الوقت- امروزه بحران پناهجویان به طور حتم یکی از بزرگترین چالش‌های مشترک جامعه بشری است که اهتمام بین‌المللی را برای چاره‌اندیشی در مورد این معضل بزرگ می‌طلبد.
این موضوع در حالی است که کشورهای جهان سوم در آسیا و آفریقا به دلیل درگیر بودن با بحران‌های مختلف همانند وجود جنگ و ناامنی، مشکلات اقتصادی و مسائل زیست‌محیطی بیشتر از دیگر مناطق جهان با پدیده موج آوارگان و پناهجویان دست و پنجه نرم می‌کنند.
در این میان یکی از کشورهایی که برای سالهای متمادی همواره یک پای ثابت منشأ گسیل آوارگان و پناهجویان به دیگر مناطق جهان بوده است افغانستان می‌باشد. درگیر بودن با جنگ‌های داخلی طولانی مدت و از طرف دیگر سالها ناامنی حاصل از حضور اشغالگران خارجی به بهانه مبارزه با تروریسم، این کشور مهم آسیای میانه را از قدم گذاشتن در مسیر توسعه و آبادانی بازداشته و همین امر یکی از ریشه‌های اصلی تصمیم به ترک کشور از سوی افغان‌ها بوده است.
اکنون نیز که با پایان اشغالگری و دو دهه جنگ خانمان‌سوز بی‌حاصل انتظار می‌رفت که افغانستان راه ثبات را بپیماید، سنگ‌اندازی غربی‌ها در مسیر حکومت جدید طالبان با اعمال تحریم‌های اقتصادی شدید و بلوکه کردن اموال مردم افغانستان، در کنار بروز قحطی و بحران اقتصادی و همچنین انعطاف‌ناپذیری حکومت طالبان برای سهیم کردن دیگر اقوام و جریان‌های سیاسی افغان برای تشکیل حکومتی فراگیر، همچنان در وضعیت تمایل افغان‌ها به پیمودن مسیر پناهجویی و ترک کشور تغییر محسوسی ایجاد نکرده است.
در میان مقاصد اصلی حضور پناهجویان افغان، ایران به دلیل اشتراکات فرهنگی و نزدیکی جغرافیایی همواره در صدر رویارویی با موج آوارگان و پناهجویان افغان قرار دارد به صورتی که به گفته جواد هدایتی مدیرکل دفتر ترانزیت و حمل و نقل بین‌المللی سازمان راهداری پس از به روی کار آمدن طالبان ورود افغان‌ها به ایران از مرز‌های رسمی به روزانه حدود ۵۰۰۰ نفر رسیده در حالی این رقم قبل از تحولات افغانستان چیزی بین ۷۰۰ و ۸۰۰ نفر در روز بوده است. این در حالی است که طبیعتاً با در نظر گرفتن ورود غیررسمی افغان‌هایی که به صورت مستقل و یا توسط قاچاقیان به کشور می‌آیند، آمارها فراتر از این عدد و رقم نیز خواهد بود.
مهاجران به علت مسدود بودن مسیر پاکستان و آسیای میانه برای مهاجرت به اروپا ترجیح می دهند که از طریق ایران راهی کشورهای دیگر شوند به همین علت همه روزه تعداد زیادی از پناهجویان افغان به ایران سرازیر می شوند.
این در حالی است که کشورهای غربی، که با تحمیل جنگی دو دهه‌ای به افغانستان مسبب اصلی مشکلات امروز مردم افغانستان هستند نه تنها از پذیرش مسئولیت خود در قبال پناهجویان افغان سرباز می‌زنند و از صدور روادید برای هزاران نفر از مردم این کشور که همه روزه در مقابل سفارتخانه ها و کنسولگری های خارجی تجمع می‌کنند امتناع می‌ورزند، بلکه حتی در اقدامی غیرانسانی و نژادپرستانه میان پناهجویان آسیایی و آفریقایی و پناهجویان اوکراینی تفاوت قائل می‌شوند.
اما همچنان با وجود این تفاوت روشن میان عملکرد ایران در میزبانی از حداقل 3 میلیون پناهجوی افغان (و بر اساس برخی آمارها تا 5 میلیون پناهجو) و عملکرد نژادپرستانه غربی‌ها، رسانه‌های غربی به طور عامدانه و برای بر هم زدن روابط برادرانه دولت ملت دوست، همزبان و مسلمان ایران و افغانستان گزارش‌ها و اخبار غرض‌آلود و بعضاً دروغین را نسبت به شرایط میزبانی ایران از پناهجویان افغانی منتشر می‌کنند.
این در حالی است که برخلاف بیشتر کشورهایی که مقصد زندگی پناهجویان افغان بوده است، جامعه پناهجویان افغان در ایران بسیار موفق و پویا بوده و افغان‌ها حتی تا مدارح بالای هنری و تحصیلی و شغلی راه یافته‌‌اند و به دلیل اشتراکات زیاد فرهنگی به خوبی با فرهنگ زندگی ایرانی اسلامی عجین شده‌اند.
این موضوع موجب شد تا سفارت ایران در افغانستان نسبت به فتنه‌انگیزی و توطئه‌ای که دشمنان برای روابط برادرانه دو کشور طراحی کرده‌اند هشدار داده و اعلام کند «جمهوری اسلامی به‌رغم مشکلات اقتصادی ناشی از تحریم‌های ظالمانه؛ هیچ مانعی برای ورود اتباع افغانستان ایجاد نکرده و همچنان پذیرای مهاجران جدید است. ورود غیرقانونی به خاک ایران به معنی نقض حاکمیت سرزمینی آن به شمار می‌رود و نیروهای انتظامی (مرزی) جمهوری اسلامی ایران موظف هستند از ورود غیرقانونی کلیه اتباع بیگانه به خاک کشور ممانعت به عمل آورند.».
طبیعتاً نقش مشکلات اقتصادی سالهای اخیر در ایران که بسیار متأثر از تحریم‌های ظالمانه غربی‌ها بر اقتصاد کشور بوده است محدودیت‌های اجتناب‌ناپذیر فراوانی بر دولت ایران برای پذیرش شمار بیشتر پناهجویان افغان تحمیل کرده است؛ بویژه که کشورهای غربی و سازمان‌های بین‌المللی مدعی حقوق بشر و حمایت از پناهجویان از انجام تکالیف و تعهدات خود در مورد کشورهای میزبان پناهجویان افغان، همانند ایران، کوتاهی‌های فراوانی کرده‌اند و نخواسته‌اند که بخشی از بار سنگین هزینه‌های میزبانی از پناهجویان را به عهده بگیرند.
در این زمینه محمدتقی هاشمی مدیرکل امور اتباع و مهاجران خارجی استانداری خراسان رضوی در دی ماه سال گذشته گفته بود: «مجموع کمک‌های بین‌المللی حداکثر چهار درصد نیازهای اتباع خارجی در ایران را پوشش می‌دهد و بقیه نیازها را دولت ایران تامین مالی می‌کند.»
اما با وجود تمامی محدودیت‌ها سیاست محوری جمهوری اسلامی ایران در قبال میزبانی از پناهجویان افغان هیچگاه تغییر نکرده و کمک به دولت و ملت افغانستان برای حل چالش‌ها و عبور از مشکلات به منظور رسیدن به ثبات و آبادانی و پیشرفت را در صدر اولویت‌های روابط دوجانبه مد نظر داشته است.
