الوقت- نیروهای حشد شعبی را می توان به عنوان نوظهورترین نیروی نظامی در عراق دانست که در حال ایفای کارکردهای مهم و نقشی کانونی در تحولات نظامی و امنیتی این کشور به خصوص در جنگ مقابل داعش است. این نیروها که شامل بخشهای محتلفی است در سال ٢٠١٤ و بعد از سقوط شهرهای مهمی مانند موصل و تکریت به دست داعش با فتوای مرجعیت و استقبال مردم و همچنین حمایتهای دولت و نیروهای سیاسی تشکیل شد و جمهوری اسلامی ایران نیز نقشی جدی در شکل‌گیری و تکوین قدرت آن داشته است .
این نیروها که تعداد آنها کمتر از صدهزار نفر ارزیابی می شود و بدنه اصلی آن نیز شیعیان هستند تاکنون موفقیت های مهمی در آزادسازی مناطق مختلف از دست داعش داشته و به خصوص در عملیات های جرف‌الصخر، آمرلی، الضلوعیه، بلد، دیالی، الدور، العلم، ناحیه البغدادی و تکریت نقش مرکزی داشته اند و اکنون نیز در استان الانبار درصدد خلق پیروزیهای جدیدی هستند .
با توجه به تبدیل شدن حشد شعبی به بازیگری کلیدی در عرصه نظامی و امنیتی عراق در طول یک سال اخیر، آینده این نیروها از اهمیت خاصی برخوردار شده است. در این خصوص می توان به برخی عوامل ایجابی و امیدوار کننده در خصوص نقش حشد شعبی و برخی موانع و چالشهای احتمالی اشاره کرد. از جمله مولفه های ایجابی مربوط به نقش آینده حشد شعبی عبارتند از: ایدئولوژیک محور بودن، قدرت و انگیزه بالا برای مقابله با داعش و ایجاد امنیت در مقایسه با سایر نیروهای فعال در عراق؛ تداوم احتمال ناامنی و نقش گروههای افراطی در عراق و در نتیجه نیاز طولانی مدت به حشد شعبی؛ کسب تجارب و خبرگی تدریجی حشد شعبی و افزایش کارآمدی آن؛ پایه ها و حمایتهای مردمی و مذهبی از حشد شعبی؛ پیوندها و ارتباطات سیاسی حشد شعبی با نیروهای سیاسی عراق؛ پیوند حشد شعبی با شبکه نیروهای مقاومت اسلامی در منطقه و جمهوری اسلامی ایران در منطقه.
اما این نیروها با برخی چالشها و موانع نیز در آینده روبرو خواهند بود که عمده ترین آنها عبارتند از: مخالفت و احساس نگرانی برخی گروههای سیاسی سنی مانند اکراد و سنی ها از حشد شعبی؛ مخالفت آمریکا و کشورهای عربی با افزایش نقش حشد شعبی؛ تعارضات ساختاری حشد شعبی با نیروهای نظامی و امنیتی رسمی عراق؛ مشکلات ساختاری و چنددستگی درونی حشد شعبی؛ تداوم مشکلات تسلیح و مالی حشدشعبی؛ ناهمگونی نیروهای حشد شعبی به لحاظ کارایی نظامی؛ مبهم بودن وضعیت قانونی و حقوقی حشد شعبی در عراق.
بنابراین وجود گستره ای از ظرفیت ها و چالش های پیش رو، تا حد زیادی پیش بینی آینده حشد شعبی و جایگاه آن در ساختار سیاسی و امنیتی عراق پس از داعش را دشوار کرده است، با این حال نقش و عملکرد این جریان در فرایند مبارزه با داعش، نادیده گرفتن آن در تحولات سیاسی و امنیتی آینده این عراق را غیرممکن کرده است. اما اینکه چگونه و در چه سطحی به ایفای نقش بپردازد به عملکرد آن، روند تحولات آتی و چگونگی مواجهه دولت و جریانات مخالف با آن وابسته خواهد بود.
جواد مددی
