الوقت- عربستان در سالهای اخیر با تعریف ایران به عنوان رقیب منطقه‌ای خود، همواره در صدد تشیکل جبهه‌ای از کشورهای عربی متحد بوده است که در این بین از جمله کشورهایی که بیشترین همراهی را با اهداف ریاض در منطقه داشت، امارات متحده عربی بود. اما طی ماههای گذشته روابط این دو کشور در نتیجه بروز اختلافات در حوزه های سیاسی و اقتصادی تحت تاثیر قرار گرفته است که در بررسی رویکرد دو کشور در مسائل مختلف میتوان نشانه‌هایی از تغییر روابط این دو از همکاری به سمت رقابت را شاهد بود، که در ادامه به برخی از مهمترین محورهای اختلاف و رقابت این دو کشور پرداخته خواهد شد.
مسائل سیاسی – نظامی
جنگ یمن که با حضور ائتلاف عربی به رهبری عربستان شروع شد، بر خلاف انتظار کشورهای عربی حاضر در ائتلاف نه تنها در بردارنده موفقیتی نبوده است بلکه به مرور به باتلاقی برای این کشورها تبدیل شد؛ چرا که نه تنها انصارالله تضعیف نشدند بلکه روز به روز بر قدرت انصارالله افزوده شده و این گروه رویکرد خود را از حالت تدافعی به تهاجمی تغییر داده و با استفاده از قدرت موشکی خود به مواضع عربستان و امارات در داخل خاک این کشورها حمله کرد. این مسئله در کنار روی کار آمدن بایدن در آمریکا که خواستار توقف حمایت آمریکا از سیاست عربستان در یمن و خارج کردن نام انصارالله از لیست گروههای ترورریستی بود سبب شد تا دو کشور عربستان و امارات نسبت به همراهی آمریکا با ائتلاف عربی در جنگ یمن مردد شوند. از سوی دیگر با این اقدام آمریکا اتحادیه اروپا نیز تحت تاثیر آمریکا به یکباره انتقادات خود را نسبت به مسئله حقوق بشر و اقدامات عربستان در یمن، متوجه این کشور کرد.
این مسائل سبب شد تا امارات نسبت به حضور خود در جنگ یمن و همراهی با عربستان تجدید نظر کند چرا که این کشور در راستای همراهی با عربستان وارد جنگی شد که نه تنها سودی برای این کشور نداشته است بلکه با تبدیل شدن به جنگی بی‌پایان، به اقتصاد و امنیت سرمایه‌گذاری در آن نیز آسیب وارد ساخته است و از سوی دیگر عربستان نیز با در نظر گرفتن اقدامات امارات در جنوب یمن که در صدد تقویت و تثبیت دستاورد‌ها و تامین نیروهای وابسته به خود بود، حاکمان این کشور را به این نتیجه رساند که به تنهایی مجبور به تحمل هزینه‌های ناشی از حضور در این جنگ شده است که همین امر به تدریج اختلافات دو کشور را از حالت پنهان خارج و روز به روز آشکارتر ساخته است. در این بین عادی سازی روابط امارات و اسرائیل نیز سبب شده است تا این کشور در نتیجه رابطه با اسرائیل، توافقاتی را در حوزه‌های سیاسی و نظامی با این رژیم داشته باشد؛ به طور مثال با توسعه روابط با اسرائیل، امارات زیرساخت های اطلاعاتی خود را در جزیره ای به نام سقطری یمن ایجاد کرده اند و به عبارت دقیقتر این جزیره را تصرف کرده‌اند که این امر برخلاف منافع عربستان می‌باشد.
اقتصادی - ژئوپلتیکی
روابط اقتصادی امارات و عربستان نیز طی ماههای گذشته دوران سردی را تجربه کره است و که از جمله نقاط اختلاف این دو کشور را در این حوزه میتوان مباحث معطوف به اوپک و عدم توافق بر سر میزان تولید نفت در آن عنوان کرد که متاثر از ین اختلاف نظر، عربستان از انتقال ستاد مرکزی و دفاتر نمایندگی بیش از 20 شرکت بزرگ خارجی واقع در امارات به عربستان خبر داد که این اقدام ضربه‌ای به اقتصاد امارات بود.
در این راستا وبگاه تحلیلی مرکز پژوهش‌ها و نشر الخلیج که در گزارش خود به روابط عربستان سعودی و امارات عربی متحده در سال ۲۰۲۲ پرداخته بود، نوشت: «به نظر می‌رسد دو کشور در سال جاری بیش از پیش -هرچند به شکل پنهانی- به سمت اختلاف پیش بروند». در این گزارش به این مهم اشاره شده است: «کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس راهبرد سیاسی و اقتصادی مبتنی بر رقابت با یکدیگر را در پیش گرفته‌اند و به خصوص دولت‌های ریاض و ابوظبی در سال ۲۰۲۲ برنامه خود را برای تأمین منافع سیاست خارجی و افزایش قدرت اقتصادی همراه با افزایش قیمت نفت و افزایش توان مالی دو کشور، چیده‌اند. امارات در چهار ماه گذشته در مقایسه با دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس دیپلماسی پیشدستانه در پیش گرفته است. در این راستا محمد بن زاید، ولی‌عهد امارات در ۲۴ نوامبر ۲۰۲۱ به ترکیه رفت و با رجب طیب اردوغان دیدار کرد. پیش از آن طحنون بن زاید، مشاور امنیت ملی امارات به قطر رفته بود. او در 6 دسامبر نیز به تهران رفت و همه این تلاش‌ها برای کاهش تنش‌ها با هدف آمادگی برای شرایط آتی منطقه صورت می‌گیرد». همچنین وبسایت سعودی‌لیکس نیز ضمن اشاره به اختلافات دو کشور عربی، نوشت: «رقابت اقتصادی و سیاسی و منطقه‌ای میان عربستان سعودی و امارات نیز تشدید یافته است. ریاض و ابوظبی برای حل اختلافات خود گفت‌و‌گوهای محرمانه ای دارند، اما این گفت‌وگوها نه تنها نتیجه ای در بر نداشته بلکه همچنان فضای آن تنش‌آلود است».
پایان دوران دوستی
بررسی روابط امارات و عربستان نشان از آن دارد که دو کشور طی ماه های اخیر مسیر متفاوتی را برای پیگیری و حفظ منافع خود در منطقه پیش گرفته‌اند که این امر بیش از پیش بر تیرگی روابط و افزایش اختلافات دو کشور منجر شده است و می تواند بستر رقابت های دو طرف را در حوزه‌های سیاسی، نظامی، اقتصادی و ژئوپلتیکی نیز افزایش دهد. روزنامه فایننشال تایمز در بررسی این اختلافات نوشت: «تولید نفت تنها علت اختلاف بین دو طرف نیست بلکه رقابت اقتصادی بین دو کشور رو به شدت گرفتن است و در وحدت بین آنها نیز شکاف وجود دارد. اختلافات فزاینده بین سعودی و امارات درباره سیاست‌های خارجی، اقتصادی، امنیتی و نفتی بر پیچیدگی بحث‌های اوپک در آینده و تلاش‌ها برای حفظ توافقنامه اوپک خواهد افزود. این در حالی است که جدل در ابوظبی در عالی‌ترین سطوح در شرکت ملی بر سر آن است که آیا امارات اوپک را ترک کند یا خیر؟ این کار به امارات امکان خواهد داد هزینه‌های طرح‌های تنوع سازی اقتصادش را تأمین مالی کند». سعودی‌لیکس نیز در گزارش خود با اشاره به وضعت حاکم بین دو کشور نوشت: «پیش‌بینی می‌شود دولت سعودی برای مقابله با امارات از گزینه‌های مختلفی که در دست دارد استفاده کند. که این گزینه‌ها عبارتند از:
- آزادی زندانیان و مصالحه با روحانیون اخوان المسلیمن
- انتقال شبکه ام. بی.سی و دیگر مؤسسات از دبی به عربستان
- لغو قراردادهای طولانی مدت با ابوظبی مانند توافق راه‌اندازی بندر جده
- ترمیم روابط با ترکیه و افزایش تبادلات تجاری
- حمایت بیشتر از دولت منصور هادی برای سیطره بر تمامی خاک یمن
- بستن گذرگاه «جبل علی» و کاهش تبادلات تجاری
- تقویت روابط دو جانبه با عمان
- تقویت روابط با قطر
- ترمیم روابط با کشورهای جهان اسلام و تلاش برای بازیابی نقش گذشته عربستان سعودی
- افزایش حمایت‌های مالی از عبدالفتاح السیسی و جریان‌های ضد انقلاب».
