اقلیم کردستان عراق مبنی بر برگزاری همه پرسی برای جدایی، این اقدام را موجب دامن زدن به بحران در منطقه برشمرد و نسبت به آن هشدار داد. در همین ارتباط «زیگمار گابریل » وزیر خارجه آلمان اظهار داشت: ما فقط می توانیم در مورد اتخاذ اقدامات یکجانبه هشدار دهیم، زیرا وحدت عراق با خطر بزرگی روبه رو است.
اگرچه دلایل متفاوتی تا کنون در ارتباط با مخالفت برخی بازیگران غربی از جمله آمریکا و اتحادیه اروپا با مناقشه استقلال کردستان مطرح شده است، اما تردیدی در این نیست که عملی شدن استقلال کردستان، ابتکار عمل و امکان بازیگری سیال بسیاری از بازیگران غربی را در منطقه از بین خواهد برد. در حال حاضر موضوع استقلال کردستان عراق، به عنوان اهرم فشاری موثر و کارت بازی فعالی است که برخی کشورهای غربی در بازی خود با بغداد از آن استفاده می‌کنند. از طرف دیگر همین ابزار کارآمد در روابط غرب با رهبران کردی منطقه نیز به کار گرفته می‌شود و گاه رهبران غربی با اتخاذ مواضعی دوپهلو و مبهم، اهداف مورد نظر خود را در اقلیم دنبال می‌کنند. ساخت بزرگترین کنسول‌گری آمریکا در منطقه و به روایت دیگر در جهان که سال گذشته در شهر اربیل اقلیم کردستان عراق احداث شد نشان می‌دهد واشنگتن نمی‌تواند و نمی‌خواهد فرصت بازی با کردها را از طریق اقلیم از دست دهد. براین اساس در موارد متعددی وجود حفظ شرایط فعلی اقلیم برگ بازی بازیگران غربی و اروپایی با سایر رهبران و کشورهای منطقه از عراق گرفته تا ترکیه، ایران و سوریه است. در این صورت بسیار طبیعی به نظر می‌رسد غرب به جای گرایش به پایان دادن به مناقشه استقلال اقلیم، ترجیح خود را بر حفظ شرایط کج دار و مریز فعلی قرار دهد.
با وجود مخالفت‌های داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی گسترده و در واقع عدم وجود اجماع داخلی و منطقه‌ای و جهانی کافی بر سر مسئله استقلال اقلیم، تعیین تاریخ برگزاری رفراندوم از جانب رهبران کرد به چه معناست؟ در چنین شرایطی بسیاری از ناظران سیاسی، کارشناسان و حتی مردم عادی می‌گویند رئيس حکومت اقلیم با طرح مجدد موضوع همه‌پرسی در صدد "خرید زمان" و "سرگرم کردن افکارعمومی" برای غلبه بر بحران و اختلافات کم‌سابقه در اقلیم کردستان است که موضوع ریاست مجدد او، یکی از جدی‌ترین محورهای آن به شمار می‌رود.
