الوقت- شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر فردا با هیئت بلند پایه اقتصادی و سیاسی به تهران سفر می کند تا با مقامات ارشد ایرانی دیدار و گفتگو کند. این سفر در پاسخ به سفر سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران به دوحه انجام می شود، و در این دیداها بر سر موضوعات منطقه ای و دوجانبه تبادل نظر و رایزنی خواهد شد.
با توجه به اینکه دولت سیزدهم توسعه همکاری با کشورهای منطقه را در اولویت سیاست خارجی قرار داده است، تقویت و توسعه روابط دوجانبه و چندجانبه در منطقه از جمله موضوعات مهمی است که می تواند در این دیدارها مورد رایزنی قرار گیرد. ایران و قطر می تواند با توسعه همگرایی و توسعه مناسبات سیاسی و اقتصادی می توانند نقش مهمی در ایجاد ثبات در منطقه داشته باشند.
سفر شیخ تمیم در زمانی انجام می شود که جنگ اوکراین به شدت بازارهای انرژی جهانی را تحت تاثیر قرار داده است. ایران و قطر دو کشور تاثیرگذار در بازارهای انرژی به ویژه گاز طبیعی هستند و رایزنی ها برای توسعه همکاری ها در خصوص بازار انرژی نیازمند گفتگوی مقامات ارشد دو طرف است. اروپاییها اکنون در تدارک توقف خرید نفت و گاز از روسیه هستند، این مسئله می تواند بحران جدیدی را در بازار انرژی جهان ایجاد کند، به همین خاطر تهران و دوحه تلاش می کنند تا در صورت وقوع چنین اتفاقی سیاستهای خود را هماهنگ کنند.
نیاز روز افزون کشورها به انرژی و افزایش تقاضای جهانی به این محصولات، شرایط بازارهای جهانی به ویژه گاز طبیعی را تغییر داده است. آنگونه که سازمان بین المللی انرژی برآورد کرده، تقاضای دنیای گاز با پیشی گرفتن از تقاضای زغال سنگ به مهمترین رقیب نفت برای تامین نیازهای انرژی در آینده تبدیل می گردد. بنابراین، ایران و قطر به عنوان دومین و سومین کشورهای صاحب ذخایر گاز می توانند تامین نیازهای جهانی را بر عهده بگیرند. به همین خاطر دو کشور تلاش خواهند کرد تا همکاریها در این زمینه را افزایش دهند.
میانجیگری بین تهران و واشنگتن
موضوع مهم دیگری که در گفتگوهای دو جانبه مورد بررسی قرار می گیرد، پرونده برجام است. از آنجا که امیر قطر پس از تهران، به برخی کشورهای اروپایی سفر خواهد کرد بحث برجام می تواند یکی از محورهای مهم در دیدارهای دو جانبه باشد. امیر قطر در ابتدا می خواهد با شنیدن نظرات ایران، آنها را به طرفهای اروپایی انتقال دهد تا در نهایت به راه حلی اساسی برای پایان دادن به اختلافات کلیدی باقی مانده دست پیدا کنند. شرایط کنونی در جهان نیز این فرصت را فراهم می کند تا وساطت قطر برای اقناع غربیها برای دستیابی به توافقی که دو طرف راضی باشند، نتیجه بخش باشد.
باتوجه به اینکه مذاکرات هسته ای در وین به مدت دو ماه متوقف شده است و اختلافات کلیدی بین تهران و واشنگتن بر مذاکرات سایه انداخته است، امیر قطر تلاش می کند با میانجیگری بین ایران و آمریکا تا حد امکان حفرههای به وجود آمده در برجام را پر کند.
سفر امیر قطر که یک روز پس از سفر نماینده اتحادیه اروپا در مذاکرات وین به تهران انجام می شود، نشان می دهد توافقات هسته ای به نقطه ای رسیده که لازم است با وساطت برخی بازیگران خارج از مذاکرات، این گره باز شود. در حالی آمریکا در سالهای اخیر تلاش کرده تا موانع زیادی بر سر راه آزادسازی منابع مالی ایران در خارج ایجاد کند، قطر می تواند با وساطت بین دو طرف این موانع را مرتفع کند. قطر می خواهد نقشی را که عمان طی سالهای گذشته در برجام ایفا می کرد برعهده بگیرد.
از آنجاکه امیر قطر رابطه نزدیکی با دولت آمریکا دارد از این فرصت استفاده خواهد کرد تا بتواند خروجی قابل توجهی از مذاکرات وین به دست آورد. اینکه مذاکرات وین به نوعی به بن بست خورده، ناشی از زیاده خواهی آمریکا در میز مذاکرات است که حاضر نیست به تعهداتش عمل کند. به دلیل سابقه بدعهدی واشنگتن در برجام و خروج از این توافق، ایران این بار دنبال گرفتن تضمین هایی است تا از خروج مجدد آمریکا از برجام جلوگیری کند اما واشنگتن دادن هر گونه تضمینی را رد کرده و همین مسئله احتمال شکست مذاکرات را تقویت کرده است.
از طرفی، مذاکرات ایران و عربستان سعودی که در ماههای اخیر انجام شده است، تاکنون نتوانسته به اختلافات دو کشور پایان دهد، لذا امیر قطر تلاش می کند با نزدیک کردن سیاستهای تهران و ریاض، گام مهمی برای از سرگیری روابط دو جانبه و حل پرونده یمن بردارد.
در بحبوحه مذاکرات هسته ای، اخیرا گزارشی از احتمال امضای توافق امنیتی بین آمریکا و رژیمهای عربی برای رفع نگرانیهای اعراب منتشر شده است و به نظر میرسد آمریکا روی نقش قطر برای متقاعد کردن ایران و شیخ نشینهای خلیج فارس حساب ویژه باز کرده است تا از تشدید تنشها بین دو طرف کاسته شود. به خاطر نقش دوحه در حل پرونده طالبان و آمریکا، واشنگتن جایگاه ویژهای به قطر در حل بحرانهای منطقهای قائل بوده و امیدوار است تا این کشور این بار هم موفق عمل کند.
هر چند قطر تلاش میکند با میانجیگری، جایگاه خود در حل بحرانهای مهم جهانی را اثبات کند اما نزدیک کردن دیدگاههای ایران و آمریکا در مسائل هستهای و منطقهای به راحتی انجام نخواهد شد، چرا که واشنگتن باید نظر لابی صهیونیستی و اعراب منطقه را نیز جلب کند که تجارب گذشته در این زمینه ناموفق بوده است.