الوقت- با شکل گیری رویکرد تقابلی عربستان سعودی در قبال جمهوری اسلامی ایران که فراتر از مرزهای دوجانبه رفته و عرصه منطقه ای و فرامنطقه ای را در برگرفته است، سوال بسیاری از محافل فکری، رسانه ها و افکار عمومی در مقطع کنونی این است که تهران چه راهبردی می تواند اتخاذ کند که پیامدهای راهبرد ضد ایرانی ریاض را خنثی کند. در زیر به چهار اقدام مهم اشاره شده است که در سطوح منطقه ای و فرامنطقه ای می تواند در دستور کار قرار بگیرد:
1.گسترش روابط سیاسی- اقتصادی با اروپا
به موازات کاهش روابط سیاسی و اقتصادی با عربستان و مجموعه دولت های تابع این کشور که البته حجم قابل توجهی به حساب نمی آید، گسترش روابط با اتحادیه اروپا و روابط دوجانبه با دولت های مهم اروپایی چون آلمان، فرانسه، بریتانیا و ایتالیا می تواند یکی از مهمترین و تعیین کننده ترین خطوطی باشد که ایران در آن حرکت کرده و به خنثی کردن اقدامات سیاسی و جبران ضررهای اقتصادی بپردازد. از سوی دیگر گسترش و بهبود روابط با اتحادیه اروپا می تواند به دیپلماسی ایران پویایی مجددی ببخشد و به عنوان یک موازنه دهنده در روابط با جهان عرب عمل کند.
2. برقراری روابط با مصر
شاید یکی از مهمترین اقدامات خنثی کننده ایران در مقابل عربستان در خود جهان عرب نهفته است و آن برقراری تماس ها با دولت مصر است. اگرچه در حال حاضر مصر به دلایل سیاسی و اقتصادی و آسیب پذیری های اجتماعی فاقد ظرفیت های راهبردی برای ایفای نقش مستقل در جهان عرب و در مقابل عربستان است، اما همین مصر ضعیف نیز می تواند به دلیل رویکردهای مستقل خود، نقش توازن بخش در این میان بازی کند.
3. مشارکت پررنگ تر در مبارزه با تروریسم
اگرچه جمهوری اسلامی ایران از همان آغازین روزهای جولان داعش بر عراق و سوریه، بر مبارزه با این تفکر در چارچوب یک استراتژی منطقه ای و با مشارکت دولت های منطقه تاکید کرد و خود ابتکار عمل کمک های مستشاری را در عراق و سوریه به عهده گرفت، اما نباید این نکته را از نظر دور داشت که ایفای نقش پررنگ تر در چارچوب های بین المللی علاوه بر اینکه می تواند نقش ایران را در مبارزه با این گروه و تفکر برجسته کند، همچنین می تواند نوعی موازنه در مقابل اقدامات عربستان در تشکیل ائتلاف هایی به نام مبارزه با تروریسم ایجاد کند.
4. برجسته کردن نقش عربستان در حمایت از تروریسم
اقدام بسیار مهم دیگری که در مقطع کنونی می تواند در دستور کار قرار بگیرد، تاکید بر نقش مخرب ریاض در حمایت از جریان های برخواسته از تفکر وهابی بخصوص در مقطع اخیر در شکل داعش است. یکی از ضعف های راهبردی و همچنین سیاسی- دیپلماتیک ایران در دهه های گذشته تاکنون، عدم ایفای نقش در سازمان ها و مجامع بین المللی برای شناساندن عوامل ثبات زا و تنش زا در خاورمیانه به جهانیان بوده است. به نحوی که در موضوعاتی چون تروریسم و منع اشاعه هسته ای نتوانسته ایم راهبرد کشور که مبتنی بر مبارزه با تروریسم و منع تکثیر سلاح های هسته ای است، به عرصه بین المللی بکشانیم. در مقطع کنونی که توجه دولتمردان، محافل فکری، رسانه ها و افکار عمومی به مبارزه با تروریسم دوخته شده است، ایران می تواند با مشارکت فعالتر و پویاتر در سازمان ها، نهادها، مجامع، محافل فکری و موسسات پژوهشی به معرفی این تفکر مخرب و تبیین نقش عربستان سعودی بپردازد که نمونه مهم و راه گشای اخیر حضور وزیر امور خارجه در موسسه «سیپری» (موسسه بین المللی مطالعات صلح استکهلم) بود که به تبیین نقش تخریبی عربستان در منطقه پرداخته شد.
کامران کرمی (پژوهشگر خلیج فارس)
