الوقت – در شرایطی که به نظر می‌رسد گره اصلی پیشرفت در فرآیند تشکیل کابینه و ایجاد بن بست در روند مذاکرات گروه‌های سیاسی عراقی برای ائتلاف‌سازی به تنش سیاسی میان مقتدی صدر با چارچوب هماهنگی شیعیان -به ویژه با نوری المالکی- باز می‌گردد، طی روزهای اخیر شاهد هستیم با ابتکار مسعود بارزانی، رهبر حزب دموکرات کردستان عراق، هیاتی مشترک از متحدان جریان صدر راهی نجف شدند. در 31 ژانویه 2021 (11 یهمن 1400) نیچروان بارزانی، رئیس منطقه کردستان عراق به نمایندگی از حزب دموکرات، مقتدی الصدر، رئیس جریان الصدر، خمیس خنجر، رئیس ائتلاف عزم و محمد الحلبوسی، رئیس ائتلاف تقدم و رئیس فعلی پارلمان عراق نشست چهارجانبه‌ای را در نجف برگزار کردند تا نحوه تشکیل دولت جدید را مورد مذاکره قرار دهند.
دیدار این هیات از کردها و اهل سنت با مقتدی صدر سطحی قابل توجه از توجهات را به خود معطوف کرده و از آن به عنوان چرخش سیاسی بزرگ این جریان‌ها در قبال ائتلاف با جریان صدر یاد می‌شود. شواهد امر حاکی از آن است که طی دیدار چهارجانبه این جریان‌ها با مقتدی، از او درخواست شده اختلافات خود را با چارچوب هماهنگی شیعیان کنار بگذارد و مواضع خود را تعدیل کند. با این اوصاف، اکنون این پرسش قابل طرح است که چرا مواضع بارزانی‌ها، الحلبوسی و الخنجر در ائتلاف سیاسی با مقتدی صدر دچار دگرگونی شده و دلیل درخواست آنها برای تعدیل مواضع صدر چیست؟
تشکیک بارزانی و الحلبوسی در ائتلاف با مقتدی صدر
تصمیم اخیر حزب دموکرات کردستان عراق به عنوان بزرگ‌ترین جریان سیاسی در میان کردها و محمد الحلبوسی و خمیس خنجر به عنوان رهبر اهل سنت عراق، برای دیدار با مقتدی صدر و میانجی‌گری میان او با چارچوب هماهنگی شیعیان، را می‌توان در چند سطح مهم مورد توجه قرار داد.
اول اینکه بر خلاف تصورات ابتدایی، مسعود بارزانی و الحلبوسی ائتلاف استراتژیکی با مقتدی صدر نداشته و حاضر نشده‌اند که تمامی تخم‌مرغ‌های خود را در سبد جریان صدر بگذارند. دیدار اخیر نشان داد که برنامه‌ای تحت عنوان منزوی کردن چارچوب هماهنگی شیعیان و ورود به تقابل جبهه‌ای با جریان‌های حاضر در آن راه به جایی نبرده است و طراحان آن نیز شکست عملی چنین سناریویی را فهمیده اند.
در سطح دوم، به نظر می‌رسد محمد الحلبوسی رهبر ائتلاف التقدم و مسعود بارزانی، رهبر حزب دموکرات با آگاهی از قواعد بازی سیاسی در عراق بعد از 2003، به این واقعیت پی برده‌اند که جریان‌های سیاسی حاضر در بیت شیعی و رهبرانی همانند نوری المالکی قابل حذف و نادیده‌انگاری نیستند و می‌بایست تعاملی سازنده با چارچوب هماهنگی شیعیان داشته باشند. کردها و اهل سنت در پی آن هستند که بر خلاف خواسته مقتدی صدر پل‌های پشت سر خود را در تعامل با جریان‌های شیعی خراب نکنند.
سوم اینکه مواضع و رویکرد حزب بارزانی و اتتلاف التقدم و العزم نشان دهنده آن است که این جریان‌ها حاضر نیستند خود را وارد درگیری و اختلافات میان جریان‌های سیاسی شیعی کنند. به نوعی هر چند آنها می‌توانند مواضعی نزدیک به یکی از طرفین داشته باشند اما نمی‌خواهند به بخشی از مساله تبدیل شده و دشمنی یک جناح را به جان بخرند. لذا اکنون شاهد هستیم که این جریان‌ها در دیدار با مقتدی صدر به وضوح خواستار نرمش و سازش او با چارچوب هماهنگی شیعیان شده‌اند.
در سطح چهارم، مجموع رخدادهای اخیر نشان داد که حزب دموکرات کردستان عراق و ائتلاف‌های التقدم و العزم به هیچ عنوان شرکای استراتژیک قابل اعتمادی برای مقتدی صدر نمی‌توانند باشند؛ زیرا آنها با آینده‌نگری بلندمدت تحولات سیاسی عراق را برای خود تحلیل می‌کنند و حاضر نیستند برای یک کنش سیاسی مقطعی، وارد دوئل بزرگ با بخشی از جریان‌های سیاسی قدرتمند در عراق شوند که توانایی تاثیرگذاری در معادلات عراق را با داشتن حمایت عمومی گستره و کرسی‌های پارلمانی فراوان دارند.
تصمیمات آشفته مقتدی و واهمه از اعتماد به او
در سحطی دیگر، یکی از نکات قابل تامل در چرخش حزب موکرات کردستان عراق و ائتلاف‌های العزم و التقدم در نوع ائتلاف با مقتدی صدر را می‌توان در ارتباط با شناخت این جران‌های سیاسی نسبت به شخصیت سیاسی مقتدی صدر مورد ارزیابی قرار داد. مقتدی صدر طی تمامی سال‌های بعد از 2003 نشان داده که به هیچ‌عنوان دارای ثبات و استحکام در مواضع خود نیست. سوابق چرخش مواضع سیاسی او در مقاطع مختلف برای همگان ملموس و نمایان است.
همچنین، مقتدی صدر طی سال‌های اخیر به عنوان شخصی شناخته می‌شود که رفتارهای تکانشی و لحظه‌ایی مختلفی را اتخاذ می‌کند که برای هیج حریان سیاسی قابل باور نیست. مقتدی در مقاطع مختلف نیز نسبت به پذیرش مسئولیت در دولت رغبت نشان داده اما به یکباره به منظور حفظ جایگاه و تبرئه خود از مساله شکست دولت، بلافاصله از مواضع خود عقب‌نشینی کرده است. مجموع این رویکردهای صدر موجب شده که اکنون کردها و اهل سنت با دید تردید و ابهام به ائتلاف تنها با مقتدی صدر نگاه کنند. آنها به وضوح نسبت به این امر واهمه دارند که مقتدی به یکباره در چرخشی بنیادین از پذیرش مسئولیت خودداری کند و موجبات انحلال کابینه دولت جدید عراق را ایجاد کند.
