الوقت - مناسبات ديرينه و روابط خوب دو كشور افغانستان و هند؛ همواره بر پایه های مودت استوار بوده است؛ هند به دليل عملكرد هاي مثبت در قبال مسائل افغانستان؛ نزد مردم افغانستان محبوب است. طي سیزده سال گذشته، هند از برقراري نظام مردم سالار و اشاعه آزادي در افغانستان حمايت كرده و بیش از 5/2 میلیارد دلار ه افغانستان کمک مالي نموده و در بازسازی بخش های عمراني وآموزشي نقش و سهم بارزی به عهده گرفته است.
اهداف سفر:
محمد اشرف غني رئيس جمهور افغانستان همراه با هياتي بلند پايه براي سفري سه روزه وارد دهلي نو شد و با نخست وزير هند ديدار وگفتگو كرد. هدف از اين سفر احياي روابط افغانستان با هند و رفع نگراني دهلي نو از روابط رو به گسترش كابل - اسلام آباد، اعلام شده است. صلح در افغانستان حامل سه پيامد با اهميت براي هند خواهد بود: پيامد نظامي مبتني بر تقويت گروه هاي تندرو تهديد كننده امنيت، پيامد اقتصادي مبتني بر توسعه روابط تجارتي هند و آسياي ميانه، پيامد سياسي مبتني بر تحكيم دموكراسي براي تضعيف نظاميان پاكستان. [1]
از منظر برخي تحليلگران روابط نزدیک و دوستانه دهلی - کابل طی سیزده سال گذشته یکی از دلایل تداوم ناامنی ها در افغانستان بوده است؛ رابطه ای که برای پاکستانی ها به شدت حساسیت برانگیز و حتی غیر قابل کتمان و تحمل است. علي رغم فشارهای وارده شده بر افغانستان؛ خسارت هاي وارده بر هندوستان؛ عملكرد هاي پاكستان بر روابط دوستانه كابل – دهلي تاثیر چنداني نداشته است.
حکومت وحدت ملی نيز در پي آن است كه سیاست« هم لعل بدست آید و هم دل یار نرنجد» را در تعامل با پاکستان و هند تجربه کند.
پيامد ها:
سفرهای خارجی مقامات حکومت وحدت ملی به پاکستان و رفت و آمد هاي دوجانبه مقامات این دو کشور و تغییر مثبت در روابط اسلام آباد- کابل، تا حدودی برای هند دور از انتظار بود. اگرچه سفر دكتر عبدالله رییس اجرایی افغانستان به دهلی، به موازات سفرهای رییس جمهور به عربستان و پاکستان، در راستاي دلجویي از هندی ها صورت گرفت.
اينك مدتی است که به نظر می رسد روابط اسلام آباد - کابل چندان شفاف و صميمي نیست. چنین تصور می شود که التهاب روزهای نخست فرو نشسته است.گسترش ناامنی ها در مناطق مختلف، ظهور داعش در کشورهای مختلف منطقه، مبهم ماندن روند صلح که قرار بود با همکاری و تلاش پاکستان آغاز شود، دريافت پیام های خلاف انتظار، آغاز حملات شديد طالبان مورد حمايت پاكستان در مناطق شمال افغانستان؛ اینها مواردي است كه موجبات انجام سفر تاخيري محمد اشرف غني به هندوستان را فراهم ساخت.
البته در پي پیروزی «حزب بهاراتیا جاناتا »و نخست وزیر شدن «نارندرا مودی» انتظار می رفت که روابط دهلی - کابل بیش از پیش تقویت و گسترش یابد؛ زیرا حزب مذكور به صورت سنتی علیه پاکستان موضع‌گیری می کرد. به همین دلیل تصور بر آن است كه حکومت« نارندرا مودی» نه تنها کمک‌ها به افغانستان را ادامه خواهد داد؛ بلکه کمک‌های عمراني و نظامی به افغانستان را نیز افزایش دهد.
ظرفیت ها و موقعيت هاي ممتاز حکومت «نارندرا مودی» دستيابي به فرصت تجدید و تعمیق روابط با دهلی را براي حکومت وحدت ملی الزامي مي نمايد. ضمن آن كه به پاکستان نیز این پیام را می رساند که کابل صبر چنداني برای تجربه مجدد فریب های سیاسی اسلام آباد را ندارد.
همچنين يكي از مواردي كه مقامات هندي در اين سفر مطرح مي كنند، نگراني از فعال شدن تركيه در امور افغانستان است.[2] در واقع نفوذ مستقيم تركيه بر دو قوم ازبكان و هزاره ها در افغانستان به تشديد نگراني هاي هند دامن زده است. از لحاظ ديپلماسي، طرف میانجی بین طرفين درگير بايد كشوري باشد كه وزنه وجاهت اسلامي و قابليت پذيرش طرفين را دارا باشد. اين به معناي نقش حياتي تركيه بجاي هندوستان در مذاكرات افغانستان با پاكستان است. تمايل پاكستان به ايجاد دفتر سياسي براي طالبان در تركيه بيشتر از ساير كشورها است درحالي كه غرب متمايل به قطر و عربستان سعودي هستند؛ كه اين موضوع ميزان نقش پاكستان را برجسته مي كند.
نتيجه گيري:
بخشی از مردم افغانستان بر این باور هستند که پاکستان در دوران هجوم شوروی سابق؛ مهاجران افغانستاني را پناه داد و مجاهدان را تربیت و تجهیز كرد به گونه اي که یک ابر قدرت را باشکست مواجه ساختند و مجاهدان را به قدرت رساندند.
اما بخشی دیگر از مردم معتقد هستند که افغانستان بعد از سال 1357 توسط نیروهای تحت هدایت سازمان اطلاعات و امنيت پاکستان مورد تهاجم قرار گرفت و جنگ علیه افغانستان با همكاري پاكستان از طريق طالبان اعمال گرديد و زیر ساخت های اقتصادی و نهادهای اداری و امنیتی افغانستان توسط پاکستان تخریب شد.
افغانستان مرز وسیعي با پاکستان دارد؛ وابستگی های بیش از حد افغانستان به پاکستان هم واقعیتي انکارناپذیر است که به طور همه جانبه باید مورد مطالعه قرار گیرد. البته نفوذ پاکستان در بین شخصیت‌های ذی نفوذ افغانستان حتی در رده های بالاي حکومتي؛ در زمينه هاي عقيدتي و عرصه هاي فرهنگي قابل انكار نيست. اما در مقابل؛ هندوستان نيز میکوشد در بین نهادهای امنیتی و سیاسی افغانستان نقش داشته باشد؛ علاوه بر كمك هاي مالي و خدمات عمران ؛ طي اعطاء بورسيه هاي تحصیلی آموزشي، روحیه جوانان افغانستاني را با خود هم سو و آنان را ضد پاکستانی مي نمايد. از منظر جامعه شناسي بسياري از مردم افغانستان نسبت به حضور هندی ها در سطوح مختلف، مخالفت جدي ندارند؛ اما بر عکس حضور یک فرد پاکستانی برای آنان سوال برانگيز و غير قابل تحمل است.
مسلما كابل و دهلي با توجه به نیازهای متقابل، ظرفيت و زمینه های خوبی برای ادامه همکارهای دوستانه دارند. هندوستان؛ از طریق ارتقاء سطح مناسبات و روابط با افغانستان، بهتر خواهد توانست پاکستان را تحت كنترل درآورد، همچنين به آب های گرم نیز راه یابد. افغانستان نیز ضمن بهره مندي از کمک های مالی، فنی و حمایت های سیاسی هندوستان در عرصه بين المللي؛ در تلاش است تا از اين اهرم فشار علیه پاکستان بهره برداري كامل نمايد.
احمد مرجاني نژاد – كارشناس افغانستان
