الوقت- سرنوشت حساس‌ترین انتخابات ریاست‌جمهوری سالهای اخیر ترکیه پس از ناکامی رقبا در کسب حد نصاب 50 درصد آراء مأخوذه به دور دوم کشیده شد جایی که رجب طیب اردوغان رئیس جمهور کنونی و رهبر حزب عدالت و توسعه با کمال قلیچدار اوغلو نامزد جناح اپوزوسیون و رهبر حزب جمهوری‌خواه خلق در روز 28 می (7 خرداد) بار دیگر به رقابت خواهد پرداخت.
اگرچه در بیشتر نظرسنجی‌های پیش از رای‌گیری، احتمال کشیده شدن انتخابات به دور دوم پیشبینی می‌شد اما از همان ساعات اولیه آغاز شمارش آراء، پیش افتادن اردوغان از رقیب موجب تعجب ناظران و تحلیلگران انتخاباتی شد چرا که عمده نظرسنجی‌ها از محبوبیت بالاتر و شانس پیروزی بیشتر قلیچدار اوغلو سخن می‌گفتند. با این حال با توجه به فاصله بسیار اندک آراء دو نامزد، طی روزهای باقی مانده تا دور دوم رای‌گیری همچنان رقابت داغ و نفسگیر دنبال خواهد شد. گفتنی است نتایج اولیه نشان داد که اردوغان 49.5 درصد آرا را به دست آورده و رقیب اصلی او، کمال قلیچداراوغلو، 45 درصد از آرا را از آن خود کرد.
در این شرایط به طور حتم از یک طرف، اردوغان خواهد کوشید تا با بهره‌برداری از پیروزی نسبی در دور اول و فتح اکثریت کرسی‌های پارلمان نتایج انتخابات را اعتماد مجدد مردم به خود و حزب متبوعش دانسته و فاصله موجود را همجنان حفظ کند؛ و در طرف مقابل ائتلاف اپوزوسیون به سمت طراحی سناریوهای جدید برای جبران ناکامی دور اول و تقویت سبد رای از طریق بسیج مخالفان حرکت خواهد کرد. لذا با توجه به شگفتی دور اول و اینکه هیچ نامزدی را نمی‌توان پیروز یا بازنده حتمی رقابت دانست احتمال رقم خوردن سناریوهای مختلفی وجود دارد که هر یک قابل بررسی است.
این اولین انتخابات ریاست جمهوری است که اردوغان در دور اول آن پیروز نشد اما با وجود کاهش اقبال عمومی به گرگ باران دیده عرصه سیاست ترکیه وی همچنان سانس اصلی کسب ریاست جمهوری باقی مانده است زیرا حزب عدالت و توسعه هم در انتخابات بهتر از حد انتظار عمل کرد و ائتلاف مردم به رهبری اردوغان توانست اکثریت پارلمان را حفظ کند. تحلیلگران می گویند که این به رهبر ترکیه در دور دوم برتری می دهد زیرا رای دهندگان ممکن است بخواهند از داشتن جناح‌های مختلف در اداره قوه مجریه و مقننه اجتناب کنند.
این موضوع اوایل روز دوشنبه از سوی اردوغان هم مورد اشاره قرار گرفت. او در جمع هواداران در آنکارا گفت: «ما شک نداریم که ترجیح ملت ما که اکثریت پارلمان را به ائتلاف مردم داده است، به نفع اعتماد و ثبات در دور دوم خواهد بود». بر اساس نتایج اولیه، حزب عدالت و توسعه و متحدانش 321 کرسی در مجلس ملی را به دست آوردند، در حالی که مخالفان 213 کرسی را کسب کردند و 66 کرسی باقی مانده به ائتلاف طرفدار کردها رسید.
از طرف دیگر برتری نسبی اردوغان در دور اول ممکن است پایه‌های ائتلاف اپوزوسیون را سست کند بویژه اینکه رای‌دهندگان حامی حزب کردی دموکراتیک خلق علی رغم نتیجه نسبتاً راضی کننده در انتخابات پارلمانی (کاهش 3 درصدی نسبت به انتخابات 2018) با کسب 66 کرسی در ائتلاف با حزب چپ سبز، نتوانستند کمکی به برتری اپوزوسیون کنند.
همچنین و مهمتر از همه با رفتن انتخابات به دور دوم آراء نفر سوم، یعنی سینان اوغان، بسیار حیاتی به شمار می‌رود و او از جناح راست و از مخالفان جدی ائتلاف‌سازی با کردها است. اوغان که در انتخابات 5 درصد آرا را به دست آورده در اولین اظهار نظر اعلام کرده که در صورت حاضر می شود با کمال قلیچدار اوغلو ائتلاف کند که دموکراتیک خلق ها از سیستم سیاسی کنار گذاشته شود.
در این شرایط اردوغان نیز فرصت را مغتنم شمرده و برای جلوگیری از چنین ائتلافی از هم اکنون روی حساسیت پان‌ترک‌های طرفدار سینان اوغلو مانورهای خود را آغاز کرده است. قبل از رای گیری روز یکشنبه، اردوغان مخالفان را به دلیل حمایت حزب غیرقانونی کارگران کردستان یا پ.ک.ک تحقیر کرد. وی در یک گردهمایی، به صدها هزار نفر از هوادارانش ویدئویی را نشان داد که مدعی بود یک فرمانده پ‌ک‌ک در حال خواندن آهنگ مبارزات انتخاباتی اپوزوسیون است.
در همین راستا سونر کاگاپتای، کارشناس ترکیه در اندیشکده واشنگتن، معتقد است که اکثر رای دهندگان حامی اوغان احتمالاً به سراغ اردوغان خواهند رفت، خواه نامزد اصلی آنها از رهبر ترکیه حمایت کند یا خیر. لذا با توجه به اهمیت بسزای رای هواداران سینان اوغان احتمالاً شانس اردوغان برای واریز این آراء به حساب خود بیش از رقیب است.
با این حال وضعیت را نباید برای قلیچدار اوغلو و ائتلاف مخالفان کاملاً از دست رفته پنداشت. اولین امیدواری قلچیدار اوغلو بسیج جدی تر مخالفان و ترغیب آنها برای شرکت در انتخابات است. در انتخابات روز یکشنبه حدود 88 درصد واجدین شرایط رای دادند که رقم خیره کننده ای است اما این احتمال وجود دارد که پس از شوک نتیجه دور اول به اپوزوسیون، برخلاف پیشبینی نظرسنجی‌ها، رای‌دهنده‌گانی که خطر تداوم حضور اردوغان در راس قدرت را اکنون بیش از پیش حس می‌کنند ترغیب به مشارکت در انتخابات شوند و شگفتی‌آفرینی دیگری صورت گیرد.
از طرف دیگر با وجود انکه طرفداران سینان اوغان از جناح راست ملی گرا هستند، نباید از یاد برد که ملی‌گرایان در ائتلاف شش میز نیز حضور دارند چنانکه حزب جمهوری خواه خلق را کمال آتاتورک بنیانگذار ترکیه نوین تأسیس کرده است و بیانیه اوغان نیز نشان می‌دهد که ناسیونالیست های ترک از اردوغان ناراضی هستند و تمایلی به ائتلاف با او ندارد. همچنین اگرچه ممکن است دور از انتظار به نظر برسد اما چه بسا کردها در گیرودار تداوم حضور اردوغان و یا امتناع از سهم‌خواهی گزینه رفتن اردوغان را ترجیح دهند. در همین راستا کمال قلیچداراوغلو، اولین پیشنهادات را پیش پای سینان اوغان قرار داد و پس از اعلام نتایج انتخابات در یکشنبه شب گذشته با او تماس گرفت و به او بابت آرا کسب شده تبریک گفت تا نشان دهد احتمالاً برای انتخابات دور دوم قلیچدار اوغلو هویت کمالیستی خود را برجسته تر از گذشته نشان دهد.
