الوقت- درحالی آمریکا با بحرانآفرینی در اوکراین و تایوان، تلاش میکند تا رقبای اصلی جهانی خود یعنی روسیه و چین را درگیر چالش با همسایگان کند، اما این اقدامات نتیجه عکس داده و این کشورها با همه بحرانآفرینیهای واشنگتن، تا بیخ گوش آمریکا هم نفوذ کردهاند.
ونزوئلا از روز شنبه میزبان رزمایش بزرگی با حضور 10 کشور جهان است و این مانور نظامی به مدت دو هفته در شمال غرب این کشور برگزار خواهند کرد. اهمیت این رزمایش به این خاطر است که قدرتهای بزرگی مثل روسیه، چین و ایران نیز در آن حضور دارند. نیکلاس مادورو رئیس جمهور ونزوئلا از برگزاری رزمایش مشترک بزرگ ایران و روسیه و چین استقبال و آنرا «به چالش کشیدن آمریکا» توصیف کرده است. این رزمایش بزرگ درست یک روز پس از اتمام رزمایش فرماندهی جنوبی آمریکا برگزار میشود و نیروهای پهپادی و تکتیرانداز ایران، چین و روسیه با فرماندهی مقامات مسکو این تمرینات نظامی را در آنچه «حیاط خلوت آمریکا» نامیده میشود برگزار خواهند کرد. این کارزار نسخه 2022 «بازیهای بینالمللی ارتش» است که روسیه آن را در سال 2015 بنیان گذاشت و از آن زمان هر ساله در کشورهای مختلف برگزار شده است.
ایران، روسیه و چین در سالهای اخیر رزمایشهای مشترک را در اقیانوس هند و خلیج فارس برگزار کردهاند و اکنون ونزوئلا را به عنوان مقصد جدید قدرتنمایی خود انتخاب کردهاند که به دلیل نزدیکی به خاک آمریکا و تغییرات به وجود آمده در عرصه جهانی، حاوی پیامهای مهمی برای دولتمردان کاخ سفید است.
هر چند آمریکا خوشبین بود روسیه با درگیر شدن در بحران اوکراین، همه نیروهای خود را در این کشور مستقر خواهد کرد اما این حربهها با شکست مواجه شده است و روسیه همزمان که جنگ در اوکراین را به پیش میبرد، بخشی از نیروهای نظامی خود را راهی ونزوئلا کرده است. روسیه در حال تقویت حضور و نفوذ خود در میان کشورهای آمریکایی جنوبی است و با برخی از این کشورها در حال امضای توافقنامههای نظامی است که در این میان ونزوئلا ا جایگاهی محوری برخوردار است.
به گفته برخی کارشناسان، قرارداد و همکاریهای نظامی روسیه با ونزوئلا و دیگر کشورهای آمریکای جنوبی نشان میدهد حضور نظامی روسیه در این منطقه، بهرغم تمامی فشارهای موجود تا چه اندازه برای مسکو مهم است و در صدر اولویتهای مقامهای کرملین قرار دارد. ونزوئلا که روابط گستردهای با روسیه دارد پیشتر آمادگی خود را برای میزبانی از تسلیحات اتمی روسیه اعلام کرده بود و این مسئله در صورت تحقق میتواند خطر بزرگی برای منافع آمریکا ایجاد کند. باتوجه به اینکه روسها پس از بحران اوکراین، دیگر همه ملاحظات در برابر غرب را کنار گذاشتهاند بعید نیست که روسیه در آینده تسلیحات اتمی خود را در کشورهایی مثل ونزوئلا و یا کوبا مستقر کند، اقدامی که میتواند بحران موشکی کوبا در سال 1962 را دوباره زنده کند.
رویارویی همه جانبه مسکو با واشنگتن در ابعاد جهانی را میتوان در اظهارات ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه به خوبی مشاهده کرده که اخیرا گفته «وقتی آمریکا در جنگ سرد پیروز شد، خود را نماینده خدا روی زمین اعلام كرد؛ نمایندهای که هیچ مسئولیتی ندارد، بلکه فقط منافع دارد. ظاهرا آنها هنوز نمیدانند که مراکز قدرت جدیدی در جهان ظهور کرده که صدایشان هر روز بلندتر میشود، دوران نظم جهانی تکقطبی به پایان رسیده است». با این اوصاف به نظر میرسد، روسها برای مقابله با غرب شمشیر را از رو بستهاند و حاضر به عقبنشینی در این رقابت نیستند، زیرا به ضعف آمریکا و متحدانش در عرصه جهانی پی بردهاند.
اولین قدرت نمایی نظامی چین پیرامون آمریکا
هر چند تاکنون چین تنها بر توسعه قدرت اقتصادی خود متمرکز بود و از بعد نظامی با هیچ کشوری درگیر نشده بود اما ماجراجوییهای آمریکا در تایوان، سبب شده تا پکن از لاک دفاعی خود بیرون آمده و توان نظامی خود را نیز به رخ رقیب بکشد. پکن در برابر تهدیدات آمریکا نه تنها در دریای چین جنوبی و اطراف تایوان رزمایشهای متعددی را برگزار کرده بلکه با حضور در رزمایش ونزوئلا نشان میدهد که به این مقدار بسنده نکرده و به دنبال نوعی قدرت نمایی در برابر واشنگتن میباشد. به عبارتی، رزمایش ونزوئلا اولین آزمون نظامی برای نیروهای چینی به شمار میرود تا خود را در قامت یک قدرت بزرگ در عرصه بینالمللی به همگان نشان دهند. از آنجا که چین قصد دارد تا سال 2049، یعنی صدمین سال تاسیس حکومت کمونیستی این کشور به ابرقدرت جهان تبدیل شود، از هم اکنون خود را برای این عنوان آماده میکند. زیرا یک کشور ابرقدرت منافع خود را نه تنها در بعد منطقهای بلکه در ابعاد جهانی تعریف میکند، همانگونه که آمریکا پس از جنگ جهانی دوم با حضور در همه مناطق جهان، این برنامه را عملی کرده است.
هرچند آمریکا حساسیت کمتری نسبت به نفوذ چین در آمریکای لاتین داشته است، اما پکن طی سالهای گذشته نفوذ خود را در این منطقه گسترش داده و باتوجه تنشهایی که اخیرا بین پکن و واشنگتن در شرق آسیا ایجاد شده است، حضور گسترده چین بیخ گوش آمریکا، بعد از این میتواند نگرانیهای این کشور را افزایش دهد و مقامات آمریکایی به جای اینکه با چین در تایوان مقابله کنند، مجبور خواهند شد در نزدیکی مرزهای خود با این رقیب نوظهور سرشاخ شوند. این درحالی است که آمریکا تاکنون از حضور روسیه و چین در آمریکای لاتین هیچگونه نگرانی نداشت و با خیال راحت سعی میکرد تا این رقبا را در درون مرزهای خودشان مهار کند. اما قدرتنمایی مسکو و پکن در آمریکای جنوبی، هزینههای آمریکا را بالا میبرد.
دستاورد بزرگ برای ایران
ایران هم که متحد روسیه و چین به شمار میرود، به بازیگری مهم در رقابت جهانی با آمریکا تبدیل شده است و مثلث تهران-مسکو- پکن میتواند برای هژمونی آمریکا تهدید جدی به حساب آید. ایران همواره با ونزوئلا، روابط گستردهای داشته است و در ماههای اخیر این روابط به مراتب گستردهتر از قبل شده است. در جریان سفر اخیر مادورو به ایران، دو کشور توافقی طولانیمدت در زمینههای توسعه علوم و فناوری، کشاورزی، نفت و گاز، پتروشیمی، گردشگری و فرهنگ امضا کردند. همچنین امضای توافق 20 ساله ایران و ونزوئلا برای توسعه روابط در حوزههای مختلف اقتصادی، فرهنگی و سیاسی از روابط تنگاتنگ دو کشور حکایت دارد. ایران به چالش کشیدن آمریکا در حیاط خلوت این کشور را پیش از روسها و چینیها شروع کرده است و در سالهای اخیر بارها با اعزام نفتکشهای حامل سوخت به ونزوئلا، نشان داده که فشار حداکثری نمیتواند تهران را از همکاری با متحدان بازدارد. از انجا که آمریکا در سالهای اخیر رزمایشهای متعددی را با مشارکت عربستان سعودی و دیگر شیخ نشینهای عربی در خلیج فارس برگزار کرده تا با تهدیدات ادعایی از سوی ایران مقابله کند، بنابراین، حضور ایران در رزمایش ونزوئلا و بیخ گوش آمریکا یک اقدام متقابل به شمار میرود و دستاورد بزرگی به شمار میرود و نشان میدهد که ایران نیز دست بسته نیست و در سراسر جهان متحدانی دارد که از طریق اتحاد با آنها میتواند برای منافع آمریکا خطراتی را ایجاد کند.
در جهان کنونی، قدرت دریایی کشورها به عنوان بزرگترین دستاورد در عرصه نظامی به شمار میرود و کشورهایی میتوانند در این رقابت پیروز شوند که از ابزارهای و تجهیزات دریایی قدرتمندی برخوردار باشند و روسیه، چین و ایران هم در سالهای اخیر توانستهاند در این عرصه قدرت خود را به روزرسانی کرده و با جهان غرب که تاکنون در این زمینه یکهتازی می کرد، رقابت کنند و رزمایشهای مشترک چند سال گذشته نیز به خوبی گویای این حقیقت است. این سه قدرت با چنین رزمایشهایی موازنه تهدید را در حیاط خلوت آمریکا افزایش میدهند تا بعد از این، واشنگتن در مورد سیاستهای مداخلهگرانه خود با عصا حرکت کند.
رزمایش رقبای واشنگتن در آمریکای لاتین، با هدف تقویت توان رزمی و بالابردن توانمندی نیروهای سه کشور انجام میشود تا نشان دهد عصر جدیدی در جهان شروع شده است که در آن آمریکا دیگر ابرقدرت بلامنازع نیست که خواستههای خود را به دیگران تحمیل کند.