الوقت- وضعیت وخیم اقتصادی و نبود زیرساخت‌های عمران و آبادانی به دلیل دهه‌ها جنگ و ناامنی موجب شده تا امروزه افغانستان در صدر فهرست کشورهایی که نیاز بسزایی به کمک‌های بشردوستانه بین المللی دارند، قرار گیرد.
بر اساس گزارش صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد (یونیسیف) امسال این دومین بار است که شمار افرادی که در افغانستان به کمک های بشردوستانه نیاز دارند افزایش پیدا می کند.
در اوایل سال جاری میلادی، شمار افراد نیازمند به کمک های بشردوستانه در افغانستان ۲۸.۳ میلیون نفر از سوی سازمان ملل متحد اعلام شد.
اما با گذشت سه ماه اول سال ۲۰۲۳ میلادی، دفتر هماهنگ کننده کمک های بشردوستانه سازمان ملل متحد اعلام کرد که شمار افراد نیازمند به کمک های بشردوستانه به ۲۸.۸ میلیون نفر افزایش یافته است.
اکنون نهادهای زیر مجموعه‌ی سازمان ملل متحد در گزارش‌های شش ماهه شان اعلام کرده‌اند که شمار افراد نیازمند به کمک های بشردوستانه به ۲۹.۲ میلیون نفر افزایش یافته است.
در حال حاضر تعداد افراد نیازمند به کمک های بشردوستانه در افغانستان بیشتر از دو سوم جمعیت این کشور است و بیست میلیون نفر از میان آنها آسیب پذیر به شمار می‌روند.
از این میان ۱۵ میلیون نفر نمی دانند که وعده بعدی غذایی خود را چگونه و از کجا تهیه کنند.
آمار‌های سازمان ملل متحد نشان می دهد که بحران بشری و فقر در افغانستان به شدت رو به گسترش است، اما در این میان حکومت امارت اسلامی در اقدامی عجیب به صورت بی سروصدا فعالیت های امدادی کمیته امداد امام خمینی (ره) را متوقف کرده است.
در این رابطه میثم مهدی‌پور معاون حسن کاظمی قمی در توییتی نوشت: کمیته امداد با بیش از چهار دهه تجربه خدمترسانی در افغانستان قریب به دو ماه است که از فعالیت محروم شده است. امید است طالبان علت این اقدام را شفاف بیان نمایند.
در چند روز اخیر برخی رسانه‌ها از متوقف شدن فعالیت دفاتر کمیته امداد امام خمینی (ره) در شهرهای کابل، مزار شریف و هرات توسط طالبان خبر دادند.
یک منبع محلی با تایید این خبر اعلام کرد که فعالیت نمایندگی کمیته امداد در کابل قریب به یک ماه پیش و نمایندگی‌های مزار شریف و هرات روز نهم مردادماه به دستور طالبان متوقف شده است.
کمیته امداد امام خمینی از نهادهای امداد رسانی که است که در وزارت کار و امور اجتماعی افغانستان ثبت شده و جواز گرفته است و به دولت افغانستان نیز مالیه پرداخت می کند.
فعالیت این نهاد امدادی در دور اول حاکمیت طالبان در افغانستان نیز متوقف شده بود، اما از سال ۱۳۸۱ خورشیدی در چهار شاخه مزار شریف، کابل، هرات و زرنج از سر گرفته شد.
دلایل اتخاذ این تصمیم که دود آن تنها به چشم دهه‌ها هزار شهروند فقیر و نیازمند افغانی می‌رود مشخص نیست اما با نگاهی به فعالیت‌های چندین ساله کمیته امداد میتوان به نقش ارزنده این نهاد در خدمترسانی به مردم افغانستان و تأثیرات غیر قابل کتمان آن بر نزدیکی دو ملت دوست و همسایه پی برد و امید به اینکه سران حکومت امارت اسلامی در تصمیمی که بوی اغراض سیاسی بدخواهان روابط دو کشور از آن به مشام می‌رسد، خود تجدیدنظر کنند.
سابقه و ابعاد فعالیت‌های امدادی کمیته امداد در افغانستان
کار کمیته امداد امام خمینی در افغانستان از اوایل دهه 1990 آغاز شد، زمانی که دو دفتر در کابل و یک دفتر در شهر شمالی مزارشریف افتتاح کرد. بین سالهای 1994 و 1995، کمیته شعبه‌هایی را در شهر بامیان و در ولسوالی یکاولنگ ولایت بامیان، که ساکنان آن را عمدتاً هزاره‌های شیعه تشکیل می‌دهند، تأسیس کرد. پس از تصرف کابل توسط طالبان در سال 1996، این کمیته دفاتر خود را در کابل به پلخمری، مرکز استان بغلان شمالی، و ولسوالی پنجاب در ولایت بامیان منتقل کرد.
در سال 1998، با پیشروی طالبان به سمت شمال، کمیته دفاتر خود را در داخل افغانستان تعطیل کرد، اما به ارائه کمک به استان های شمالی افغانستان از طریق تأسیس دفاتری در تاجیکستان ادامه داد.
پس از سرنگونی طالبان و تجاوز آمریکا و متحدانش به خاک افغانستان که با آواره شدن صدها هزار افغانی و بحران انسانی در این کشور انجامید، جمهوری اسلامی بنا بر وظایف دینی و مسئولیت اخلاقی و بین المللی بلافاصله از طریق کمیته امداد امام خمینی (ره) به یاری مردم جنگ زده شتابید و حسن کاظمی قمی، را به عنوان سرکنسول ایران در هرات را به عنوان مسئول هماهنگ کننده کمک های ایران به افغانستان عازم این کشور کرد.
کمیته امداد امام خمینی(ره) دفاتر خود را در کابل بازگشایی کرد و در سال 2003 شعبه‌هایی را در استان‌های غربی هرات، مزار شریف و نیمروز افتتاح کرد و تا سال 1387 کمیته امداد امام خمینی چهل و پنج دفتر در افغانستان داشت.
کمیته امداد از آن زمان تاکنون علاوه بر کمک‌های بشردوستانه‌ای چون ارسال کمک‌های غذایی، پتو و سوخت، به انجام فعالیت‌های فرهنگی، آموزشی (همانند آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و ساخت کارگاه، برگزاری کلاس‌های کامپیوتری، تأسیس کتابخانه و ...)، خدماتی (همانند اعطای وام‌های بی بهره برای اشتغال زایی و ازدواج به جوانان بی بضاعت، خدمات پزشکی، کمک به معلولان جسمی حرکتی و سالمندان و ارسال بیماران به ایران از طریق شفاخانه کابل و... ) پرداخته است و یکی از موثرترین سازمان های امدادرسان خارجی در کاهش آلام مردم نیازمند افغان بوده است.
کمیته امداد امام خمینی(ره) بر اساس نگاه تکلیف دینی و کمک به نیازمندان از هر عقیده و مذهبی فعالیت‌های خود را در سالهای اخیر به مناطق شرق و جنوب افغانستان نیز گسترش داده است تا جوامع پشتون محروم را نیز تحت پوشش قرار دهد. در حالی که نیروهای ائتلاف میلیاردها دلار پول را به شکل بمب بر سر مردم این مناطق خالی می‌کردند کمیته امداد کمک های غذایی را هم در قندهار و هم در جلال آباد، مرکز استان ننگرهار در شرق افغانستان توزیع می‌کرد.
این فعالیت ها حتی از سوی مقامات طالبان نیز مورد اعتراف گرفته است به صورتی که ۴ اردیبهشت 1401مولوی مخدوم عبدالسلام معاون وزیر کار و امور اجتماعی طالبان با «لکزائی فرد» رئیس دفتر نمایندگی کمیته امداد امام خمینی (ره) در افغانستان دیدار و ضمن قدردانی از فعالیت و کارکرد مؤثر کمیته امداد امام خمینی (ره) در افغانستان خواستار همکاری بیشتر این نهاد در آموزش فنی و حرفه‌ای و کار آفرینی در این کشور شد.
وی گفت: جمهوری اسلامی ایران همواره از همسایه‌های خوب ما بوده و برای پذیرای میلیون‌ها مهاجر افغانستانی در این کشور از ایران و مردم آن قدردانی می‌کنیم.
رییس دفتر نمایندگی کمیته امداد امام خمینی (ره) در افغانستان نیز در این دیدار گفت: کمیته امداد امام خمینی (ره) در افغانستان تنها در ۱۱ سال اخیر برای ۳۷ هزار نفر آموزش فنی و حرفه‌ای ارائه کرده است.
از طرف دیگر به گفته فاطمه اشرفی، رییس هیات امنای انجمن حامی درباره فعالیت های کمیته امداد در افغانستان یکی از فعالیت های مهم این سازمان «کمک رسانی به زنان ایرانی مزدوج با مردان افغان بوده که متاسفانه از فقیرترین و آسیب پذیر ترین گروه‌های اجتماعی در افغانستان هستند که بعضا وضعیت زندگی آنها از گروه‌های مستمند افغان نیز ضعیف تر است.»
خشم همیشگی آمریکا از فعالیت کمیته امداد؛ ترس از نفوذ ایران یا دوستی دو ملت؟
فعالیت کمیته امداد در افغانستان در بیست سال گذشته همواره مورد انتقاد ایالات متحده بوده است. رسانه های غربی و سران واشنگتن همواره از فعالیت‌های بشردوستانه ایران در افغانستان، بویژه از طریق سازمان موفقی همچون کمیته امداد امام خمینی که مورد استقبال افغان‌ها بوده است، به عنوان نفوذ نرم یاد کرده تا از این طریق نسبت به فعالیت‌های بشردوستانه ایران در میان دولتمردان و افکار عمومی افغان‌ها بدبینی ایجاد کند. سیاستی که نتایج آن را شاید بتوان در اقدام اخیر کابل برای محدود کردن فعالیت کمیته امداد امام خمینی مشاهده کرد.
برای مثال در آبان ماه 1391 روزنامه وال استریت ژورنال در گزارشی از فعالیت کمیته امداد امام خمینی در شهر هرات نوشت این سازمان علاوه بر وام مسکن سهمیه‌های ماهانه نفت، شکر، چای و دارو در میان ساکنان توزیع می‌کند. یک مرد افغان به نام علی می‌گوید: «به عنوان انسان ما از هر کسی که به ما کمک کند کمک دریافت می‌کنیم. آمریکایی‌ها این جا غایب‌اند».
یکی از دریافت‌کنندگان کمک‌های کمیته امداد امام خمینی زن جوانی است به اسم معصومه کریمی. وی و نامزدش قبل از ازدواج برای تامین هزینه‌های عروسی و بخشی از مبلمان و وسایل آشپزخانه از این تشکیلات کمک دریافت کرده‌اند. زوج دیگری نیز که هزینه مراسم عروسی خود را از این کمیته دریافت کرده‌اند می گویند: «ایرانی‌ها از آمریکا کمک و فعالیت بیشتری می‌کنند. اکنون ایران در تمام جنبه‌های زندگی ما است».
این دو زوج ساکن یکی از محلات شهر هرات به نام «جبرئیل» هستند. بخش زیادی از ساکنان این محله از قوم هزاره هستند که مثل اکثریت جمعیت ایران شیعه‌مذهب‌اند. کمیته امداد امام خمینی در این محله مدرسه، کتابخانه، درمانگاه و راه‌های آسفالت شده ساخته‌است که هنوز هم در افغانستان پدیده‌های نادری هستند.
اما هدف این کمیته خیریه ساده نیست. همانطور که در لبنان و سرزمین های فلسطینی، در افغانستان نیز اغلب علیه دشمنان مشترکی مانند ایالات متحده و اسرائیل تحریک می شود» .
اگرچه در همین گزارش هدفمند رسانه آمریکایی نیز پیداست که مردم افغانستان از فعالیت‌های امدادی جمهوری اسلامی ایران از طریق کمیته امداد رضایت داشته و حمایت می‌کنند اما تلاش این رسانه برای تفرقه افکنی میان شیعه و سنی و اختلاف اندازی در روابط کابل و تهران کاملاً هویداست.
ایران نخستین کشوری بود که به دلیل اهمیت دادن به مسائل افغانستان و تلاش برای کمک به حل بحران‌های اقتصادی و سیاسی این کشور سفارت افغانستان در تهران را در اختیار گروه طالبان قرار داد و عملاً حسن نیت خود را در مورد تلاش برای حفظ و بهبود روابط با مدیریت جدید سیاسی این کشور اعلام کرد تا بتواند به ملت افغانستان در برهه جدید و سخت تحولات این کشور کمک کند. همانگونه که رهبر معظم انقلاب اسلامی در سخنان خود در شهریور ماه سال 1400 فرمودند: «آنچه برای ایران اهمیت دارد ملت افغانستان است ما طرفدار ملت افغانستان هستیم چرا که دولت‌ها همچون گذشته می‌آیند و می‌روند اما ملت افغانستان است که باقی می‌ماند».
