بحران اقتصادی اخیر ترکیه زمینه‌ساز دوئل بزرگ میان رجب طیب اردوغان و مخالفان‌اش را به همراه داشته است. از یک سو، احزاب اپوزیسیون به شدت خواهان کناره‌گیری اردوغان از قدرت هستند و بر برگزاری انتخابات زودهنگام به منظور خروج از بحران تاکید می‌کنند و از سوی دیگر، سران حزب عدالت و توسعه، هر گونه احتمال برگزاری انتخابات پیش از موعد را رد می‌کنند
الوقت – در سراشیبی کاهش ارزش لیر ترکیه در برابر ارزهای خارجی، این روزها مساله برگزاری انتخابات زودهنگام و تلاش اپوزیسیون برای برکنار رجب طیب اردوغان به یکی از مهم‌ترین مسائل روز محافل سیاسی و رسانه‌ای این کشور تبدیل شده است. در چند روز گذشته سقوط تاریخی لیر ترکیه در برابر دلار آمریکا به عدد 17 رسیده است اما کارشناسان اقتصادی تداوم این سقوط تا 20 لیر در برابر یک دلار تاپایان سال جاری میلادی را نیز پیش‌بینی کرده‌اند.
در این شرایط، بحران اقتصادی زمینه‌ساز دوئل بزرگ میان رجب طیب اردوغان و مخالفان‌اش شده است. از یک سو، احزاب اپوزیسیون به شدت خواهان کناره‌گیری اردوغان از قدرت هستند و بر برگزاری انتخابات زودهنگام به منظور خروج از بحران تاکید می‌کنند و از سوی دیگر، سران حزب عدالت و توسعه، هر گونه احتمال برگزاری انتخابات پیش از موعد را رد می‌کنند.
تلاش اپوزیسیون برای غرق کردن اردوغان
پس از بحران فراگیر اقتصادی و سقوط دومینوار ارزش پول ملی ترکیه، در دو ماه گذشته احزاب اپوزیسیون، خواهان برگزاری انتخابات جدید در این کشور شده‌اند. رهبران احزاب اصلی اپوزیسیون، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه را به بی‌کفایتی متهم کرده و خواستار برگزاری انتخابات زودهنگام هستند.
سران احزاب سیاسی مخالف اردوغان با سخنرانی‌های انتقادی خواهان کناره‌گیری اردوغان از قدرت شده‌اند. برای نمونه کمال کلیچدار اوغلو رهبر حزب جمهوری خلق گفته است: «هدف ما این است که کودکان این سرزمین، با شکم گرسنه سر بر بالین نگذارند و تنها راه اصلاح وضعیت موجود، این است که اردوغان و آکپارتی را کنار نهیم.» اما مرال آکشنر رهبر حزب خوب و شریک کلیچدار اوغلو در ائتلاف ملت، تندتر به اردوغان حمله کرده و گفته است: «با اظهارات جاهلانه رئیس جمهور، پول ملی و اقتصاد ما در مسیر تباهی و ورشکستگی پیش می رود.» این نخستین بار است که آکشنر برای اردوغان از صفت تند جاهل، استفاده می کند.
احمد داود اوغلو رهبر حزب آینده نیز معتقد است که در سخنان و اظهارنظرهای اقتصادی اردوغان، گونه ای تعمد وجود دارد و او با وجود علم بر حساسیت های بازار، با حرف های خود، دلار را بالاتر می برد و بدین ترتیب به شکلی آشکار به پول ملی کشور حمله می کند و چنین چیزی مصداق خیانت است. «علی بابا جان» رئیس حزب اپوزیسیون «دموکراسی و پیشرفت» و وزیر اقتصاد پیشین ترکیه روز شنبه گذشته در سخنانی خواستار برگزاری انتخابات زودهنگام بلافاصله پس از خروج از بحران مالی شد.
در آخرین اظهارات از این دست نیز شاهد هستیم که کمال قلیچداراوغلو، رهبر حزب جمهوری‌خواه خلق، ترکیه انتقاد از سیاست‌های پولی اردوغان تاکید کرد دولت تضمین‌هایی را برای حفظ ارزش لیر مطرح کرده که وجود ندارد و اردوغان نمی‌تواند شرایطی از اعتماد در بازارها را ایجاد کند؛ لذا در شرایط کنونی ضروری است که انتخابات زودهنگام برگزار شود.
در این میان، دمیدن رسانه‌های ترکیه به آتش مطالبات احزاب مخالف در موضوع برگزاری انتخابات جدید، شرایط را برای اردوغان سخت‌تر نیز کرده است. برای نمونه در یک هفته اخیر، روزنامه‌هایی همانند جمهوریت، سوزجو، آکشام، ملیت، ملی گازته، ینی چاغ، قرار، ینی آکیت و ینی آسیا موضوع انتقادات از دولت و خواسته‌های مطرح شده برای برگزاری انتخابات جدید را در تیتر اول خود آورده‌اند.
تمامی تبلیغات و موضع‌گیری‌های رهبران سیاسی مخالف حزب حاکم عدالت و توسعه، نشانگر آن است که آنها قصد دارند رجب طیب اردوغان را در بزنگاه سقوط تاریخی اقتصاد ترکیه خلع سلاح کنند و به قدرت دو دهه‌ای او پایان دهند. برای فهم این موضوع استناد به این آمار بسیار قابل توجه است که پس از روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه در سال 2002 با اصلاحات انجام گرفته از سوی این حزب، که اساس آن بر مبنای حذف ۶ صفر از واحد پول ملی این کشور بود، در سال 2006 ارزش هر دلار برابر ۱.۵ لیر جدید بود. تا سال 2015 نیز ارزش هر دلار آمریکا با رشدی اندک به حدود 2 لیر افزایش پیدا کرد.
با این اوصاف، می‌توان اظهار داشت در شرایط کنونی با تامل در ارزش لیر در برابر دلار که احتمالا به حدود 19 لیر در برابر یک دلار نیز کاهش پیدا کند، به نظر می‌رسد احزاب اپوزیسیون تلاش دارند که با تنگ کردن عرصه سیاسی و رسانه‌ای بر اردوغان، در سال جدید میلادی (2022) او را وادار به برگزاری انتخابات جدید کنند و به قدرت دو دهه‌ای او پایان دهند.
اردوغان در جستجوی احیای اعتبار و توجیه عملکرد
بر خلاف خواست اپوزیسیون در چند وقت اخیر، رهبران حزب عدالت و توسعه مخالفت جدی خود را با برگزاری انتخابات جدید اعلام کرده‌اند. در همنی راستا، شاهد هستیم که «رجب طیب اردوغان» در 21 دسامبر 2021 (30 آذر 1400) پیشنهاد مخالفان دولت خود مبنی بر برگزاری انتخابات زودهنگام را رد کرد و بیان داشت که انتخابات در تاریخ برنامه‌ریزی شده، یعنی ژوئن ۲۰۲۳ برگزار می‌شود. اردوغان در اظهارات دیروز –سه‌شنبه- خود تاکید کرد که «موضوع انتخابات زودهنگام منتفی است و "دولت باغچلی" رهبر حزب حرکت ملی هم با برگزاری انتخابات در تاریخ معین شده موافق است.»
این اظهارات در شرایطی است که در 20 دسامبر 2021 (29 آذر 1400) در نوامبر گذشته هم اردوغان در پاسخ به درخواست مخالفان برای برگزاری انتخابات زودهنگام گفت که انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی در ترکیه طبق برنامه در ژوئن ۲۰۲۳ برگزار خواهد شد.
در حقیقت اردوغان تلاش دارد در مدت زمان یک سال و نیم باقی مانده تا زمان برگزاری انتخابات جدید از یک سو، مشکلات اقتصادی و نابه‌سامانی‌های موجود در شاخص‌های مختلفی همانند ارزش پول ملی، تورم و اشتغال را بهبود ببخشد و از سوی دیگر، اعتبار و پرستیژ خود را به عنوان رهبر کاریزماتیک در کشور ترکیه احیا کند. در همین راستا حزب عدالت و توسعه برنامه جدید را برای نجات خود از بحران اقتصادی فراگیر شده ارائه کرده است.
بر اساس برنامه اعلام شده دولت به شرکت‌های صادرکننده، که به‌دلیل نوسانات در نرخ ارز در قیمت‌گذاری مشکل دارند، از این پس به این شرکت‌ها به‌طور مستقیم از طریق بانک مرکزی قیمت آتی ارز داده خواهد شد.
همچنین بنابر ادعای اردوغان، حدود ۵ هزار تن طلا به ارزش ۲۸۰ هزار میلیارد دلار هم‌اکنون به طور پس‌اندازهای خارج از چرخه اقتصادی در کشور وجود دارد. برای ورود آن به این چرخه راهکارهای جدیدی ارائه می‌شود. در مجموع می‌توان برنامه اردوغان را این‌گونه خلاصه کرد: «طرح ایده اعلام وضعیت فوق‌العاده اقتصادی و این پیشنهاد که «حل مساله کاهش ارزش لیر با توسل به روش سرکوب بازار امکانپذیر است چرا که در بازار آزاد علیه دولت و ارزش لیر خرابکاری و دستکاری سیستماتیک وجود دارد.» البته امکان موفقت این ایده از سوی ناظران اقتصادی مورد تردید قرار گرفته و احزاب اپوزیسیون نیز این برنامه را شکست خورده می‌دانند.
