هر چند واشنگتن در طرح معافیت مناطق شمال شرق و غرب سوریه از تحریم‌های «قیصر» به صراحت از بخش کشاوری و شهری به عنوان هدف خود سخن به میان آورده اما واقعیت امر این است که دولت آمریکا همانند تمامی سال‌های گذشته در پی آن هستند که از درون هر بحرانی برای کمپانی‌های این کشور در زمینه‌های مختلف فرصت سودآوری کسب کند
الوقت – در شرایطی که وضعیت سیاسی – اجتماعی سوریه طی چند سال اخیر، به ویژه از ابتدای سال 2022 به سمت گذار از بحران حرکت کرده است اما در این میان دولت آمریکا در مسیری مخالف همچنان اقدامات خود را در راستای جلوگیری از حل نهایی بحران برنامه‌ریزی می‌کند.
در جدیدترین کنش ضد سوری کاخ سفید که از سوی «ویکتوریا نولاند» معاون وزیر خارجه آمریکا در 11 می 2022 (21 اردیبهشت 1401) در نشست ائتلاف بین‌المللی ضد داعش در مراکش اعلام شد، واشنگتن وعده اعطای مجوز سرمایه‌گذاری در شمال شرق سوریه را داد؛ یعنی مناطقی که به طور عمده تحت کنترل شبه نظامیان کرد وابسته به آمریکا قرار دارد .
برنامه در پیش گرفته شده از سوی کاخ سفید در شرایطی است که دولت آمریکا طی تمامی سال‌های بعد از 2011 موجی بزرگ از تحریم‌ها را علیه دولت و ملت سوریه اعمال کرده است. بزرگترین نمود تحریم‌های آمریکا را می‌توان در تصویب قانون قیصر با هدف وضع تحریم علیه دولت سوریه و حامیان آن توسط مجلس نمایندگان آمریکا در ژانویه 2019 (دی 1397) مشاهده کرد.
با این وجود، اکنون به نظر می‌رسد واشنگتن در سودای لغو کردن بخشی از برنامه تحریمی سنگینی است که بعد از امضای آن توسط دونالد ترامپ در سال 2019 (آذر 1398) تا کنون علیه دولت سوریه در حال اجرایی شدن می‌باشد. اقدامی که موجب پیش آمدن این سوال می‌شود که اهداف واشنگتن از طرح معافیت برای سرمایه‌گذاری در مناطق شمال شرقی سوریه یا همان مناطق تحت کنترل کردها چیست؟ برای پرداختن به این مساله مهم در ابتدا ضروری به نظر می‌رسد که به صورت شفاف جزئیات این طرح مورد بررسی قرار بگیرد.
جزئیات طرح و واکنش‌ها
بنا بر اعلام ویکتوریا نولاند» معاون وزیر خارجه آمریکا، هدف طرح معافیت از تحریم‌ها در مناطق شمال شرقی، کمک به بازسازی مناطقی است که پیش از این در اشغال تروریست‌های داعش قرار داشت. بنابر اعلام منابع آمریکایی، این مجوز صرفا در خصوص سرمایه‌گذاری در حوزه کشاورزی و بازسازی است و بخش نفت را در بر نمی‌گیرد. در سطحی دیگر توجه به این مساله ضروری است که این طرح مجوز هم سرمایه‌گذاری در منطقه تحت کنترل نیروهای نیروهای دموکراتیک سوریه SDF و هم منطقه تحت کنترل گروه‌های تحت حمایت ترکیه را پوشش می‌دهد.
طرح معافیت‌های تحریمی آمریکا به مناطق شمال شرقی سوریه، همان‌گونه که انتظار می‌رفت واکنش شدیداللحن دمشق را به همراه داشته است. در همین راستا شاهد هستیم که وزارت خارجه سوریه در 14 می 2022 (24 اردیبهشت 1401) در بیانیه‌ای اعلام کرد: «کمک به گروه‌های تروریستی در شمال شرق و شمال غرب سوریه از سوی ایالات‌متحده آمریکا و ابزارهای غربی آن چیزی است که منجر به نابودی پتانسیل‌های اقتصادی سوریه و غارت ثروت آن از پنبه، نفت، گندم و آثار باستانی شده است.» در این بیانیه تأکید شده است که سوریه مصمم است این توطئه جدید و همه نیروهای پشت آن را شکست دهد.
علاوه بر دولت دمشق، ترکیه نیز که خود بخش قابل توجهی از مناطق شمالی سوریه را به بهانه مقابله با تهدیدات امنیتی ناشی از حضور و فعالیت گروهک «پ ک ک» در این مناطق به اشغال نظامی خود درآورده است با طرح آمریکا به مخالفت برخواسته است. در این راستا رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه در سخنانی در 14 می 2022 (24 اردیبهشت 1401) تاکید کرد: «تصمیم واشنگتن برای معاف کردن مناطق تحت نترل کردهای سوریه از تحریم‌های آمریکا علیه دمشق را نمی‌پذیرد.»
همچنین مولود چاووش‌اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه همزمان با اردوغان در نشست مطبوعاتی مشترک با کریستوف لوتوندولا آپالا، همتای کنگویی خود در استانبول در ارتباط با معافیت شمال شرق و غرب سوریه از تحریم‌های اقتصادی موسوم به "سزار" (قیصر) آمریکا علیه دمشق گفت: «این گام را به عنوان تلاشی برای "مشروعیت بخشیدن" به گروه تروریستی ی‌پ‌گ ارزیابی می‌کنیم.»
اهداف آمریکا از اعطای معافیت‌های تحریمی به مناطق شمالی سوریه
در ارتباط با اهداف واشنگتن از ارائه طرح معافیت‌های مناطق شمال شرق و غرب سوریه از تحریم‌های اقتصادی موسوم به "سزار" (قیصر) آمریکا می‌توان به چند محور مهم اشاره کرد:
استفاده ابزاری از کردهای سوریه برای پیشبرد سیاست تضعیف دمشق: با نگاه کلان به راهبرد سیاست خارجی آمریکا در کشور سوریه طی سال‌های بعد از 2011 و نیز جایگاه کردها در سیاست خارجی واشنگتن به وضوح می‌توان به این مساله پی برد که که استراتژیست‌های آمریکای هیچ برنامه راهبردی بلندمدتی را در قبال کردها سوریه ندارند. واشنگتن در سال‌های گذشته با حمایت از کردهای سوریه، از آنها به عنوان پیاده نظامی نیروهای ائتلاف بهره گرفت و حتی این فرضیه مطرح شد که کاخ سفید برنامه تجزیه سوریه را مدنظر دارد. اما اکنون با گذشت چند سال از بحران به وضوح به نظر می‌رسد که واشنگتن با شکست در پیشبرد برنامه تجزیه کشور سوریه مواجه شده و تنها هدف باقیمانده برای این کشور پیشبرد سیاست تضعیف فزآینده دمشق می‌باشد. در مقطع کنونی نیز طرح آمریکا را می‌توان در راستای همین سیاست مورد خوانش قرار داد.
بهره‌گیری از فرصت‌های اقتصادی موجود در واپسین روزهای بحران سوریه: هر چند واشنگتن در طرح معافیت مناطق شمال شرق و غرب سوریه از تحریم‌های «قیصر» به صراحت از بخش کشاوری و شهری به عنوان هدف خود سخن به میان آورده اما واقعیت امر این است که دولت آمریکا همانند تمامی سال‌های گذشته در پی آن هستند که از درون هر بحرانی برای کمپانی‌های این کشور در زمینه‌های مختلف فرصت سودآوری کسب کند. در حقیقت، مطابق با اصل دکترین شوک، واشنگتن تلاش می‌کند در یک استراتژی مقطعی حداکثر بهره‌برداری اقتصادی را از درآمدهای نفتی نیروهای کرد سوریه داشته باشد. حتی در نگاهی دیگر به توجه به اینکه ترکیه از امکان صادرات نفت مناطق شمال شرق سوریه ممانعت به عمل آورده، به نظر می‌رسد آمریکایی‌ها به بهانه سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی در پی زمینه‌ای برای بهره‌گرفتن از فرصت اقتصادی موجود در این زمینه هستند.
بازی با کارت کردها در صحنه معادلات سیاسی منطقه غرب آسیا: ایالات متحده آمریکا طی مقاطع مختلف از کارت کردها برای اجرایی کردن سیاست‌های خود در منطقه غرب آسیا بهره گرفته است. در این میان، نکته قابل تامل این است که هیچگاه کردها به عنوان متحدی استراتژیک برای واشنگتن نبوده، بلکه بیشتر آنها نقش کارت فشاری را داشته‌اند که تضمین کننده اهداف‌شان در سطح منطقه غرب آسیا باشند. دیر یا زود به نظر می‌رسد تاریخ خیانت و پشت کردن آمریکا به کردها، در مناطق شمالی سوریه تکرار خواهد شد. در وضعیت جدید نیز به نظر می‌رسد همانند تمامی سال‌های گذشته این بازیگران فروملی ناکام عرصه خواهند بود. وعده سرمایه‌گذاری و گسترش همکاری اقتصادی با مناطق تحت کنترل کردهای سوریه، در مقطع فعلی بیش از آنکه مبنایی واقعی داشته باشد، به نظر می‌رسد بیشتر در راستای اعمال فشار بر ترکیه برای نرمش در برابر خواسته‌های آمریکا خواهد بود.
