پایگاه تحلیلی الوقت - حادثه سقوط بالگرد «آیت الله رئیسی»، رئیس جمهور ایران از همان دقایق نخست با وسواس و حساسیت خاصی در میان رسانه‌های بین‌المللی و همچنین دولت‌ها دنبال شد. در روز نخست پس از اعلام رسمی حادثه منجر به شهادت برای رئیس جمهور ایران، حداقل 8 کشور (شامل پاکستان، لبنان، هند، عراق، سوریه، تاجیکستان، کوبا و ترکیه) اعلام عزای عمومی کردند. این آمار علاوه بر ده‌ها کشوری بود که با ارسال پیام‌های رسمی تسلیت، همدردی خود را با مردم ایران اعلام کردند. همچنین شورای امنیت سازمان ملل متحد برای همدردی با مردم ایران جلسه روز یکشنبه خود را با سکوت به احترام درگذشت رئیس جمهور ایران آغاز کرد و دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در نشست خود با نمایندگان کشورها، به مردم ایران تسلیت گفت. در این میان کارشناسان و اندیشکده‌های بین‌المللی هرکدام از دریچه نگاه خود حادثه شهادت رئیس جمهور ایران را بررسی کردند. این گزارش به برخی از نگاه‌ها و تحلیل برخی اندیشکده‌ها درباره شهادت رئیس جمهور ایران در حادثه سقوط بالگرد پرداخته است.
یک تراژدی برای ایران، نه بحران
«راماکریشنان»، استاد مطالعات غرب آسیا در دانشکده مطالعات بین‌الملل دانشگاه جواهر لعل نهرو است. او درباره تحولات پس از شهادت رئیس جمهور ایران معتقد است که جایگاه رئیس جمهور در ایران بسیار مهم است، اما در نتیجه درگذشت آیت الله رئیسی، هیچ شوک سیاسی یا با بحران غیرمنتظره سیاسی انتظار نمی رود. به اعتقاد این کارشناسان هندی، درگذشت رئیس جمهور برای ایران می تواند یک تراژدی به شمار رود، اما این تراژدی یک بحران سیاسی نخواهد بود. این کارشناس هندی می افزاید که دولت ایران طی سال‌های گذشته تلاش زیادی کرده بود تا با هدف مقابله با تحریم‌ها و فشار غرب، اقتصاد مقاومتی و خودکفایی و افزایش همکاری با دیگر کشورهای ضدغربی مانند روسیه و چین را دنبال کند و آیت الله رئیسی در این هدف نقش بسیار پررنگی داشت. این استاد دانشگاه هندی همچنین می افزاید که رئیسی و امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران که به همراه او جان خود را از دست داد، تیم موفقی بودند که توانستند سیاست خارجی ایران را به سمت موضعی اقتدارگرایانه تر در برابر غرب هدایت کنند و از منظر دولت حاکم در ایران، تیم رئیسی-امیرعبداللهیان در ایستادگی در مقابل غرب بسیار موفق بودند.
راماکریشنان همچنین در پایان یادداشت خود نتیجه گیری کرده است که با توجه به اینکه سلسله مراتب قدرت در ایران مشخص و دست نخورده است، لذا با درگذشت آیت الله رئیسی تغییر عمده ای در نحوه برخورد ایران با بازیگران بین المللی (خواه دوست یا دشمن) ایجاد نخواهد شد. به گفته استاد مرکز مطالعات غرب آسیا، فقدان آیت الله رئیسی برای ایران یک بحران سیاسی نیست، بلکه بیشتر یک تراژدی است که ایران هم در موقعیت خوبی برای غلبه بر این تراژدی قرار دارد.
فقدان تغییر در سیاست خارجی ایران
«امی سود»، روزنامه نگار در هنگ کنگ معتقد است که آیت الله رئیسی در دوره ریاست جمهوری خود در زمینه سیاست خارجی بویژه در مذاکرات هسته ای با قدرت های جهانی به هیئت خارجی فشار وارد می کرد و همزمان در دوره رئیسی روابط ایران را با روسیه ، چین و هند از طریق استراتژی «نگاه به شرق» گسترش یافت. این کارشناس در عین حال معتقد است که پس از آیت الله رئیسی، در مواضع اصلی سیاست خارجی ایران تغییر چندانی ایجاد نخواهد شد و در سیاست منطقه‌ای و خارجی احتمالاً همه چیز مانند گذشته باقی خواهد ماند. امی سود همچنین درباره کارنامه دیپلماتیک دوران ریاست جمهوری آیت الله رئیسی می افزاید که در دوره او یکی از مهم‌ترین موضوعات آن بود که ایران با امضای قراردادی در سال 2023 در پکن توانست روابط خود با عربستان سعودی، رقیب دیرینه منطقه‌ای را اصلاح کند و روابط میان تهران و ریاض در دوره او جان تازه‌ای گرفت.
انجام اولین حمله ایران به اسرائیل در دوران رئیسی
«الن یوانس»؛ روزنامه نگار وبگاه آمریکایی «وکس» است. او در تحلیل درگذشت رئیس جمهور ایران نوشته است که درگذشت رئیس جمهور ایران در حالی اتفاق می‌افتد که ایران درگیر جنگ غیرمستقیم(نیابتی) ولی عمیق با اسرائیل است. اکنون متحدان ایران در یمن با نیروهای آمریکایی در دریای سرخ در حال نبرد هستند و نیروهای مسلح همسو با ایران در سوریه و عراق به تأسیسات نظامی آمریکا حمله می‌کنند.
این کارشناس آمریکایی همچنین به تشدید تنش تهران و تل آویو پرداخته و می نویسد که در ماه آوریل، ایران صدها پهپاد و موشک را در انتقام ترور یک مقام نظامی ایرانی به سوی اسرائیل پرتاب کرد و این اولین باری بود که ایران چنین حمله‌ای را از خاک خود به اسرائیل انجام می‌داد. به اعتقاد یوانس، در حالی که تا پیش از این درگیری ایران با اسرائیل معمولاً از طریق گروه‌های همسو در محور مقاومت در سراسر خاورمیانه صورت می‌گرفت، حمله موشکی از خاک ایران باعث شد تا نخستین درگیری مستقیم نظامی میان ایران و اسرائیل در دولت رئیسی ثبت شود.
ایران توانایی برگزاری انتخابات را خواهد داشت
روزنامه گاردین در مطلبی به قلم «پاتریک وینتور»، سردبیر دیپلماتتیک این روزنامه به شرایط انتخاباتی در ایران پس از درگذشت رئیس جمهور پرداخته و نوشته است که درگذشت ناگهانی رئیس جمهور ایران «ابراهیم رئیسی»، حاکمیت سیاسی در ایران را به طور غیرمنتظره ای با برگزاری انتخابات برای تعیین جانشین رئیس جمهور مواجه کرده است. نویسنده در عین حال می افزاید که تجربه موارد اخیر حاکی از آن است که دولت ایران توانایی تامین امنیت و اجرای انتخاباتی را خواهد داشت و این انتخابات به زودی برگزار خواهد شد.
مسیر استراتژیک ایران تغییر نمی کند
«جاناتان پانیکوف»، مدیر برنامه های خاورمیانه شورای آتلانتیک و معاون سابق افسر اطلاعات ملی ایالات متحده در خاور نزدیک است. او درباره درگذشت رئیس جمهور ایران در مطلبی نوشته است که درگذشت آیت الله رئیسی در سقوط بالگرد در روز یکشنبه شاید خاورمیانه و کل جهان را شوکه کرده باشد، اما بعید است که این حادثه مسیر استراتژیک ایران را در سیاست داخلی و خارجی تغییر دهد. به اعتقاد این کارشناس شورای آتلانتیک، چالش اصلی ایران پس از درگذشت آیت الله رئیسی برگزاری انتخابات خواهد بود و مقامات ایرانی از هم اکنون برنامه ریزی خود برای برگزاری انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری تنظیم می کنند.
راهبردهای سیاست خارجی ایران تغییر نخواهد کرد
«دنی سیترینوویچ »،عضو غیر مقیم برنامه های خاورمیانه شورای آتلانتیک است. او در یادداشت خود درباره تحولات آتی پس از درگذشت رئیس جمهور ایران نوشته است که انتظار نمی رود حادثه درگذشت رئیس جمهور و وزیرخارجه ایران به طور قابل توجهی مسیرهای راهبردی این کشور را تغییر دهد. ادامه سیاست‌های دولت رئیسی به ویژه در زمینه موضوع هسته ای ایران در دولت بعدی نیز تداوم خواهد داشت. بنابراین سیاست ایران تحت تأثیر درگذشت رئیسی قرار نخواهد گرفت.
پیام‌های تسلیت، نشان دهنده رونق روابط خارجی ایران است
وب سایت اینتلی نیوز که یک وبگاه تحلیلی اروپایی به شمار می‌رود، در گزارشی درباره تحولات پس از درگذشت رئیس جمهور ایران نوشته است که با وجود فوت ناگهانی رئیس‌جمهور ایران در سانحه سقوط بالگرد در 29 اردیبهشت، ، اما موازنه قوای ریشه‌دار ایران نشان می‌دهد که هیچ تغییر اقتصادی یا سیاست خارجی فوری پس از درگذشت رئیس جمهور وجود نخواهد داشت.
اقتصاد ایران که تحت تاثیر تحریم‌ها قرار گرفته است، همچنان به مبارزه خود علیه تحریم‌ها ادامه دهد و تنش‌ها با اسرائیل و غرب همچنان ادامه خواهد داشت. با این حال، واکنش‌های بین‌المللی به فوت رئیس جمهور ایران نشان‌دهنده گرم شدن قابل توجه روابط ایران با بسیاری از کشورها از جمله کشورهای عربی خلیج فارس و رقبای قدیمی مانند عربستان سعودی است. ایران در دوره ریاست جمهوری رئیسی شاهد از سرگیری روابط دیپلماتیک با عربستان سعودی، ورود به سازمان همکاری شانگهای (SCO) و راه اندازی پروژه های منطقه ای مشترک مانند سد با جمهوری آذربایجان بود. همچنین از نظر ژئوپلیتیکی، انتظار می رود موضع ایران پس از فوت آیت الله رئیسی ثابت بماند. امیدها برای احیای مذاکرات هسته ای متوقف شده است و حمایت ایران از نیروهای همسو با خود مانند انصارالله یمن همچنان ادامه خواهد داشت.
همچنین یک رئیس جمهور جدید پس از رئیسی ممکن است به دنبال شتاب بیشتر در بهبود روابط با کشورهای عربی خلیج فارس باشد که پس از فوت آیت الله رئیسی همگی به ایران تسلیت گفته اند. عربستان سعودی و امارات متحده عربی در پیام‌های خود با اشاره به ایران به عنوان «کشور برادر»، تغییر مثبتی در پویایی منطقه را از خود نشان دادند. بهبود روابط بین ایران و اعراب خلیج‌فارس همچنان پس از دوره رئیسی نیز ادامه خواهد داشت.
