روسیه نیز یکی از بازیگرانی است که به شدت نسبت به تحرکات گروههای جهادی در مرزهای خود نگران است لذا میتوان اظهارات داشت که مساله مبارزه با تروریسم مهمترین اولویت، شرکتکنندگان حاضر در نشست مسکو برای صلح افغانستان خواهد بود.
الوقت – نشست مسکو در ارتباط با افغانستان در 20 اکتبر 2021 (28 مهر 1400) با حضور نمایندگان 10 کشور منطقه و همچنین یک هیئت عالی رتبه از جنبش طالبان برگزار خواهد شد. بنابر اعلام وزارت خارجه روسیه در نشست مسکو، چشم اندازهای توسعه وضعیت نظامی-سیاسی در افغانستان و همچنین تلاش های جامعه بین المللی برای جلوگیری از بحران انسانی در این کشور را مورد بحث قرار خواهند داد.
یکی از نقاط قابل توجه در نشست مسکو این است که این اجلاس اولین حضور طالبان در یک نشست رسمی بینالمللی و نیز حاضر شدن این گروه در مسکو است که اساسا از نگاه دولت این کشور، یک گروه تروریستی میباشد. نشست فرمت مسکو در مورد تحولات افغانستان در سال 2017 بر اساس مکانیزم مشاوره شش جانبه نمایندگان ویژه روسیه، افغانستان، هند، ایران، چین و پاکستان ایجاد شد و اجلاس اخیر را نیز میتوان تداومی بر همین دور از نشستها ارزیابی کرد.
در نشست اخیر مسکو کشورهای روسیه، ایران، چین، پاکستان و برخی کشورهای کلیدی منطقه آسیای مرکزی نیز حضور خواهند داشت اما بنا بر اعلام «ند پرایس»، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، این کشور در اجلاس پیشرو حاضر نخواهد شد. با این اوصاف، اکنون اهداف کلان برگزاری نشست مسکو و پیامهای آن در مقام مسالهای جدی مطرح است که نیازمند مداقه و بررسی است.
اهداف کلان نشست مسکو
در ارتباط با اهداف کلان برگزاری نشست مسکو میتوان به چند محور مهم برای تمامی شرکیتکنندگان اشاره کرد:
مسائل امنیتی و مبارزه با تروریسم: همانند تمامی سالهای گذشته که در هر نشست، اجلاس سیاسی یا حتی دیدار چند جانبه و دوجانبه پیرامون تحولات غرب آسیا، آسیای میانه و شمال آفریقا، موضوع امنیت و مقابله با تروریسم کانون اصلی تمرکز مشارکت کنندگان بوده، در نشست مسکو نیز مقابله با تروریسم و تهدیدات ناشی از سقوط دولت اشرف غنی در افغانستان و خروج نیروهای خارجی از افغانستان، بدون تردید کانون اصلی گفتگوها خواهد بود. در این میان کشورهایی همانند ایران، پاکستان، تاجیکستان و... از جمله کشورهایی هستند که به طور مستقیم از هر گونه ناامنی و تحرکات گروههای تروریستی در افغانستان که توسط گروههای همانند داعش صورت بگیرد، متاثر خواهند شد. افزون بر این روسیه نیز یکی از بازیگرانی است که به شدت نسبت به نفوذ گروههای تروریستی به نزدیکی مرزهای خود در کشورهای آسیای میانه نگران است. لذا میتوان اظهار داشت که مساله مبارزه با تروریسم مهمترین اولویت، شرکتکنندگان حاضر در نشست مسکو برای صلح افغانستان خواهد بود.
حل چالشهای قومی و اقلیتی در افغانستان: در مقطع کنونی که طالبان کنترل دولت را در اختیار گرفته، کشورهای همسایه افغانستان همچنان نگران سرنوشت گروههای قومی و مذهبی نزدیک به خود هستند. کشور تاجیکستان به شدت نگران سرنوشت تاجیکها، ازبکستان نگران ازبکها و ایران نیز نسبت به سرنوشت شیعیان در این کشور نگرانیهای ویژه خود را دارد. لذا با توجه به ترکیب شرکتکنندگان به نظر میرسد هر یک از کشورها نگرانیها و نیز راهحلهای خود را برای حل چالشهای قومی و مذهبی در افغانستان ارائه خواهند کرد و انتظار دارند هیات طالبان که به ریاست «عبدالسلام حنفی»، معاون نخستوزیر این گروه در مسکو حاضر شدهاند، در این زمینه صمانتهایی را ارائه کند.
کاهش سطح اصطکاک میان بازیگران منطقهای در موضوع افغانستان: یکی دیگر از اهداف نشست مسکو میتواند نزدیک کردن مواضع کشورهای مشارکت کننده در ارتباط با تحولات آتی کشور افغانستان باشد. هر چند تا کنون تعارض بزرگی میان بازیگران حاضر در نشست مسکو پیرامون تحولات افغانستان وجود نداشته اما این مساله بسیار طبیعی به نظر میرسد که هر یک از قدرتهای منطقهای و بازیگران حاضر در نشست، رویکرد و مواضع خاص خود را نسبت به افغانستان داشته باشند. بنابراین، نشست مسکو میتواند در زمینه کاهش سطح اصطکاک و نزدیکی مواضع مشارکتکنندگان به یکدیگر بسیار موثر باشد.
بحث و رایزنی پیرامون آینده تشکیل دولت و مشروعیت طالبان: دیگر هدف مهم نشست مسکو را میتوان در ارتباط با آینده دولت افغانستان و نیز مشروعیت طالبان مورد بازخوانی قرار داد. در شرایطی کنونی گروه طالبان با نسبتی 99 درصدی، پستهای مختلف دولت موقت را تصرف کرده است. این گروه بر خلاف انتظارات و وعدههای اولیه، هیچ یک از گروههای قومی و مذهبی دیگر را در تشکیل حکومت جدید مشارکت نداده و به نظر میرسد این موضوع در تاخیر بازیگران مختلف برای به رسمیت شناختن آنها نقشی حیاتی داشته است. یا این اوصاف، در نشست مسکو پرداختن به مشروعیت طالبان و آینده تشکیل دولت قانونی در کابل میتواند در دستور کار حاضران قرار بگیرد.
گذار از رویکرد بینالملل محور به رویکرد منطقهای
در میانه پرداختن به اهداف چهارگانه مطرح شده در نشست مسکو، یک نکته قابل تامل در ارتباط با گذار از رویکرد بینالمللگرایی تحت کنترل قدرتهای بزرگ به رویکرد منطقهگرایی است. بدین معنا که در گذشته ایالات متحده آمریکا و چند قدرت اروپایی به صورت یکجانبه پیرامون بحرانهای بینالمللی و سرنوشت کشورهای مختلف تصمیمگیری میکردند اما در وضعیت کنونی بحران افغانستان که در نتیجه خروج مفتضحانه نیروهای آمریکایی و ناتو به وجود آمده، نشست مسکو، این واقعیت را برای همگان روشن میکند که اکنون دیگر یکجانبهگرایی آمریکایی از مدار تحولات جهانی خارج شده و این بازیگران مختلف یک منطقه هستند که میبایست پیرامون سرنوشت بحران در حوزه خود تصمیم بگیرند. حتی عدم رغبت آمریکا برای حضور در نشست مسکو را نیز میتوان در راستای همین نظم نوین مورد بازخوانی قرار داد.