الوقت- از ابتدای شکل گیری مجمع کشورهای صادرکننده ی گاز، برخی آن را دارای ظرفیت تبدیل به سازمانی نظیر «اوپک» (سازمان کشورهای صادرکننده نفت) در حوزه ی گاز قلمداد کردند که قرار است بازار گاز را تنظیم کند و میان عرضه و تقاضا و قیمت های مطلوب برای تولیدکنندگان و مصرف کنندگان توازن ایجاد کند. هر چند شباهت هایی میان این 2 سازمان وجود دارد، اما کشورهای عضو مجمع کشورهای صادرکننده ی گاز توافق کرده اند که مجمع وارد تعیین سهمیه برای کشور ها نشود.
در شرایطی که سازمان بین المللی انرژی به همراه اروپا و آمریکا، تشکیل اوپک گازی را با هدف کنترل قیمت و تولید جهانی گاز، یک اشتباه بزرگ ارزیابی می کنند، به نظر می رسد تشکیل اوپک گازی به هیچ وجه به ضرر کشورهای مصرف کننده گاز نخواهد بود و می تواند به برقراری ثبات و آرامش در بازار انرژی کمک زیادی نماید.
در عین حال برخی اعتقاد دارند که مجمع کشورهای صادرکننده گاز به دلیل مقاومت شدید و فعالانه آمریکا و اتحادیه اروپا نمی تواند نفوذ چندانی بر بازار جهانی گاز همانند نفوذ اوپک بر بازار نفت داشته باشد. ضمن آنکه تشکیل و حفظ سازمان های انحصاری به ویژه زمانی که این سازمان ها از اعضای زیادی برخوردار باشند، مشکل خواهد بود. علاوه بر این با توجه به اینکه قراردادهای صدور گاز معمولاً به صورت درازمدت منعقد می شوند و نمی توان بهای آن را به طور ناگهانی افزایش داد، موضوع کار اوپک گازی تا حد زیادی تحت الشعاع قرار می گیرد. با این حال بررسی وضعیت سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) با نزدیک به گذشت ۵۰ سال از عمر خود نشان می دهد که این سازمان توانسته در گذر زمان به جایگاه پر اهمیت و تأثیر گذار در سیاست های بخش تولید و عرضه نفت دست یابد. از این رو با توجه به جایگزینی منابع گازی به جای نفت در عرصه انرژی بین الملل، بخش گاز در آینده از اهمیت بیشتری برخوردار خواهد شد. به همین دلیل مجمع کشورهای صادرکننده گاز که حدود ۴۲ درصد از تولید گاز جهان، ۷۰ درصد از ذخایر گازی جهان، ۳۸ درصد از انتقال گاز با خط لوله و ۸۵ درصد از تجارت گاز طبیعی مایع شده (ال. ان. جی) را در اختیار دارد می تواند در درازمدت، نقشی فعال و تاثیرگذار ایفا نماید. این در حالیست که توزیع ذخایر و امکان تولید و صادرات گاز در میان اعضای مجمع کشورهای صادرکننده گاز موجب شده است، روند آتی تغییرات سهم بازار به سمت پررنگ تر شدن نقش مجمع در بازار و تجارت جهانی گاز باشد.
بر این اساس در شرایطی که که گاز به تدریج خود را به عنوان منبع اولیه تأمین انرژی به جای نفت مطرح می کند، ضرورت اتخاذ سیاست های هماهنگ از سوی تولید کنندگان بیش از پیش به چشم می خورد و این کشورها در صورتی که بخواهند در زمینه تولید، فرآوری و انتقال گاز جایگاه بهتری در بازار جهانی داشته باشند، نیازمند اقدام های همسو و هدفمند هستند. چنین اقدامی شاید در ابتدا با مخالفت کشورهای بزرگ مصرف کننده رو به رو شود، ولی در بلندمدت تولید کنندگان می توانند با تصمیمات کارآمد جایگاه خود را تحکیم کنند و این مصرف کنندگان هستند که باید سیاست های خود را بر اساس این تصمیم تغییر دهند.
همچنین در چشم اندازی وسیع تر نیز ایجاد تشکیلات «اوپک گازی»، علاوه بر ابعاد انرژی و اقتصادی مترتب بر آن، می تواند زمینه ساز همگرایی های آتی منطقه ای و بین المللی شود و به یک قطب مهم اقتصادی و سیاسی در منطقه و جهان مبدل گردد. در واقع ایجاد و تداوم فعالیت چنین مجمعی به لحاظ محتوایی می تواند منجر به پیوند خوردن بیشتر و عمیق تر کشورهای عضو شده و گسترش روزافزون همکاری ها و روابط را نیز بر مبنای منافع متقابل برای آنها درپی داشته باشد.
اعضای مجمع کشورهای صادرکننده ی گاز می توانند یک بازار گاز پایدار و با ثبات را ایجاد کنند و از مزایای آن نظیر قیمت هایی عادلانه بهره مند شوند. اعضا در کنار بهره مندی از منابع عظیم گازی، دارای ظرفیت های مناسبی نیز در زمینه ی نیروی انسانی هستند اما هنوز نتوانسته اند به جایگاه واقعی خود دست پیدا کنند. مبادله ی دانش و فناوری و همچنین جذب سرمایه از دیگر نیازهای اعضا است که حضور در مجمع کشورهای صادرکننده ی گاز، می تواند تسهیل گر همکاری در این زمینه ها باشد.
در این بین برگزاری سومین اجلاس سران مجمع كشورهای صادركننده گاز در تهران با شعار «گاز طبیعی سوخت منتخب برای توسعه پایدار»، نقش مهمی در راهبرد بلندمدت و مدل جهانی گاز این مجمع و همچنین تکمیل نخستین بخش از الگوی توسعه بازار گاز مجمع کشورهای صادرکننده گاز خواهد داشت و می تواند کمک بزرگی به فعالیت‌های تحقیقاتی و توسعه سناریوهای بلندمدت نماید.
شعیب بهمن
