رجب طیب رادوغان، رئیس جمهور ترکیه به تازگی اعلام کرده است که کشورش می‌تواند به جای عضویت در اتحادیه اروپا به فکر عضویت در سازمان شانگهای باشد.
به گزارش الوقت، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه پس از بازگشت از نشست "سازمان همکاری شانگهای" که در ازبکستان برگزار شد اعلام کرد که پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا تنها گزینه ممکن نیست و آنکارا می‌تواند با کشورهای چین و روسیه همکاری‌های نزدیک‌تری داشته باشد.
«رجب طیب اردوغان» که در هواپیمای خود حین بازگشت از ازبکستان در این باره با خبرنگاران گفتگو می‌کرد، اظهار داشت: ترکیه باید از بابت اتحادیه اروپا احساس آسودگی کند؛ اما نباید بر آن متمرکز شود. اتحادیه اروپا همه چیز نیست.
اردوغان همچنین افزوده است: برخی از من انتقاد می‌کنند اما من نظر خودم را ابراز می‌کنم. برای مثال من می‌گویم چرا ترکیه به عضویت سازمان شانگهای در نیاید؟ سازمان همکاری شانگهای یک بلوک اقتصادی و امنیتی است که از سوی روسیه و چین رهبری می‌شود. اردوغان با انتقاد از بدقولی و عمل نکردن اتحادیه اروپا به تعهدات خود در قبال ترکیه، گفت: تا پایان سال جاری میلادی منتظر می مانیم؛ اگر نشد، این پرونده را می بندیم.
در همین ارتباط، روزنامه حریت نیز از قول اردوغان نوشت که "پیوستن ترکیه به سازمان همکاری شانگهای" می‌تواند بدیلی برای عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا باشد.
اظهارات رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه در حالی مطرح می‌شود که آنکارا دهه‌ها امیدوار بوده است که بتواند به اتحادیه اروپا بپیوندد؛ امیدی که در پی کودتای نافرجام 25 تیرماه این کشور به پایین‌ترین میزان خود رسیده است.
بنا به گزارش خبرگزاری آلمان، رسانه‌های ترکیه به نقل از آقای اردوغان گفته‌اند که او قبلا درباره این ایده با ولادیمیرپوتین، رئیس جمهور روسیه و نورسلطان نظربایف، رئیس جمهور قزاقستان مذاکره کرده است. هر دو کشور عضو پیمان امنیتی - اقتصادی شانگهای هستند. این پیمان امنیتی-سیاسی که در سال ۲۰۰۱ تاسیس شد، حال با عنوان سازمان شانگهای شناخته می‌شود و کشورهای چین، قرقیزستان و تاجیکستان هم در آن حضور دارند.
رئیس جمهور مناقشه برانگیز ترکیه بارها از برنامه ترکیه برای پیوستن به سازمان همکاری شانگهای سخن گفته است؛ اقدامی که می‌تواند تلاش چند ده ساله آنکارا برای پیوستن به اتحادیه اروپا را به محاق ببرد. با این حال گزینه عضویت در این سازمان نیز پس از سرنگون شدن جنگنده روسی توسط نیروهای ترک به گزینه ای کمرنگ‌تر تبدیل شد. اما بر اساس برخی گزارش‌ها اکنون با وساطت رئیس جمهور قزاقستان میان آنکارا و مسکو این گزینه همچنان می‌تواند یک گزینه احتمالی قلمداد شود.
جذابیت‌های شانگهای برای ترکیه:
تاکید اردوغان بر عضویت در شانگهای بجای اتحادیه اروپا قابل توجه است. در واقع چرایی توجه اردوغان به شانگهای می‌تواند هم ناشی از دلایل سیاسی و امنیتی باشد و هم دلایل و زمینه‌های اقتصادی و تجاری که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.
- عرض اندام در مقابل غرب: 14 سال پیش بود که سازمان شانگهای تاسیس شد و این سازمان در حال حاضر با شش عضو اصلی از جمله روسیه و چین، به عنوان یک سازمان تاثیرگذار در جغرافیای اوراسیا به شمار می‌رود. ترکیه این سازمان را سازمان بین‌المللی مهمی می‌داند که قادر است در جهان تک قطبی به مرکزیت غرب به توازن مقابل غرب دست پیدا کند. همچنین در شرایطی که عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا با اما و اگرهای مطرح شده در برزخ نامعلومی و بلاتکلیفی به سر می‌برد، سازمان شانگهای می‌تواند به عنوان اهرم فشار آنکارا در مقابل اتحادیه اروپا جهت تعیین تکلیف عضویت ترکیه در این اتحادیه به کار آید.
- نگاه تاریخی به آسیای مرکزی: ظرفیت‌های فرهنگی و اجتماعی سازمان شانگهای این امکان را برای ترکیه فراهم خواهد آورد تا فرصت‌های جدید برای گسترش و تعمیق روابط دوجانبه و چندجانبه با کشورهای عضو این سازمان را بوجود آورد و از آنجا که بیشتر اعضای این سازمان در منطقه آسیای مرکزی می‌باشند، تعمیق روابط ترکیه با کشورهای این منطقه، همسو با آمال بلند پروازنه نگاه تاریخی به بلوک ترکی بزرگ و مورد نظر استانبول است. هم جغرافیا و هم روابط تاریخی، فرهنگی و دینی کشورهای عضو این سازمان برای ترکیه حائز اهمیت فراوان است.
- تکثرسازی امنیتی و کاهش وابستگی به ناتو: از طرف دیگر برای ترکیه، پیوستن و تقویت مناسبات امنیتی در شانگهای به منزله تقویت قابلیت‌های نظامی‌اش در چارچوبی خارج از ناتو خواهد بود. در حالی که ناتو سال‌ها برای ترکیه این محدودیت را ایجاد کرده بود که مناسبات نظامی‌اش را در چارچوب پیمان‌های اروپایی و آمریکایی تنظیم و همسو کند، حال شانگهای فرصت مناسبی برای استانبول جهت رهایی از ائتلاف‌های نظامی پیشین با غرب و نزدیکی به پیمان امنیتی غیرغربی است. ترکیه به شانگهای به عنوان ناتوی شرقی نگاه می‌کند که امید دارد از طریق آن ائتلاف‌های امنیتی خود را متکثر سازد. طی هفته گذشته مذاکرات مقامات ترکیه و روسیه برای خرید و استقرار سامانه موشکی اس 400 روسی در ترکیه موید جدی و عملی شدن نگاه به شرق ترکیه در مسائل امنیتی و نظامی است.
- ظرفیت‌های اقتصادی گسترده سازمان شانگهای برای بازار ترکیه: با این حال گستره ظرفیت‌های اقتصادی متنوع شانگهای نیز برای ترکیه جلب توجه می‌کند و در حالی که ترکیه به عنوان کشوری صادر کننده همواره بدنبال کسب بازارهای جدید است، عضویت در شانگهای این فرصت را برای بازرگانان ترک جهت بدست آوردن بخشی از بازار مصرف اعضای شانگهای فراهم خواهد ساخت. البته این هدف با توجه به حضور قدرتمند اقتصادی چین اگرچه برای ترکیه به سختی امکان پذیر است، اما غیرممکن نیست و تجربه نشان داده که پیش از این ترکیه در بازار مصرف افغانستان و پاکستان نیز در رقابت با چین توانسته است به موفقیت دست یابد. براین اساس سازمان شانگهای علاوه بر مشارکت‌های نظامی خود، با اهداف و تصمیمات اقتصادی اش نیز از جمله تشکیل بانک بین‌المللی توسعه برای ترکیه جذاب و گیرا است. براساس داده‌های سازمان ملل متحد جمعیت مجموع 6 کشور عضو سازمان همکاری شانگهای 1.6 میلیارد نفر محاسبه شده و حدود 22 درصد جمعیت تخمینی کل جهان را تشکیل می دهد که در سال 2015، 7.4 میلیارد نفر اعلام شده بود. انتظار می رود با عضویت هندوستان و پاکستان این میزان به 42 درصد افزایش یابد.
- از طرف دیگر براساس داده‌های بانک جهانی در پایان سال 2015 حجم اقتصاد کل کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای 12.5 تریلیون دلار بوده است و سهم شش کشور اصلی عضو شانگاهی در اقتصاد جهان نیز در پنج سال اخیر از 13 درصد به میزان 17 رسیده است. اگر اقتصاد هند و پاکستان نیز به این میزان اضافه شود، سازمان همکاری شانگهای به 20 درصد اقتصاد جهان که در پایان سال 2015 حدود 73.5 تریلیون دلار بود، خواهد رسید. بر اساس گزارش ماه اکتبر صندوق بین المللی پول٬ اقتصاد 6 کشورعضو شانگهای در سال 2015 - 2011 سالانه 5.6 درصد رشد می یابد. اقتصاد ترکیه نیز طی پنج سال اخیر سالانه 4.4 درصد رشد داشته است. بر اساس گزارش سازمان آمار ترکیه٬ از مجموع صادرات 143.8 میلیارد دلاری ترکیه در سال 2015، 7.7 میلیارد دلار با کشور های شانگهای انجام گرفته است. واردات ترکیه نیز در همان دوره با این کشورها 47.4 دلار بوده است. کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای منابع بزرگ انرژی را در اختیار دارند که این امر باعث اهمیت بیشتر این گروه می شود. تعهد پرداخت 10 میلیارد دلار وام طی 10 سال برای حمایت از توسعه اقتصادی شانگهای از سوی چین، دومین قدرت اقتصادی جهان به کشورهای عضو از نشانه های قدرت اقتصادی این گروه است که ترکیه می‌تواند با ورود به این بازار اقتصادی بزرگ از مزیت بازار مصرف و اعتبار مالی آن بهرمند شود.
با این حال عضویت کامل ترکیه در این سازمان منوط به موافقت هر شش کشور عضو می‌باشد و دستیابی به این هدف حداقل در کوتاه مدت نمی‌تواند چندان قابل دسترس و عملی باشد. از طرف دیگر از آن جا که اعلام نظر اردوغان درباره عضویت در شانگهای همزمان با انتقاد از فرایند پذیرش ترکیه از طرف اتحادیه اروپا بوده است، این اظهارات را بیشتر می‌توان با اهداف سیاسی ترکیه برای اعمال فشار بر اروپا جهت تعیین وضعیت عضویتش به شمار آورد. مضاف بر آن که تقاضای عضویت ترکیه در سازمان شانگهای مربوط به حال حاضر نیست و پیش از این یعنی از حدود پنج سال پیش نیز چنین درخواستی مطرح شده بود.
