الوقت- اروپاییها که برای چند دهه خیالشان از خرید گاز روسیه راحت بود و دنبال مسیرهای جایگزین نبودند پس از شروع جنگ اوکراین و متعاقب آن قطع صادرات نفت و گاز روسیه، شرایط سختی را تجربه می‌کنند تا جایی که رهبران اروپا تمرکز سفرهای خارجی خود را به این مسئله اختصاص داده اند تا کمبودها را از طریق صاحبان انرژی در جهان جبران کنند.
آلمان به عنوان بزرگترین اقتصاد اروپا بیش از دیگر کشورهای این قاره در پی تامین نیازهای گازی خود است و همین منظور در روزهای اخیر قراردادی ۱۵ ساله را برای خرید گاز از قطر امضا کرده است و طی توافقات انجام شده قطر از سال ۲۰۲۶ صادرات گاز به آلمان را شروع خواهد کرد. به گفته سعد شريدا الكعبی، وزیر انرژی بر اساس این توافق قطر سالانه تا دو میلیون تن گاز مایع (ال ان جی) به صادر خواهد کرد. هر چند مقامات قطری این توافق را منحصر به فرد توصیف کرده‌اند اما این توافق تنها بخش کوچکی از کمبود گاز روسیه در اروپا را جبران خواهد کرد.
گاز صادراتی توسط فعالیت مشترک شرکت گاز قطر با شرکت کونوکو فیلیپس آلمان تأمین شده و به پایانه بارگیری برونزبوتل در آلمان ارسال می‌شود که ساخت این پایانه هنوز به پایان نرسیده است. به گفته مقامات آلمانی این محموله‌ها از طریق کشتی بارگیری شده و به مقصد آلمان راهی می‌شوند.
۵ مجتمعی که دولت آلمان برای واردات گاز مایع تدارک دیده است، ۶.۷ میلیارد دلار هزینه خواهند داشت و طبق برآورد‌های دولت، زمانی که مجتمع‌ها آماده بهره‌برداری باشند فقط می‌توانند یک سوم گاز آلمان را پوشش دهند. آلمان با استفاده از خطوط لوله نورداستریم 1 و 2 به راحتی و در کمترین زمان ممکن نیازهای خود را از روسها تامین می‌کرد ولی برای خرید گاز مایع علاوه بر اینکه هزینه‌های زیادی را باید بپردازد همچنین مدت زمان انتقال گاز به خاک آلمان طولانی تر خواهد شد زیرا فرآیند تبدیل گاز مایع به گاز مورد استفاده صنایع زمانبر خواهد بود و این موضوع می‌تواند در کار شرکتهای اقتصادی که به شدت گاز وابسته هستند خلل ایجاد کند.
این توافق درحالی به امضا رسیده است که مقامات برلین در ماه مارس سال جاری میلادی و چند هفته پس از شروع جنگ اوکراین به قطری‌ها پیشنهاد دادند تا توافقاتی را برای خرید گاز انجام دهند اما آلمان زیر بار شروط دوحه در ازای امضای قراردادهای دستکم 20 ساله به منظور تأمین حجم عظیم ال‌ان‌جی مورد نیاز خود نرفتند و مذاکرات به نتیجه نرسید اما به نظر می‌رسد سرمای زمستان مقامات آلمان را وادار کرده تا به شروط دوحه تن دهند، آن هم پس از چند سال باید این منابع را دریافت کنند.
اروپا فعلا جایگزینی برای گاز روسیه ندارد
پس از شروع جنگ اوکراین که به قطع گاز روسیه به اروپا منجر شد، رهبران اروپا سعی کردند تا وابستگی خود به گاز روسیه را پایان دهند و از همان ابتدا دنبال مسیرهای جایگزین بودند تا بتوانند بر بحران انرژی در داخل فائق آیند اما به رغم توافقات برای خرید گاز از برخی کشورهای خارجی اما همچنان بحران در قاره سبز بیداد می‌کند و اروپاییها امسال زمستان سختی را سپری خواهند کرد،
با این حال مقامات اروپایی سعی دارند وضعیت را قابل کنترل و مدیریت جلوه دهند. امضا توافق با قطر نیز یکی از راه‌های رفع چنین نگرانی‌هایی است. اولاف شولتز، صدراعظم آلمان در دیدار با امیر قطر گفت که قطر یکی از بزرگترین صادرکنندگان ال ان جی در جهان، نقشی اساسی در استراتژی آلمان برای تنوع بخشیدن به واردات روسیه ایفا خواهد کرد. شولتز این توافق گازی را «سنگ‌بنای» امنیت انرژی کشورش خوانده است. شولتز با اشاره به اینکه مشکلات جهانی نباید مانعی در برابر تجارت کشورها ایجاد کند، گفت که توافق با قطر نشان می‌دهد که آلمان کشورهای زیادی برای تامین انرژی از آنها دارد. با این حال، کلاوس ارنست، رئیس کمیته انرژی پارلمان آلمان هشدار داد که این کشور هنوز راهی برای جایگزینی کامل گاز طبیعی روسیه پیدا نکرده و حتی قرارداد گازی با قطر نیز این نقص را جبران نخواهد کرد.
دولت آلمان امیدوار است در سال 2023، 50 تا 60 درصد گاز روسیه را از طریق ال ان جی جایگزین کند. این کشور سالانه حدود 100 میلیارد مترمکعب گاز طبیعی مصرف می‌کند که کمی بیش از نیمی از آن از روسیه وارد می‌شد و این در حالی است که قرارداد منعقد شده با قطر تنها حدود 2.7 میلیارد مترمکعب در سال را پوشش می‌دهد.
در حال حاضر آلمان و سایر کشورهای اروپایی گاز مایع خود را به طور عمده از آمریکا، هلند و نروژ تأمین می‌کنند ولی این منابع کفاف نیازهای روزانه اروپا را نمی‌دهد و مجبور هستند بازارهای متنوعی را انتخاب کنند.
پس از حمله روسیه به اوکراین، توقف عرضه گاز از گازپروم و متعاقب آن تخریب خط لوله نورد استریم 1، آلمان حدود 50 میلیارد مترمکعب گاز سالانه خود را از دست خواهد داد و جایگزین کردن این بخش از انرژی در کوتاه مدت امکان پذیر نیست اما باتوجه به اینکه اروپاییها دیگر تمایلی به خرید گاز روسیه ندارند سعی می‌کنند با خرید گاز از سایر کشورها بتوانند در آینده نزدیک این خلاء انرژی را پر کنند و برای همیشه از وابستگی به انرژی روسیه رها شوند. اروپاییها در ماههای اخیر قراردادهایی را با کشورهای الجزایر، نروژ، مصر، آمریکا و حتی رژیم صهیونیستی امضا کرده‌اند تا به هر نحوی شده حجم گاز وارداتی از روسیه را جبران کنند.
آلمان برای جایگزین کردن واردات گاز روسیه از طریق قطر دست کم در کوتاه مدت با مشکلات زیادی مواجه است زیرا زیرساختهای آلمان برای مصرف گاز مایع قطر چندان مناسب نیست. آلمان گاز روسیه را از طریق خط لوله دریافت می‌کرد و نیازی به تبدیل گاز خریداری شده نداشت اما گاز مایع نیاز به فرآوری جداگانه دارد تا در بخش اقتصادی مورد استفاده قرار گیرد.
روزنامه فرانکفورتر آلگماینه با اشاره به ضرورت احداث زیرساختها در آلمان برای مصرف گاز مایع، نوشت که ساختن هر پایگاه ویژه گاز مایع معمولا به ۵ سال زمان نیاز دارد ولی دولت آلمان سعی دارد تا زودتر از موعد مقرر ساخت این پایانه‌ها را به اتمام برساند. به گفته کارشاسان آلمان، این کشور به دلیل نداشتن مراکز تبدیل گاز مایع به حالت گازی نمی‌تواند اقدام به وارد کردن گاز مایع کند. زیرا ایستگاههای دریافت گاز مایع اکنون سالهاست سوژه مباحثات اقتصادی و سیاسی بوده و ساخت و توسعه آنها نیاز به گرفتن مجوزهای لازم، برنامه ریزی و ساخت و ساز دارد و این کار همچنین هزینه بسیاری لازم دارد .
هر چند رهبران اروپا با امضای چنین توافقاتی با دیگر کشورها، سعی دارند در برابر معترضان داخلی اینگونه وانمود کنند که مسیرهای جایگزین زیادی برای آنها وجود دارد تا از وابستگی به انرژی روسیه خلاص شوند اما مقامات مسکو بارها گفته‌اند بحران انرژی در اروپا به این زودی تمام نخواهد شد و تاثیرات منفی آن برای سالها باقی خواهد ماند. سال 2021 اروپا ۱۵۵ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی از روسیه وارد کرده بود و جبران این کسری انرژی تا چند سال آینده دشوار خواهد بود و لذا اروپاییها مجبور هستند بحران کمرشکن انرژی را تحمل کنند تا شاید در آینده بتوانند با مسیرهای جایگزین این کمبودها را رفع کنند.
ظرفیت گاز قطر چقدر است
درحالی که اروپاییها چشم امیدشان به منابع گاز کشورهایی مانند قطر است تا بتوانند با کمک این کشورها بر بحرانهای انرژی خود غلبه کنند، اما حجم گازی که قرار است قطر به آلمان صادر کند به میزانی نیست که جوابگوی نیازهای غربیها باشد. قرارداد گازی با قطر تنها ۶ درصد از حجم گاز وارداتی روسیه به آلمان را جبران می‌کند. تازه این قرارداد از سه سال آینده اجرایی خواهد شد درحالی که آلمان برای جایگزین کردن گاز روسیه، در این مدت شرایط سختی را خواهد داشت و یافتن جایگزینها زمان بر است.
به گفته رودی بارودی، مدیر عامل هلدینگ انرژی و محیط زیست قطر، دوحه با توسعه مداوم میدان گاز طبیعی غول‌پیکر میدان شمالی خود، آماده پاسخگویی به تقاضای LNG از آلمان علاوه بر تامین مشتریان فعلی است. این مقام قطری گفت که کشورش در سال 2024 قطعاً می‌تواند 20 تا 25 درصد از کل مصرف گاز آلمان را تامین کند. با این تفاسیر به نظر می‌رسد قطری‌ها تلاش می‌کنند هر چه سریعتر زیرساختهای خود را ارتقا داده و بتوانند مقادیر زیادی از گاز را استخراج کرده و به مشترین خارج تحویل دهند.
در حال حاضر، قطر پس از روسیه و ایران دارای سومین ذخایر بزرگ گازی در جهان است. میزان گاز موجود در مخازن گاز قطر ۸۹۰ تریلیون فوت مکعب برآورد شده است که با این حساب، این کشور ۱۵ درصد ذخایر گاز جهان را داراست و بیشترین میزان گاز در اختیار قطر در میدان گازی گنبد شمال (پارس جنوبی) قرار دارد که به تنهایی ۴۵۰ تریلیون فوت مکعب گاز در خود جای داده است. همچنین، قطر بزرگترین صادرکننده ال‌ان‌جی (گاز مایع) در جهان است و دلیلی که قطر نمی‌تواند همانند ایران گاز را به صورت طبیعی و از طریق خط لوله منتقل کند این است که این کشور با شکلی همچون شبه جزیره در دریا محصور شده است و امکان ایجاد خط لوله از زیر دریا برایش بسیار مشکل است و از اینرو مجبور است گاز خود را به صورت ال‌ان‌جی درآورده و سپس صادر کند.
شرکت دولتی انرژی قطر در سال 2022 پنج قرارداد برای توسعه بهره‌برداری از فاز شرقی میادین شمالی امضا کرده که تا سال ۲۰۲۷ حجم تولید گاز این کشور را از حدود ۷۷ میلیون تن به ۱۲۶ میلیون تن در سال افزایش خواهد داد. قطر اخیرا با امضای قراردادی ۲۷ ساله متعهد به تامین گاز طبیعی مایع چین نیز شده بود و این قرارداد طولانی مدت‌ترین قرارداد تامین گاز در جهان توصیف شده است.
با توجه به افزایش تولیدات قطر تا 70 درصد ظرفیت فعلی تا سال 2026، این کشور می‌تواند مقدار ناچیزی از نیاز مشتریان جدید خود یعنی آلمان و چین را تامین کند، زیرا آلمان برای جبران کمبودهای ناشی از قطع گاز روسیه به منابع زیادی نیاز دارد که در کوتاه مدت نمی‌تواند این کمبودها را از قطر و یا کشورهای دیگر تامین کند. درحال حاضر مسیر کوتاهی که اروپاییها بتوانند با خط لوله و با هزینه کمتر گاز مورد نیاز خود را از مسیرهای دیگر تامین کنند وجود ندارد و مجبور هستند به واردات گاز مایع و با هزینه های گزاف ادامه دهند. زیرا کشورهای صاحب انرژی مرزهای مشترکی با اروپا ندارند که مثل روسیه از طریق زمینی و با خطوط لوله بتوانند گاز را به سرعت به بازارهای اروپایی انتقال دهند. لذا باید گفت قطر تنها بخش کوچکی از نیاز آلمان را در آینده می‌تواند تامین کند و قاره سبز حداقل چند سال بحرانی را سپری خواهند کرد.
