اگرچه برخی مقامات غربی امیدوارند با ورود موشکهای دوربرد به عرصه درگیری‌ها، اوکراین بتواند دستاورد‌هایی را در عرصه میدانی کسب کند، اما برآیند تحولات ماه‌های اخیر که با پیشروی‌های نسبی روسها همراه بود، حکایت از این دارد که تغییری در جبهه نبرد رخ نخواهد داد و شاید پوتین را به سمت استفاده از بازدارندگی هسته‌ای سوق دهد.
الوقت- سرانجام پس از چند ماه التماس از سوی اوکراین و انکار از سوی کاخ سفید، جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا مجوز استفاده از موشکهای دوربرد آمریکایی برای هدف قرار دادن خاک روسیه را صادر کرد.
روزنامه نیویورک تایمز یکشنبه‌شب در گزارشی این موضوع را به نقل از منابع دولت بایدن تایید کرد و نوشت که این اقدام نشان دهنده تغییر قابل توجهی در سیاست ایالات متحده است.
این تغییر سیاست واشنگتن همزمان با ادعای حضور نیروهای کره‌شمالی در جبهه نبرد با اوکراین انجام شده که باعث نگرانی واشنگتن و کی‌یف شده است. منابع رسمی ناشناس آمریکایی به رویترز، گفتند که اوکراین احتمالا در ابتدا از این موشکها علیه نیروهای روسیه و کره شمالی در استان کورسک استفاده خواهد کرد، اما واشنگتن همچنین می‌تواند اجازه استفاده از آنها را در جاهای دیگر بدهد.
بر اساس این گزارش، درحالی که مقامات آمریکایی انتظار ندارند این اقدام مسیر کلی جنگ را تغییر دهد، اما بایدن قصد دارد به اوکراین کمک کند تا دارایی‌های نظامی مهم روسیه و کره شمالی را هدف قرار دهد و پیامی بازدارنده به پیونگ یانگ ارسال کند. مقامات آمریکایی گفته‌اند که کی‌یف قصد دارد اولین حملات دوربرد خود را در روزهای آینده انجام دهد.
پس از اعلام تصمیم واشنگتن، ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین از این تصمیم استقبال کرد و در سخنانی تهدیدآمیز گفت:«امروز در رسانه‌ها درباره اینکه ما مجوز اقدامات مربوطه را دریافت کرده‌ایم زیاد صحبت می‌شود، اما حملات با حرف انجام نمی‌شود. چنین تصمیماتی را اعلام نمی‌کنند بلکه موشکها خودشان زبان گویای خودشان خواهند بود».
تصمیم‌گیری درباره تسلیح اوکراین به موشکهای «اتکمز» از ابتدای جنگ اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، همواره یک موضوع حساس بوده است. از همان ابتدا زلنسکی خواستار تسلیحاتی شده بود که قادر به رسیدن به عمق قلمروی روسیه و متعاقباً عمق خاک مسکو باشند.
آمریکا سال گذشته این موشکها را به اوکراین ارسال کرد اما دولت بایدن تا به امروز از صدور مجوز استفاده از آنها از مناطق مرزی علیه خاک روسیه خودداری کرد. کاخ سفید همواره نگران بوده است که اگر اوکراین با این موشک عمق خاک روسیه را هدف بگیرد، آنگاه ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه تهدیدات خود را درباره تغییر استراتژی نظامی در جنگ عملی کند.
پوتین در ۱۲ سپتامبر در سخنانی هشدار داد:«اگر به اوکراین اجازه داده شود از موشک های دوربرد ارائه شده توسط غرب علیه اهدافی در داخل روسیه استفاده کند، این به معنای مشارکت مستقیم کشورهای ناتو در درگیری است».
مقامات کیف استدلال می‌کنند که این تسلیحات برای تضعیف توانایی روسیه برای حمله به اوکراین و وادار کردن روسیه به انتقال توانایی‌های حمله‌اش به دورتر از مرز ضروری است. روسیه هشدار داده است که اجازه چنین حملات دوربرد را به عنوان یک اقدام جنگی در نظر می گیرد و متحدان غربی اوکراین نسبت به دشمنی با کشور دارای بزرگترین زرادخانه هسته ای جهان محتاط هستند.
«اتکمز» موشک بالستیک است که بسته به نوع و مدل، قادر به هدف قرار دادن اهداف تا ۳۰۰ کیلومتر با کلاهک حاوی حدود ۱۷۰ کیلوگرم مواد منفجره است. موشکهای بالستیک نسبت به موشکهای توپخانه‌ای در ارتفاع به مراتب بالاتری حرکت می‌کنند و به دلیل جاذبه، با سرعتی فوق‌العاده زیاد به زمین اصابت می‌کنند. این موشکها با استفاده از موشک‌اندازی‌های قابل جابه‌جایی «هیمارس» که آن را هم آمریکا برای اوکراین تأمین کرده و همچنین موشک‌اندازی قدیمی‌تر انگلیسی و آلمانی مدل M۲۷۰، قابل شلیک هستند.
پابند بایدن برای ترامپ در اوکراین
دستور جدید بایدن در آستانه دو ماه مانده به پایان دوره ریاست جمهوری، به نظر می‌رسد تحت تأثیر تحولات داخلی آمریکا قرار دارد و پس از شکست سخت دموکرات‌ها در انتخابات ریاست جمهوری و کنگره از جمهوریخواهان، آنها می‌کوشند تا سیاست دولت دونالد ترامپ در قبال جنگ اوکراین را تحت شعاع قرار دهند؛ چنانکه قبل از انتخابات، بایدن متعهد شده بود در تلاش برای تثبیت میراث خود در هنگام خروج از قدرت، کمکهای خود را به اوکراین افزایش دهد.
مقامات آمریکایی گفته‌اند که تیم بایدن می‌خواهد اوکراین را در بهترین مکان ممکن قبل از مذاکرات صلح قرار دهد که انتظار می‌رود در دولت ترامپ ازسرگرفته شود. مذاکرات صلحی که آمریکاییها انتظار آنرا می‌کشند فعلا از سوی مسکو تعلیق شده و با ورود موشکهای دوربرد به عرصه درگیری بعید است که مذاکره در کار باشد.
ترامپ پیشتر بارها از کمکهای تسلیحاتی و مالی آمریکا به اوکراین انتقاد کرده و گفته بود بلافاصله پس از ورود به کاخ سفید جنگ اوکراین را خاتمه می‌دهد؛ موضعی که از نظر تحلیلگران به معنای فشار کاخ سفید بر کیف برای چشم‌پوشی از بازپس‌گیری سرزمینهای از دست رفته خود می‌باشد.
مشاوران ترامپ نیز احتمال می‌دهند که به محض ورود او به کاخ سفید، کمکهای قبلی واشینگتن به کی‌یف تعلیق شود. از اینرو، بایدن قصد دارد با اقدام دقیقه نودی، سعی دارند ترامپ را در عمل انجام شده قرار دهد که نتواند از زیر بار تعهدات حمایتی از کی‌یف شانه خالی کند.
با توجه به مواضع ترامپ و کسب اکثریت نسبی کنگره توسط جمهوریخواهان که مخالف جنگ در اوکراین هستند، بعید نیست که دولت دوم ترامپ موفق شود بدون مزاحمت خاصی همه سیاستهای دولت بایدن را کنار بگذارد که این احتمال دموکرات‌ها و حتی کشورهای اروپایی را بسیار نگران کرده است. در این رابطه یکی از اعضای تیم انتقالی ترامپ راحتاً اعلام کرد که پس از مراسم تحلیف و بازگشت به کاخ سفید، احتمالاً ترامپ همه تصمیمات دولت بایدن از جمله صدور مجوز برای اوکراین جهت استفاده از موشکهای دوربرد را بازنگری خواهد کرد.
«دونالد جونیور» پسر دونالد ترامپ نیز در واکنش به فرمان جدید بایدن در توئیتی نوشت:«به نظر می‌رسد مجتمع صنعتی نظامی به دنبال اطمینان حاصل کردن از شروع جنگ جهانی سوم است، آن هم قبل از آنکه پدر من شانس برقرار کردن صلح و نجات جان انسان‌ها را پیدا کند». میخائیل مالوف، تحلیلگر ارشد سابق سیاستهای امنیتی دفتر وزارت دفاع آمریکا نیز در این باره گفت:«این اقدامات تشدید کننده بایدن فقط دلیل سیاسی دارد و دولت جدید ترامپ را در آینده با شکست مواجه خواهد کرد، چرا که اگر او در دوران ریاست جمهوری خود از این تصمیم حمایت نکند، موقعیت دولتش تضعیف خواهد شد».
اروپا بر سر دوراهی
با اینکه وزرای خارجه اتحادیه اروپا روز دوشنبه از تصمیم جنجالی بایدن در قبال جنگ اوکراین استقبال کردند و حتی فرانسه و انگلیس همزمان مجوز استفاده کی‌یف از سلاح‌های دوربرد اهدایی این کشورها را صادر کردند، اما با این حال اروپاییها مسیر دیپلماسی با مسکو را به طور کامل نیسته‌اند. با اینکه اروپاییها در سه سال گذشته صدها میلیارد دلار کمک مالی و تسلیحاتی به اوکراین انجام داده‌اند، اما به دلیل کاهش تنشها با مسکو، حاضر نشدند کی‌یف را در جمع ائتلاف ناتو و اتحادیه بپذیرند.
از طرفی، تصمیم جدید بایدن در شرایطی انجام می‌شود که رهبران اروپا به میدان‌داری امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه و اولاف شولتز، صدراعظم آلمان در هفته‌های اخیر از بازگشت اوکراین و روسیه به مذاکرات صلح سخن گفتند. تا جایی که شولتز روز یکشنبه در تماس تلفنی با پوتین با اینکه به تداوم حمایت برلین از کی‌یف تاکید کرد، اما به پوتین گفت که اکنون همه چیز به او بستگی دارد تا بتوان از پایان جنگ اطمینان حاصل کرد. شولتز هفته گذشته نیز با ارسال موشکهای تاروس به اوکراین و حمله با تسلیحات غربی به داخل قلمرو روسیه مخالفت کرد. از سوی دیگر، اخباری مبنی بر گفتگوی احتمالی مکرون با پوتین نیز به گوش می‌رسد و نشان می‌دهد اروپاییها که در خط مقدم نبرد با روسیه قرار دارند، نسبت به تشدید تنشها نگران هستند.
نقش کمرنگ موشکهای دوربرد در تغییر معادلات میدانی
طرفداران این تصمیم مدت‌هاست که استدلال می‌کنند این مجوز قابلیت‌های دفاعی اوکراین را به‌ویژه با افزایش حملات نظامی روسیه در بسیاری از جبهه‌ها و تشدید حملات پهپادی و موشکی در ماه‌های اخیر به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌دهد، اما مقامات غربی امید چندانی به دستاوردسازی از طریق این موشکها ندارند. یک مقام ناشناس آمریکایی در اظهاراتی با اشاره به تصمیم بایدن تاکید کرد:«این موضوع تاثیر چندانی در تغییر وضعیت جنگ میان اوکراین و روسیه نخواهد داشت».
این تصمیم برای اجازه دادن به حملات عمیق به روسیه با موشکهای ساخت غرب هیچ تغییری در وضعیت اوکراین ایجاد نمی کند و فقط باعث شعله‌ور شدن آتش جنگ می‌شود. همانطور که حملات گسترده پهپادی در دو سال گذشته به مسکو و حمله دو ماه پیش نظامیان اوکراین به استان کورسک روسیه هیچ عایدی نداشت، موشکهای دوربرد هم دردی از مشکلات کی‌یف دوا نخواهد کرد.
از آنجا که روسها نسبت به ماجراجویی غرب در خاک روسیه هشدار داده‌اند، ممکن است فرمان جدید بایدن نتیجه معکوس داشته باشد. در این رابطه، ولادیمیر جباروف، معاون اول کمیته امور بین‌الملل مجلس اعلای روسیه گفت:«تصمیم واشنگتن برای اجازه دادن به اوکراین برای حمله به عمق روسیه با موشکهای دوربرد آمریکا می‌تواند به جنگ جهانی سوم منجر شود و پاسخی سریع دریافت خواهد کرد». لئونید اسلوتسکی، رئیس کمیته امور خارجی مجلس دومای دولتی هم گفت مجوز ایالات متحده برای حمله به روسیه با موشکهای تاکتیکی اتکمز، به تشدید تنش جدی منجر خواهد شد که عواقب بسیار جدی‌تری را خواهد داشت».
پوتین نیز روز سه‌شنبه در واکنش به تصمیمات جدید غرب، دکترین هسته‌ای روسیه را به روزرسانی کرد. در این سند آمده است:«بازدارندگی مقابل دشمن بالقوه برای جلوگیری از تجاوز به روسیه و متحدانش، از بالاترین اولویت‌های کشور است. تجاوز هر کشوری از یک ائتلاف نظامی به روسیه یا متحدانش، تجاوز کل این ائتلاف محسوب می‌شود». پوتین روز دوشنبه هم در سخنانی گفت که امیداور است غربیها هشداری قبلی او را جدی گرفته باشند. این اظهارات ارجاع به مواضع ماه گذشته بود که پوتین در نشست شورای امنیت ملی روسیه گفته بود:«تجاوز به روسیه توسط هر کشور غیرهسته‌ای، اما با حمایت یک کشور هسته‌ای، به عنوان حمله مشترک آنها به روسیه در نظر گرفته می‌شود».
اگرچه برخی مقامات غربی امیدوارند با ورود موشکهای دوربرد به عرصه درگیری‌ها، اوکراین بتواند دستاورد‌هایی را در عرصه میدانی کسب کند، اما برآیند تحولات ماه‌های اخیر که با پیشروی‌های نسبی روسها همراه بود، حکایت از این دارد که تغییری در جبهه نبرد رخ نخواهد داد و شاید مسکو را به سمت استفاده از بازدارندگی هسته‌ای سوق دهد.
