الوقت- سیزدهمین انتخابات ریاست جمهوری ترکیه در 14 می (24 اردیبهشت) برگزار خواهد شد و رجب طیب اردوغان از سوی ائتلاف جمهور، کمال قلیچداراوغلو از سوی ائتلاف ملت، محرم اینجه از سوی حزب مملکت و سینان اوغان از سوی ائتلاف آتا، در این دور بایکدیگر رقابت می‌کنند. هر چند مسئله اقتصاد مهمترین بخش از کارزار انتخاباتی کاندیداها را به خود اختصاص داده است اما موضوعات دیگری هم روی میز سیاسیون این کشور قرار گرفته که می‌تواند در متقاعد کردن افکارعمومی برای رای دادن به آنها مثمر ثمر باشد. در دهه گذشته، موضوع آوارگان یکی از مهمترین موضوعات در دستورکار مردم و سیاستمداران ترکیه بوده است و در انتخابات پیش رو هم این موضوع جایگاه مهم‌تری را به خود اختصاص داده است و رهبران اپوزیسیون به دلیل حساسیت این مسئله برای مردم مجبور شده‌اند موضع رسمی خود را در این باره تشریح کنند.
موضع مخالفان درباره پرونده آوارگان سوری
کمال قلیچدار اوغلو، رهبر حزب جمهوری خلق ترکیه و نامزد ائتلاف «میز شش نفره» که در حال حاضر بر اساس نظرسنجی‌ها بخت اول انتخابات ریاست جمهوری است، درباره آوارگان سوریه گفته است:«اگر پیروز انتخابات شوم حداکثر طی دو سال آوارگان سوری را به کشورشان باز می‌گردانم، بدون اینکه لکه سیاهی بر پیشانی این ملت بزرگوار همچون نژادپرستی بگذاریم». قلیچداراوغلو گفته که رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه و حزب عدالت و توسعه در محافظت از مرزها خوب عمل نکرده و در نتیجه اقدامات آنها، ۳.۶ میلیون تبعه سوری به صورت پناهجو وارد ترکیه شدند به طوری که تعادل جمعیتی برخی مناطق از جمله استان هاتای تغییر یافته است. رقیب جدی اردوغان، همچنین با تاکید بر ضرورت حفظ یکپارچگی و تمامیت ارضی سوریه گفت که در صورت انتخاب، به حاکمیت همسایگان ترکیه احترام خواهد گذاشت و در امور داخلی آنها مداخله نکرده و برای عادی سازی روابط با سوریه تلاش خواهد کرد.
محرم اینجه، یکی دیگر از نامزدهای ریاست جمهوری ترکیه هم اعلام کرد در صورت پیروزی در انتخابات با بشار اسد، رئیس جمهور سوریه دیدار و سفیری در دمشق تعیین کرده و همه پناهندگان سوری را به کشورشان بازخواهد گرداند. وی گفت:«ما آوارگان سوری را با شادی و خوشحالی به کشورشان باز می‌گردانیم، هیچکس نمی‌گوید که ما آنها را با کامیون به مرزها خواهیم فرستاد، ما از ابزار‌های دیپلماتیک لازم استفاده خواهیم کرد، زیرا برای بازگرداندن مردم سوریه به میهن‌شان، نیازمند آغاز گفتگو و دیپلماسی هستیم».
تا یک سال پیش، حزب حاکم عدالت و توسعه از مردم سوریه محافظت می‌کرد و آنها را بیش از هر چیز به عنوان نیروی کار ارزان و ضروری برای اقتصاد ترکیه می‌دانست و حتی در سالهای گذشته بین 200 تا 300 هزار نفر از آوارگان توانسته‌اند تابعیت ترکیه را اخذ کنند. با این حال، با کاهش پذیرش مردم سوریه از سوی جامعه ترکیه با توجه به بحران اقتصادی، تورم و فقر، حزب عدالت و توسعه مسیر خود را تغییر داده است. در حال حاضر، قریب به 3 میلیون 700 هزار آواره سوری در خاک ترکیه ساکن هستند و این مسئله دولتمردان این کشور را نگران کرده است. در نظرسنجی‌هایی که هر ساله درباره نظر مردم نسبت به آوارگان سوری انجام می‌شود حکایت از این دارد که بیش از 60 درصد خواهان بازگشت آنها به کشورشان هستند و این خواست همگانی، بار سنگینی روی دوش رهبران آنکارا می‌گذارد تا هر چه سریعتر به این بحران خاتمه دهند.
بزرگنمایی بحران آوارگان برای افکارعمومی
نامزدهای اپوزیسیون سعی دارند مسئله آوارگان را در کنار تورم افسارگسیخته و بحران اقتصادی، همچون آواری بر سر اردوغان خراب کنند تا شاید پس از دو دهه او را از اریکه قدرت به زیر بکشند. رهبران مخالف استدلالشان این است که بخشی از بحرانهای اقتصادی و بیکاری ناشی از حضور میلیونها آواره سوری است که دولت اردوغان در یک دهه گذشته آنها را در خاک ترکیه سکنی داده است. قلیچدار اوغلو مدعی است که با بازگشت میلیونها آواره سوری، شرایط کار برای مردم ترکیه فراهم خواهد شد و هزینه‌های دولت نیز کاهش خواهد یافت.
احزاب اپوزیسیون معتقدند که اردوغان برای افزایش پایگاه رای خود قصد دارد با اعطای شهروندی به سوری‌ها، وزن سیاسی خود را در برابر رقبا بالا ببرد. او حتی گفته است:«من اطلاعات مربوط به رأی دهندگانی دارم که در اختیار شورای عالی انتخابات نیست، از جمله سوری‌های تابعیت گرفته، محل سکونت آنها و اطلاعات دیگری که این حقیقت را ثابت می‌کند». بنابراین، ائتلاف شش حزب اپوزیسیون که برای سرنگونی اردوغان تلاش می‌کند، با ایجاد کمپین تبلیغاتی علیه مهاجران، سعی دارد اردوغان را مسبب اصلی بحران آوارگان در ترکیه نشان داده و افکارعمومی را علیه او بشوراند. ادعای مخالفان به اینکه شهروندان سوری تابعیت گرفته به اردوغان رای خواهند داد، درحالی است که در انتخابات شهرداری‌ها در سال 2019، همین سوری‌ها از نامزد حزب عدالت و توسعه حمایت نکردند.
احزاب اپوزیسیون مدعی هستند که حضور میلیونها پناهنده سوری برای امنیت ترکیه هم نگران کننده است و ادامه این وضعیت در آینده چالشهای جدیدی را پیش روی دولت خواهد گذاشت و وقوع عملیاتهای تروریستی در یک دهه گذشته در شهرهای ترکیه را آثار ناشی از حضور آوارگان می‌دانند. قلیچدار اوغلو ادعا کرده که اردوغان اگر در انتخابات پیروز شود برخلاف وعده‌هایش، آوارگان سوری را به کشورشان برنمی‌گرداند، زیرا برنامه مدونی برای این کار ندارد.
قلیچدار اوغلو مدعی است که اردوغان آوارگان سوری را تعمدا در ترکیه نگه داشته تا از اتحادیه اروپا طلب کمک مالی کند و در هر بحران، اروپا را به فرستادن مهاجران به سمت آنها تهدید کند. رقیب اردوغان درباره آثار زیانبار بحران آوارگان چنان اغراق می‌کند که اگر اردوغان دوباره برنده شود، تمامیت ارضی و امنیت ترکیه به خطر خواهد افتاد.
از سوی دیگر، رهبران اپوزیسیون با موج سواری مسئله سوریه و تلاش برای برقراری روابط با دولت این کشور، می‌خواهند وانمود کنند بحرانی را که اردوغان ایجاد کرده و امنیت ترکها را به خطر انداخته است، آنها می‌توانند به راحتی حل کنند و سعی دارند به مردم امیدواری دهند که با بازگشت آوارگان بخش زیادی از مشکلات اقتصادی هم حل خواهد شد و نباید نگران این مسئله باشند.
تحریک افکارعمومی علیه اردوغان
سیاستمداران در ترکیه با مخاطب قرار دادن افکارعمومی ترکیه سیاست‌های حزب حاکم عدالت و توسعه به ویژه قطع روابط آنکارا با دمشق را عامل وخامت اوضاع در سوریه می‌داند. درحالی که دولت از مواضع خود دفاع می‌کند و به دنبال باز کردن گفتگوی اطلاعاتی با مقامات دمشق است، موضوع آوارگان سوری یکی از مهمترین چالشهای اساسی دولت اردوغان در رابطه با مسله سوریه بوده که فشار و انتقاد زیادی را در فضای رقابت انتخاباتی اخیر علیه دولت او به راه انداخته است ولی حل این بحران بدون همراهی دولت سوریه و عادی‌سازی شرایط با دمشق، میسر نیست. مقامات دولت اردوغان در ماه‌های اخیر دیدارهای چندجانبه را با مقامات دمشق برگزار کرده‌اند تا شاید پس از 12 سال تنش بتوانند روابط دیپلماتیک را از سربگیرند ولی هنوز گشایش اساسی در این زمینه ایجاد نشده است.
اردوغان به خوبی می‌دانست که در انتخابات ریاست جمهوری رقبایش روی بحران آوارگان انگشت خواهند گذاشت به همین خاطر از یکسال پیش آمادگی خود را برای بازگشت آوارگان اعلام کرده و متعاقب آن نیز مسئله عادی سازی روابط با دولت سوریه را در پیش گرفت تا شرایط برای بازگشت میلیونها سوری فراهم شود.
اینکه اظهارات رقبای اردوغان برای پایان دادن فوری به بحران آوارگان چقدر احتمال دارد بحثی است که بسیاری از تحلیلگران روی آن تردید دارند، و اجرای آنرا در مدت زمانی که رهبران اپوزیسیون پیش‌بینی کرده‌اند نامحتمل می‌دانند. اردوغان که این روزها به خاطر بحران اقتصادی و تورم زیر چکش انتقادات قرار دارد و بیم آن دارد که کرسی ریاست جمهوری را به رقیب خود واگذار کند، سعی دارد برنامه عادی سازی روابط با دولت سوریه و مسئله آوارگان را نهایی کرده و شانس خود را برای پیروزی در انتخابات بالا ببرد. اردوغان می‌داند که بدون برقراری رابطه با دمشق نمی‌تواند مسئله آوارگان را حل کند و برای رسیدن به این هدف مجبور است به خواسته‌های سوریه تن دهد که خروج نیروهای ترکیه از مناطق شمالی سوریه اولین گام آن خواهد بود.
در این میان حامیان دولت معتقدند که ائتلاف میز شش نفره، برخلاف شعارهایی که درباره سیاست‌های مهاجرت و پناهندگی می‌دهد اما از ارائه یک چشم‌انداز عملی ناتوان است و مهمتر از همه، برخی از اقداماتی که ائتلاف میز شش نفره ادعا می‌کند در مورد پناهندگان سوری و مهاجرت‌های غیرقانونی انجام خواهد داد، درحال حاضر انجام شده است و برنامه جدیدی از سوی قلیچدار اوغلو و دوستانش برای حل این بحران ارائه نشده است. بنابراین مدافعان دولت هدف اپوزیسیون را برانگیختن نفرت و خشم مردم علیه دولت و رئیس جمهور می‌دانند تا فضای انتخاباتی را علیه اردوغان برگردانند.
