به نظر می‌رسد نزاع جدید پرچم در کرکوک نقشی مهم و غیرقابل انکار در تلاش احزاب اقلیم کردستان برای برگزاری همه‌پرسی استقلال داشته است.
لوقت: مسعود بارزانی رئیس اقلیم کردستان در 30 مارس 2017 (10 فروردین 1396) در دیدار با آنتونیو گوترش رئیس سازمان ملل، بار دیگر بر برگزاری همه‌پرسی استقلال در اقلیم کردستان تاکید کرد. مقامات سیاسی اقلیم کردستان هدف از گفته‌های اخیر بارزانی در ارتباط با برگزاری همه‌پرسی استقلال در سال 2017 را اطلاع‌رسانی به جامعه جهانی و آماده کردن افکار عمومی برای انجام این همه پرسی اعلان کردند. علاوه بر این اظهارات در 3 آوریل 2017 (13 فروردین 1396) نیز نشست مشترک میان احزاب دموکرات کردستان عراق و اتحادیه میهنی کردستان، به منظور برنامه‌ریزی برای انجام همه‌پرسی استقلال در اقلیم کردستان انجام شد و بر اساس بیانیه منتشر شده میان دو طرف، بر انجام همه‌پرسی استقلال در آینده نزدیک و بعد از گفت‌وگو با دیگر احزاب سیاسی اقلیم کردستان تاکید شد. همچنین، در همین راستا در روز چهار آوریل 2014 (14 فروردین 1396) هیات مشترک این دو حزب بر اساس برنامه‌ای از پیش تعیین شده به‌منظور حصول توافق با دیگر جریان‌های سیاسی با احزاب اتحاد اسلامی کردستان و جامعه اسلامی کردستان نشست مشترک برگزار کردند.
هر چند بارزانی در سال‌های بعد از 2003 بارها بر ضورت استقلال کردستان تاکید کرده و به ویژه بعد از ظهور داعش در عراق به‌طور جدی مساله برگزاری همه‌پرسی استقلال را طرح کرده است، اما به نظر می‌رسد هیچگاه همانند شرایط کنونی میان جریان‌های سیاسی اقلیم کردستان برای برگزاری همه‌پرسی، وحدت‌نظر وجود نداشته است. حال این پرسش مطرح است که زمینه اتفاق‌نظر جریان‌های سیاسی اقلیم کردستان برای برگزاری اعلام استقلال چیست؟ در بررسی این سوال ضروری است که دو موضوع مهم مورد توجه قرار گیرد که هر دو در ارتباط با خواسته‌ها و اقدامات کردهاست.
1- اهتزاز پرچم اقلیم کردستان در کرکوک و نزاع بر سر آن
در اقدامی غیر منتظره در چند هفته گذشته، نجم‌الدین کریم عضو شورای رهبری حزب اتحادیه میهنی کردستان و استاندار کرکوک خواستار به اهتزاز در آوردن پرچم حکومت اقلیم کردستان در ادارات و نهادهای دولتی کرکوک شد. علی‌رغم مخالفت‌های اعراب و ترکمن‌ها و بدون حضور آنها در نشست انجمن سیاسی استان کرکوک، در 28 مارس 2017 پرچم اقلیم کردستان در کنار پرچم عراق در تمامی نهادهای رسمی و ادارات حکومتی به اهتزار در آمد. در اولین واکنش در 27 مارس 2017 (7 فروردین 1396) حکومت مرکزی عراق اعلام کرد که به صورت مقطعی حقوق کارمندان نهادها و ادارات رسمی کرکوک را پرداخت نخواهد کرد. همچنین، در اقدامی وسیع‌تر پارلمان عراق در نشست 1 آوریل 2017 (12 فروردین 1396) اهتزار پرچم اقلیم کردستان در ادارات دولتی کرکوک را غیر قانونی اعلام کرد و خواهان پایین کشیده شدن آن شد. همچنین، بر اساس مصوبه مجلس نمایندگان عراق تعیین شد که کردها دیگر به فروش نفت کرکوک تسلط نداشته باشند. البته این مصوبه با مخالفت شدید نمایندگان کرد در مجلس ملی عراق مواجه شد و تنش لفظی شدیدی میان آنها با سلیم الجبوری رئیس پارلمان رخ داد و آنها صحن علنی مجلس را ترک کردند.
در واکنش به اقدام جدید مجلس نمایندگان عراق در کرکوک، نجم‌الدین کریم در 2 آوریل 2017 (12 فروردین 1396) مصوبه پارلمان عراق را غیر قانونی خواند و انجمن سیاسی استان کرکوک که کردها در آن اکثریت اعضا را تشکیل می‌دهند اعلام کرد که دستور مجلس عراق را اجرایی نخواهند کرد. همچنین، مسعود بارزانی اعلام کرد که دیگر پرچم اقلیم کردستان از کرکوک پایین کشیده نخواهد شد. متعاقب تمامی این روند هم‌گرایی بی‌سابقه ای میان حزب اتحادیه میهنی کردستان و دموکرات کردستان عراق اتفاق افتاد و برای اولین بار نشست مشترک میان این دو حزب برای برگزاری رفراندوم استقلال در 3 مارس 2017 (13 فروردین 1396) انجام شد. در مجموع، به نظر می‌رسد نزاع جدید پرچم در کرکوک نقشی مهم و غیرقابل انکار در تلاش احزاب اقلیم کردستان برای برگزاری همه‌پرسی استقلال داشته است.
2- تمایل کردها به سهم‌خواهی بیشتر در عراق آینده
علاوه بر مساله اهتزاز پرچم و نزاع بر سر کرکوک میان اربیل و بغداد، با نگاه به واقعیات عینی عرصه سیاسی عراق می‌توان طرح جدی مساله برگزاری همه‌پرسی را نوعی تلاش کردها برای رسیدن به امتیازات بیشتر ارزیابی کرد. در شرایطی که گروه تروریستی داعش واپسین روزهای حیات خود را در کشور عراق سپری می‌کند، کردها در تلاش هستند که از ضعف حکومت مرکزی و خلاء قدرت موجود در شمال عراق، نهایت بهره‌برداری را داشته باشند و بتوانند بر گستره قدرت خود در عراق بیفزایند. واقعیت آن است که اکثر سیاسیون اقلیم کردستان بر این امر واقف هستند که اعلام استقلال با دشواری‌ها و موانع زیادی مواجه است؛ از این رو، بیشتر آنها بر این نکته تاکید دارند که برگزاری رفراندوم به‌معنای اعلام استقلال و تجزیه عراق نیست، بلکه بیشتر در مقام امری نمادین خواهد بود.
در همین راستا، هوشیار زیباری وزیر داریی پیشین کشور عراق و از رهبران حزب دموکرات کردستان عراق در گفت‌وگو با خبرگزاری کردستان 24 در 3 آوریل 2017 اظهار داشت: «برگزاری همه‌پرسی استقلال به معنای تجزیه کردها از عراق نیست و آنها به‌خوبی این را می‌دانند که می‌بایست زمینه‌های لازم را برای تحقق استقلال در آینده ایجاد کنند.» ایراد این اظهارات به این معناست که کردها در شرایط کنونی بیش از آنکه استقلال از عراق را از طرح همه‌پرسی در نظر داشته باشند، خواهان گرفتن امتیازات بیشتر در عراق پس از داعش هستند.
