در مجموع می‌توان تصمیمات روسیه در نشست سوچی را می‌توان به نفع امنیت کلی منطقه و نیز هم‌راستای با منافع ایران ارزیابی کرد. مسکو اساسا نسبت به این امر آگاهی دارد که ایجاد کریدور مورد نظر باکو و آنکارا می‌تواند تقویت و تشدید گرایش به پان‌ترکسیم را به همراه داشته باشد. قطعا با توجه به همجوار بودن قفقاز جنوبی با قفقاز شمالی این مساله برای آنها تهدیدات امنیتی قابل توجهی در بر دارد. همچنین این کریدور مسیر دسترسی ناتو به دریای خزر را تسهیل می‌کرد. در نتیجه روسیه با توجه به کلیت این عوامل از ایجاد چنین کریدوری جلوگیری کرد و طرفین را به احیای راههای موصلاتی گذشته ترغیب کرد که چنین رخدادی به نفع تهران خواهد بود.»
الوقت – با گذشت بیش از یک سال از آتش‌بس میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان، پس از یک دور 44 روزه درگیری میان دو کشور در منطقه قره‌باغ، در چند وقت اخیر تشدید درگیری میان طرفین احتمال وقوع دور جدیدی از درگیری‌ها را افزایش داد. متعاقب این روند، بلافاصله با وساطت مجدد روسیه، مساله تاکید بر اجرایی شدن مفاد اتش‌بس مورد توجه قرار گرفت. در همین راستا شاهد هستیم که اخیرا با حضور ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه، الهام علی‌اف رئیس‌جمهور آذربایجان و نیکول پاشینیان نخست‌وزیر ارمنستان، در شهر سوچی نشست سه جانبه برگزار شد. بعد از برگزاری این نشست، بیانیه مشترکی نیز منتشر شد که در آن بر سر اقدامات لازم برای تشکیل کمیسیون دوجانبه برای تعیین مرزها توافق شد. با این اوصاف، «الوقت» در راستای پی‌گیری و بررسی هر چه بیشتر توافق جدید سوچی، با شعیب بهمن کارشناس مسائل روسیه گفتگو داشته است.
اجرایی شدن توافق آتش‌بس؛ هدف اصلی نشست سه‌جانبه سوچی
شعیب بهمن در ابتدای گفته‌های خود در ارتباط با اینکه نشست سوچی با چه هدفی از سوی روسیه برگزار شد و تا چه اندازه این نشست در رفع اختلافات بر سر توافق صلح سال 2020 موثر خواهد بود، تاکید کرد: «اساسا نشست سوچی به دلیل گذشت یک سال از جنگ قره‌باغ برگزار می‌شود و هدف اصلی آن اجرایی شدن مفاد توافق‌های پیشین میان روسیه، جمهوری آذربایجان و روسیه است. در ابتدا قرار بود این نشست در سالگرد آتش‌بس جنگ قره‌باغ برگزار شود که به دلیل فشارهایی که در داخل ارمنستان بر سرگئی پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان وجود داشت، به تاخیر افتاد. در مجموع، هدف اصلی از برگزاری این نشست، اجرایی کردن و بررسی راهکارهای چگونگی اجرایی کردن بندهای مختلف توافقنامه آتش‌بس سال 2020 است. هر چند می‌توان گفت که اکثر مفاد این توافق تا کنون اجرایی شده اما این بند نهم این توافق است که اجرایی نشده است. این بند عبارت است از احیای مسیرهای سنتی و اجازه دسترسی به کشورهای منطقه از طریق مسیرهایی است که در دوران شوروی فعال بودند.»
پایان بخش اختلافات نبودن نشست سوچی برای حل اختلافات
این کارشناس مسائل روسیه در ادامه پیرامون اینکه مذاکرات سه‌جانبه جدید سوچی چه نتایجی برای منافع ایران (بویژه گذرگاه زنگه زور) در پی دارد، تصریح کرد: « این نشست از این حیث برای حل اختلافات موثر خواهد بود که توجه داشته باشیم که جمهوری آذربایجان با حمایت آشکار ترکیه، تمایل داشت مساله بند نهم بیانیه که عبارت از احیای مسیرهای حمل و نقل است را به نفع و در راستای منافع خود تفسیر کند. باکو قصد دارد با اتکای بر این بند از توافق، یک کرویدور از بخش‌های جنوبی ارمنستان ایجاد و جمهوری آذربایجان را به نخجوان متصل کند. عرض این کریدور با عرض 5 تا 10 کیلومتر پیش‌بینی شده بود. اما در نشست سوچی آنچه مورد توافق قرار گرفته بود، احیای کریدور به نفع آذربایجان نبود بلکه احیای مسیرهای ارتباطی سنتی در دوران اتحاد جماهیر شوروی بود. در مجموع می‌توان اظهار داشت که نشست سوچی نمی‌تواند تمامی مسائل و مشکلات موجود را حل کند اما در کاهش اختلافات بدون تردید نقشی موثر و اساسی خواهد داشت. همچنین این نشست نمی‌تواند به معنای پایان بخشیدن به اختلافات بر سر گذرگاه زنگه زور نمی‌تواند باشد و در آینده می‌بایست انتظار داشت که جمهوری آذربایجان همچنان تمایلات توسعه‌طلبانه خود نسبت به ارمنستان را تداوم ببخشد.»
اهداف مسکو از ممانعت در ایجاد کریدور مورد نظر باکو و آنکارا
وی افزود: «بنابر تفسیری که جمهوری آذربایجان از کریدور ارائه می‌دادند، می‌بایست گذرگاهی با عرض 5 تا 10 کیلومتر در اختیار باکو قرار بگیرد که این موضوع شامل خطوط زمینی، ریلی و حتی خطوط انتقال انرژی نیز می‌شود. اگر چنین اتفاقی می‌افتاد منافع اقتصادی، امنیتی و ژئوپلیتیکی ایران با تهدیدات قابل توجهی مواجه می‌شود اما صرف احیای راههای سنتی در دوران اتحاد جماهیر شوروی این تهدیدات به مراتب کاهش پیدا می‌کند. در این زمینه توجه به این امر ضروری است که اجرایی شدن طرح جمهوری آذربایجان و ترکیه می‌توانست به انسداد خط ارتباطی و موصلاتی ایران به اروپا از طریق ارمنستان منجر شود. همچنین، ایران از درآمدهای قابل توجه در حوزه ترانزیت محروم می‌شد اما احیای راههای سنتی دوران شوری خطری را در این زمینه برای ایران ندارد. در مجموع می‌توان تصمیمات روسیه در نشست سوچی را می‌توان به نفع امنیت کلی منطقه و نیز هم‌راستای با منافع ایران ارزیابی کرد. مسکو اساسا نسبت به این امر آگاهی دارد که ایجاد کریدور مورد نظر باکو و آنکارا می‌تواند تقویت و تشدید گرایش به پان‌ترکسیم را به همراه داشته باشد. قطعا با توجه به همجوار بودن قفقاز جنوبی با قفقاز شمالی این مساله برای آنها تهدیدات امنیتی قابل توجهی در بر دارد. همچنین این کریدور مسیر دسترسی ناتو به دریای خزر را تسهیل می‌کرد. در نتیجه روسیه با توجه به کلیت این عوامل از ایجاد چنین کریدوری جلوگیری کرد و طرفین را به احیای راههای موصلاتی گذشته ترغیب کرد که چنین رخدادی به نفع تهران خواهد بود.»
پابرجا بودن اصل تنش و اختلاف بر سر قره‌باغ با وجود توافق جدید سوچی
بهمن در بخش پایانی اظهارات خود در پاسخ به این پرسش که با توافق جدید تا چه اندازه می‌توان به پایان اختلافات بر سر قره باغ و نزاع تاریخی میان ارمنستان و آذربایجان امیدوار بود، تاکید کرد: «توافق جدید، اساسا به معنای پایان مناقشه بر سر قره‌باغ نیست؛ زیار همچنان اصل منازغه بر سر این منطقه پابرجا است؛ همچنان‌که جنگ 44 روزه سال گذشته تنها به تغییرات در 7 منطقه پیرامونی قره‌باغ منجر شد. همچنان قره‌باغ تحت کنترل ارمنی‌ها قرار دارد و به ترکیب جمهوری آذربایجان بازنگسته است. در مجموع به نظر می‌رسد که جمهوری آذربایجان از سیاست خود مبنی بر کنترل بر قره‌لاغ دست بر نخواهد داشت، لذا می‌توان دور جدید درگیری‌ها را در آینده پیش‌بینی کرد. البته مشخص شدن حدود مرزی می‌تواند از افزایش تنش‌ها بکاهد اما مساله مهم پابرجا بودن اختلافات و تلاش باکو برای ایجاد کریدور موردنظر خط از اهمیتی فوق‌العاده برخوردار است.»
