الوقت- حشد شعبی نیروهای مردمی هستند که از بطن فتوای جهاد کفایی آیت الله سیستانی مرجع عالی‌قدر شیعه و زمانی که داعش مناطق عمده‌ای ازعراق را عرصه تاخت وتاز خود قرار داده متولد شد. حشدشعبی از 42 گروه مسلح ثبت شده تشکیل شده که قریب به 118 هزار رزمنده دارد و60 هزار نفرآن‌ها در حال حاضر در جنگ با داعش به سر می‌برند. عمدتاً ساختار و بدنه نظامی حشد شعبی را شیعیان عراق تشکیل می دهند؛ اما بعدها عشایر سنی عراق از استان های صلاح الدین، نینوا و الانبار و نیز کردهای فیلی و مسیحیان عراق نیز به آن ملحق شدند. از مهم‌ترین گروه‌های تشکیل دهنده حشد شعبی می‌توان به گروه‌هایی همانند عصائب اهل الحق، سرایا، طلیعة الخراسانی، کتائب سیرالشهداء، حرکتة حزب الله النجباء، کتائب حزب الله، سرایا الاسلام و... اشاره کرد. مناطق عملیاتی این نیرو عبارتند از بغداد، بابل،دیالی، صلاح الدین، الانبار و الکرمه از توابع شهر استراتژیک فلوجه در الانبار. در حال حاضر رهبریت حزب بر عهده هادی العامری چهره برجسته عرصه سیاسی عراق است.
مهم‌ترین دلیل شکل‌گیری حشد شعبی را می‌توان در حوادث عراق بعد از ظهور داعش مورد بازخوانی قرار داد. نیروهای افراط‌گرای داعش در مدت زمانی کوتاه موفق به تصرف موصل و بخش‌های زیادی از استان‌های صلا‌ح‌الدین و دیالی شدند و حتی تا نزدیکی بغداد پایتخت عراق پیش رفتند. ناتوانی و چند دستگی ارتش عراق در مقابله با تروریست‌های داعش، شیعیان عراق را مجبور به اتخاذ تدبیر جدید برای مقابله با این گروه نمود. از این رو با تدبیر سیاسیون شیعی عراقی و حمایت مراجع شیعه، نیرویی مردمی از شیعیان عراق در قالب حشد شعبی برای مبارزه با داعش و دفاع از حاکمیت عراق تشکل یافتند. این نیروها با روحیه بالا و انسجامی فوق‌العاده به رهبری هادی العامری وارد عرصه با داعش شدند.
مهم‌ترین دست‌آوردهای حشد شعبی بعد از تاسیس تاکنون را می‌توان در قالب چند پیروزی استراتژیک عنوان نمود که مهم‌ترین آنها عبارتند از: آزادسازی جرف النصر (الجرف الصخر سابق در شمال بابل که بعدها به یمن آزادسازی به دست نیروهای جرف النصر نام گرفت و یکی از نخستین عملیات های موفق نیروهای مردمی به شمار می رفت). آزادسازی آمرلی،آزادسازی العلم، البغدادی و آزادسازی تکریت (یکی از پیچیده‌ترین عملیات های نیروهای مردمی محسوب می شود که در راستای عملیات لبیک یا رسول الله انجام گرفت). در مجموع، این نیروهای مردمی خیلی سریع در مناطق جنوبی، شمالی و غربی کمربندی بغداد مستقر شدند تا بتوانند خلاء امنیتی را پر کنند و نقش بارزی در توقف تحرکات داعش با توجه به هماهنگی عالی میان گروه‌های مسلح شیعی و نیروهای امنیتی دولتی ایفا کنند.
هر چند باید به این نکته هم توجه داشت که حشد شعبی با یک سری موانع در جهت ادامه اقدامات خود مواجه است. از یک سو، تاکتیک‌های به کار گرفته شده از سوی داعش تا حدی به کند شدن حرکت نیروی های حشد شعبی و افزایش شمار تلفات انسانی آن منجر شده است. داعش با کارگذاشتن تله‌های انفجاری، بمب‌گذاری ساختمان‌ها، بمب گذاری کنار جاده، مین‌گذاری، انفجار پل‌ها و حفرتونل، ایجاد خاکریزها و ... سبب کاهش سرعت پیشرفت نیروهای حشد شعبی شده است. از سوی دیگر، نیروهای بین‌المللی از جمله آمریکا و عرب‌های سنی عراق حاضر نیستند نیروهای حشد شعبی را به رسمیت بشناسند. سنی‌های عراق به‌شدت مخالف مشارکت و حضور نیروهای حشد شعبی در عملیات آزادسازی موصل از دست داعش هستند. همچنین، در حملات هوایی ائتلاف به رهبری ایالات متحده در عملیات آزادسازی تکریت، این کشور ادامه حملات هوایی را با این شرط پذیرفت که نیازی به هماهنگی با نیروهای شبه نظامی نباشد. آمریکا جدای از این که ملاحظاتی درباره پیروزی شبه نظامیان تحت حمایت ایران دارد، به دلایل سیاسی نمی‌خواهد که تماس مستقیم با نیروهای بسیج مردمی داشته باشد؛ به همین جهت عملیات‌اش را تنها با ارتش عراق در وزارت دفاع این کشور هماهنگ می‌کند. با وجود این دشواری‌ها و علی‌رغم مخالفت اعراب سنی وکردها با نقش پر رنگ حشد شعبی در عرصه سیاسی عراق، اما واقعیت این است که همین نیروهای حشد شعبی در آینده بدون تردید بنیان‌های ارتش جدید عراق را تشکیل خواهند داد. همین نیروها هستند که می‌توانند در آینده مبانی ایجاد یک ارتش مدرن و متعهد را در عراق پس از داعش ایجاد نمایند.
شرمین کرمی
