الوقت- علی لاریجانی دبیر شورای عالی امنیت ملی در کمتر از چند هفته از به دست گرفتن این سمت مهم سیاسی و امنیتی، تحرکات مختلفی در حوزه دیپلماسی امنیتی جمهوری اسلامی ایران کلید زده است و در این راستا وی به فاصله اندکی پس از دیدار از مسکو و مذاکرات با مقامات کرملین، اکنون راهی سفری منطقه‌ای در کشورهای عراق و لبنان شده که همزمانی آن با تشدید تحرکات سیاسی محور آمریکا و شرکای منطقه‌ای آن علیه گروه‌های مقاومت مهم به نظر می‌رسد.
سفری برای استحکام دروازه غربی
لاریجانی در سفر به عراق برنامه بسیار پرکاری از سر گذراند. از دیدار با بسیاری از مقامات ارشد عراقی تا برنامه بازدید از آخرین وضعیت مراسم اربعین و پیگیری وضعیت زوار ایرانی امام حسین (ع) در عراق.
اما مهمترین بخش سفر لاریجانی به طور حتم امضا تفاهم‌نامه همکاری‌های امنیتی ایران و عراق بود که دو سال پیش میان دو کشور به دست آمد و روند اجرای آن نیز از همان زمان آغاز شده است.
لاریجانی درباره اهمیت همکاری امنیتی میان دو کشور و نقش این توافقنامه در تقویت آن گفت: «توافقنامه امنیتی میان ایران و عراق، در واقع بستر یک امنیت پایدار برای هر دو کشور را فراهم می‌کند. امیدواریم این توافقنامه به طور کامل محقق شود و دستگاه‌های امنیتی مختلف آن را پیگیری کنند. همچنین، مکانیزمی برای نظارت بر اجرای آن در نظر گرفته شده که انشاالله به پایداری امنیتی بین دو کشور کمک خواهد کرد».
مهمترین مفاد توافق امنیتی ایران و عراق که ۲۸ اسفند ۱۴۰۱ به امضای علی شمخانی، دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی و قاسم الاعرجی، مشاور امنیت ملی عراق با حضور محمد شیاع السودانی، نخست وزیر عراق رسید، پایان حضور تروریست‌ها و عوامل ضد انقلاب در منطقه اقلیم کردستان بود. متن توافقنامه امنیتی ایران و عراق تاکنون منتشر نشده است، اما طبق اعلان باسم العوادی سخنگوی دولت عراق، تهران و بغداد توافق‌نامه‌ای درباره جلوگیری از تردد تروریست‌های کُرد از عراق به ایران، تحویل دادن افراد تحت تعقیب، خلع سلاح و برچیدن اردوگاه‌های آنان امضا کرده‌اند. از مهمترین این گروهها حزب دموکرات کردستان (حدکا)، حزب کومله و حزب پژاک هستند که شمال استان اربیل و شرق استان سلیمانیه حضور دارند.
ایران و عراق دارای مرز مشترک طولانی در حدود 1450 کیلومتر هستند که بیش از 500 کیلومتر آن با منطقه کردستان عراق است. بنابراین کاملاً مشخص است که عراق در محیط امنیتی پیرامونی ایران از جایگاه بسیار مهم و حساسی برخوردار است و به نوعی دروازه امنیتی ایران در غرب محسوب می‌شود.
فعالیت گروهک‌های تروریستی معاند و تجریه‌طلب، که پایگاه‌های اصلی آنها عمدتاً در خاک کردستان عراق و بویژه استان سلیمانیه قرار دارد همواره یک چالش امنیتی برای کشور مخصوصاً در استان‌های مرزی محسوب شده‌اند. با این حال در وضعیت جدید منطقه بویژه پس از جنگ 12 روزه میان ایران و رژیم صهیونیستی، خطرات بالقوه و بالفعل متوجه ثبات و امنیت ایران از ناحیه فعالیت این گروهک‌ها باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد و می توان گفت که سفر لاریجانی به عراق در این برهه در جهت پیگیری این اولویت امنیتی است.
بخش زیادی از عملیات‌های ترور اسرائیل و حملات به اماکن نظامی و غیرنظامی و زیرساخت‌های کشور طی این جنگ، از طریق عوامل موساد و جاسوسان و مزدوران آنها صورت گرفت و تجربه سالهای گذشته نشان داده که مرزهای غربی و فعالیت‌های مزدورانه گروهک‌ها یکی از اصلی‌ترین مسیرهای انتقال سلاح و تجهیزات و جاسوس به خاک کشور بوده است. برآوردهای دستگاه‌های اطلاعاتی و امنیتی و تحلیل‌های راهبردی مراکز تحقیقاتی یکی از اصلی‌ترین اهداف آمریکا و رژیم صهیونیستی هم در جنگ 12 روزه و هم برای آینده پیش‌رو مقابله با ایران را تشدید فعالیت‌های تجزیه‌طلبانه و ایجاد آشوب داخلی عنوان کرده‌اند و از این حیث مقابله با این فعالیت‌ها و توافقات با عراق برای مقابله با حضور گروهک‌ها اکنون در زمره اولویت‌های دستورکار شورای امنیت ملی قرار دارد.
در این رابطه لاریجانی در دیدار با قاسم الاعرجی مشاور امنیت ملی عراق، با ابراز خرسندی از اراده طرف عراقی برای احترام به امنیت پایدار ایران، گفت: در گفت‌وگوها احساس کردم این اراده در دوستان عراقی وجود دارد و ما نیز مصمم هستیم و توافق در این موضوع به رشد همکاری‌هایمان در بخش‌های مختلف با عراق کمک شایانی خواهد کرد.
از طرف دیگر جنگ 12 روزه ثابت کرد که نگرانی‌ها و هشدارهای ایران درباره حضور توطئه‌آمیز و بی‌ثبات‌ساز نظامی آمریکا در عراق و مانع‌تراشی‌های این کشور در مسیر استقلال دفاعی عراق بویژه، در زمینه تجهیزات پدافند هوایی و کنترل بر آسمان موجب تهدیدآفرینی رژیم صهیونیستی علیه امنیت سرزمینی ایران می‌شود. نیروهای هوایی رژیم صهیونیستی به وسیله دالان هوایی که آمریکا از اردن و سوریه و عراق برای جنگنده‌ها و پهبادهای رژیم باز کرده بود بخش زیادی از حملات خود به خاک ایران را از این طریق انجام داد و حتی در بسیاری از موارد جنگنده‌های اسرائیلی به دلیل نگرانی از توان پدافندی جمهوری اسلامی بمب‌های خود را از آسمان عراق به سوی اهداف مورد نظر در خاک ایران شلیک می‌کردند.
مسئله دیگر توجه به تهدیدات منطقه ای مشترکی است که ثبات و امنیت منطقه را تهدید می‌کند و همکاری‌های دو کشور در این زمینه لازم و کاربردی است. پس از سرنگونی دولت بشار اسد در سوریه، این کشور تحت سیطره تکفیری‌های تحریرالشام از وضعیت بی‌ثباتی و بحران‌های روزافزون امنیتی رنج می‌برد و چشم‌انداز تحولات این کشور نیز در سایه مداخلات نظامی رژیم صهیونیستی و درگیری‌های فزاینده قومی و فرقه‌ای پرابهام دنبال می‌شود. در این میان تجربه ظهور داعش و گسیل ترویست‌ها از خاک سوریه، عراقی‌ها را نسبت به تحولات این کشور نگران کرده است اما با این حال تحرکاتی که در ماه‌های اخیر با مدیریت کاخ سفید علیه نیروهای حشدالشعبی به عنوان یک بازوی قدرتمند امنیتی برای عراق انجام می‌شود حساسیت بیشتری را در میان دولتمردان عراقی می‌طلبد و که میتواند بخشی از مذاکرات و رایزنی‌های لاریجانی و مقامات عراقی در خصوص اوضاع منطقه ای باشد.
پیام حضور لاریجانی در لبنان
لاریجانی در ادامه سفر منطقه‌ای خود راهی بیروت پایتخت لبنان شده که این روزها با مسائل عدیده‌ای دست و پنجه نرم می‌کند و وضعیت مقاومت در این کشور در لحظه سرنوشت‌سازی قرار گرفته است.
اگرچه روی کار آمدن دولت جدید پس از بن بستی دو ساله امیدها برای بازگشت آرامش و ثبات به این کشور و رسیدگی به اولویت‌های مهم اقتصادی همانند مسئله بازسازی ویرانی‌های جنگ 66 روزه با رژیم صهیونیستی را تقویت کرد اما در روزهای اخیر با اقدام جنجالی کابینه ژوزف عون در تصویب طرح کاملاً آمریکایی خلع سلاح حزب الله و ابلاغ آن به ارتش، چشم‌انداز ثبات سیاسی و امنیتی لبنان بار دیگر به هاله‌ای از ابهام فرو رفت.
حزب الله که در طی دهه‌های گذشته لنگر ثبات و نیروی حافظ امنیت مرزهای لبنان در برابر تجاوزگری اسرائیل بوده و عملاً بار وظایف ارتش را بر دوش کشیده است، اعلام کرده که به این مصوبه غیرقانونی (به دلیل ترک جلسه کابینه توسط وزرای شیعه و نبود اجماع داخلی) پایبند نخواهد بود و اجازه تحقق توطئه دشمن آمریکایی و صهیونی علیه مقاومت را نخواهد داد.
در میانه این رویارویی بی‌سابقه دولت و حزب‌الله، اکنون کارشناسان نسبت به عواقب بحران آفرین تلاش دولت و ارتش برای تشدید فشار بر حزب الله برای ثبات داخلی لبنان به شدت اظهار نگرانی می‌کنند.
در این شرایط سفر لاریجانی به بیروت از جنبه‌های مختلفی حائز اهمیت است:
در وهله اول پذیرش دولت لبنان برای سفر لاریجانی در این برهه حاوی این پیام است که دولت ژوزف عون هم به ناتوانی در اجرای مصوبه ای که به تصویب رسانیده آگاه است و هم از عواقب بحران‌آمیز آن نگرانی‌هایی دارد و به همین در حالی که وزیر خارجه لبنان اخیراً مواضع مقامات ایرانی را دخالت در امور داخلی این کشور دانسته بود پذیرش لاریجانی حاکی از امید بستن سران دولتی به نقش تسهیلگر جمهوری اسلامی ایران برای خروج از بن بستی است که با پذیرش دیکته آمریکا و عربستان سعودی در آن افتاده‌اند.
مسئله دوم اعلام حمایت جمهوری اسلامی از حفظ امنیت و ثبات و تمامیت ارضی کل لبنان با تمام اقوام و مذاهب آن و در چارچوب سیاست پایدار و همیشگی ایران در قبال تحولات این کشور است و رایزنی با جناح‌های مختلف لبنانی برای کاهش اختلافات بر اساس واقعیات جاری در منطقه و مخاطرات امنیتی که از ناحیه رژیم صهیونیستی ثبات لبنان را تهدید می‌کند. تبدیل شدن موضوع خلع سلاح حزب‌الله به بحران داخلی میتواند به درگیری‌های فرقه‌ای یا حتی جنگ داخلی منجر شود که این سناریو به سود آمریکا و رژیم صهیونی خواهد بود. لذا لاریجانی در بدو ورود به بیروت هدف از این سفر را تحقق منافع لبنان دانست و گفت: «رنج لبنان رنج ماست. ما در همه شرایط در کنار لبنان خواهیم بود».
سوم مسئله ضرورت حفظ اتحاد و قوام بیت شیعه در لبنان در این برهه و در این صحنه بخصوص است که مطمئناً دشمنان مقاومت به دنبال ایجاد شکاف در نیروهای شیعه (حزب الله و امل) هستند. تاکنون مواضع نبیه بری به عنوان رئیس پارلمان و رهبر جنبش امل در حمایت از مشروعیت و مصلحت سلاح حزب‌الله برای امنیت لبنان در تضعیف تلاش‌های مخالفان بسیار تأثیرگذار بوده است.
نهایتاً اینکه در فضای پساجنگ 12 روزه قدرت و جایگاه هر بازیگر منطقه‌ای بازتعریف می‌شود و این سفر میتواند تلاشی باشد تا ایران حضور خود را به عنوان بازیگر ثبات‌آفرین در معادلات لبنان تثبیت و نشان دهد که بیروت همچنان بخشی از محور مقاومت است.
