الوقت- وقتی داعش را با سایر گروه های تروریستی معاصر مقایسه کنیم یک تصویر یونیک می‌بینیم. با نگاهی به جنایات داعش با مواردی روبه‌رو می‌شویم که هرگز از آن توسط سایر گروه‌های تروریستی پیشین استفاده نشده است؛ اما چرا در عصر دنیای جهانی شده و گروهی متشکل از افرادی از زندگی مدرن این اقدامات صورت می‌گیرد؟ شاید با بررسی ابعاد روانی تروریسم بتوان تحلیلی را پیرامون چرایی این مساله ارائه داد.
در عصری که در آن زندگی می‌کنیم گروه هایی مانند داعش با صرف هزینه های بالا پروسه عضوگیری و عملیات‌های زیادی را در چندین کشور پیش می‌برد و سعی دارد تا حتی دولت‌های مخالف ایدئولوژی خود را به چالش بکشاند. اما چرا در این میان به جای راه های ایمن‌تری همچون هک کردن سایت‌های اطلاعاتی و امنیتی و گریز به مراتب راحت‌تر، بریدن سر و یا به سیخ کشیدن افراد و پرتاپ انسان‌ها از ساختمان را انتخاب می‌کند؟ داعش به راحتی از قابلیت‌های عصر اطلاعات استفاده می‌کند؛ اما به جای حملات سایبری گسترده برای اختلال در کار دولت ها، راه اعمال جنایی وحشتناک و بی‌سابقه را انتخاب می‌کند. حال باید پرسید چرا؟
اولین دلیل این مسئله را می‌توان در ایجاد بعد وحشت روانی در سراسر جهان دانست. در عصری که در کمتر از چند دقیقه یک پیام داعش به سراسر دنیا مخابره می شود، شاید انجام اعمال جنایی که مسبوق به سابقه نیست. بُعد تکان دهنده‌ای را در دل خود دارد که هیچ حمله یا خطر سایبری با خود نداشته باشد. بر اساس یک تحلیل آنارشیستی تبلیغات آنها یک پیام بازرگانی واقعی است نه فانتزی.
از سوی دیگر با انجام حملات سایبری و اینترنتی، افکار عمومی ملت‌های مورد هدف قرار گرفته، بیشتر دولت را مسئول پاسخ‌گویی به این حملات می‌دانند و خطرات آن را نیز متوجه سیستم‌های دولتی می دانند. اگر فازهای اخیر تروریسم را مورد توجه قرار دهیم، هر بار که امواج تروریسم از بُعد جدید و تازه‌ای در حملات خود استفاده کرده‌اند، یک تاریخ جدید را رقم زده است. یقینا تا قبل از یازده سپتامبر حملات تروریستی در دنیا و در کشورهای مختلفی وجود داشته است، اما ناگهان یک عملیات خاص در قلب آمریکا توسط القاعده صورت گرفت که برای تروریسم مدرن یک مبنای تاریخی جدیدی قرار گرفته است.
اقداماتی که تروریست ها انجام می‌دهند باید در ذات خود، افکار عمومی را تحت تاثیر قرار دهد، که در این میان، درآتش سوختن یک انسان به مراتب نسبت به تهدیدات اینترنتی علیه دولت‌های رسمی، بار روانی بیشتری دارد و تا مدت‌ها در خاطره افکار عمومی باقی می‌ماند. اقدامات داعش از این ویژگی به خوبی برخوردار است. در دنیای اطلاعات تهدیدات علیه دولت از سوی بازیگران غیر‌دولتی، تقریبا در سراسر دنیا وجود دارد. داعش با داشتن صفحات رسمی در دنیای مجازی این جنایات خود را در طی چند دقیقه به نمایش می‌گذارد، تا جنبه وحشت بار خشونت را تقویت کند و خود را تهدیدی علیه نظم جهانی نشان دهد.
بعد از حملات یازده سپتامبر گروگان‌گیری، آدم‌ربایی و هواپیما‌ربایی اصلی‌ترین راه های تروریست‌ها در دنیا شناخته می‌شد؛ اما با ظهور داعش، تصویر رعب‌آور و وحشت باری به نمایش گذاشته شد که ترس روانی را ابزار خود قرار داده است. این ترس روانی شاید در ابعاد فیزیکی به کشتن چند نفر در یک عمل جنایی محدود شود، ولی بعد روانی آن بسیار بیشتر از حملاتی با کشتار بیشتر است. در واقع داعش در نوآوری در انواع جنایات سعی در استفاده تمام و کمال از این بعد را دارد. به نحوی که تنها با انتشار یک کلیپ از کشتار چند نفر به صورت فجیع، روان جوامع مورد تهدیدی را آزار می‌دهد و با تکرار این عمل سعی در دست یافتن به یک هویت مستقل تروریستی را دارد. این هویت مستقل تروریستی برای داعش در جنایت بار و هراس انگیز‌ترین شیوه‌های کشتار تعریف می‌شود تا افکار عمومی را دچار فوبیای تروریستی سازد.
یقیناً داعش از ابزارهای تکنولوژی اطلاعاتی استفاده می‌کند؛ اما بیشتر از آنکه برای خرابکاری های سایبری باشد این ابزار را برای هماهنگی های عملیاتی، جذب نیرو و ارتباط میان اعضا و البته جدیدترین نمایش‌های جنایی خود به کار می‌گیرد. در واقع بعد فلج کننده روانی ترور مورد نظر داعش است. یعنی عملیات تروریستی زمانی که مدام و رایج باشند تاثیر کم تری دارند؛ اما زمانی که پیش‌بینی ناپذیر و نادر باشند؛ بیشترین فشار روانی را ایجاد می‌کنند. از این رو بار حملات تروریستی امروزه در جوامعی که حتی از نزدیک با ترور آشنا هستند، وحشت بار شده است و دیگر خاص جوامع ایمن‌تر نیست . در نهایت می‌توان گفت داعش برای ایجاد هراس جهانی بمب را به هرچیز دیگری ترجیح می‌دهد.
فاطمه جلیلیان
